Przyspieszony zwrot VAT a kompensata zobowiązań

Przeczytaj także: Zwrot podatku VAT: problemy praktyczne

Zgodnie z art. 498 Kodeksu cywilnego, gdy dwie osoby są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami, każda z nich może potrącić swoją wierzytelność z wierzytelności drugiej strony, jeżeli przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko co do gatunku, a obie wierzytelności są wymagalne i mogą być dochodzone przed sądem lub przed innym organem państwowym. Wskutek potrącenia obie wierzytelności umarzają się nawzajem do wysokości wierzytelności niższej.

Potrącenia dokonywa się przez oświadczenie złożone drugiej stronie. Oświadczenie ma moc wsteczną od chwili, kiedy potrącenie stało się możliwe (art. 499 K.c.).

Art. 87 ust. 2 ustawy o VAT mówi natomiast, że zwrotu VAT urząd skarbowy dokonuje na konto bankowe podatnika co do zasady w terminie 60 dni od dnia złożenia rozliczenia (deklaracji VAT).

Jednakże na wniosek podatnika, złożony wraz z deklaracją podatkową, urząd skarbowy jest obowiązany dokonać zwrotu podatku w terminie 25 dni, licząc od dnia złożenia rozliczenia. Wymagane jest tutaj jednak dodatkowo, aby kwoty podatku naliczonego, wykazane w deklaracji podatkowej, wynikały z:

1. faktur dokumentujących kwoty należności, które zostały w całości zapłacone,
2. dokumentów celnych, deklaracji importowej oraz decyzji celnych zapłaconych przez podatnika,
3. importu towarów rozliczanego zgodnie z art. 33a, wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów, świadczenia usług, dla którego podatnikiem jest ich usługobiorca, lub dostawy towarów, dla której podatnikiem jest ich nabywca, jeżeli w deklaracji podatkowej została wykazana kwota podatku należnego od tych transakcji

Co za tym idzie, aby podatnik mógł ubiegać się o zwrot VAT w terminie przyspieszonym 25 dni, musi uregulować co do zasady wszystkie faktury dokumentujące dokonane zakupy, które zostały wykazane w danej deklaracji, przy czym zapłata taka musi nastąpić do dnia złożenia deklaracji.

Co ważne, przy spełnianiu warunku zapłaty należy uwzględnić art. 22 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. Przepis ten mówi, że dokonywanie lub przyjmowanie płatności związanych z wykonywaną działalnością gospodarczą następuje za pośrednictwem rachunku bankowego przedsiębiorcy w każdym przypadku, gdy:

1. stroną transakcji, z której wynika płatność, jest inny przedsiębiorca oraz
2. jednorazowa wartość transakcji, bez względu na liczbę wynikających z niej płatności, przekracza równowartość 15.000 euro przeliczonych na złote według średniego kursu walut obcych ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski ostatniego dnia miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym dokonano transakcji.

Przedsiębiorca będący członkiem spółdzielczej kasy oszczędnościowo-kredytowej może realizować obowiązek określony wyżej za pośrednictwem rachunku w tej spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej.

Sytuacja się komplikuje, gdy strony dokonują kompensaty. Rodzi się tutaj bowiem pytanie, czy przytoczone wyżej warunki zapłat są spełnione (z uwzględnieniem przepisów ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, które wymagają aby kwoty powyżej 15 tys. euro były regulowane z konta bankowego podatnika)?

Odpowiedzi na nie udzielił m.in. Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 05.04.2012 r. sygn. akt I FSK 1731/11. Sąd wskazał, iż w przypadku kompensacji zobowiązań strony nie otrzymują należnych im świadczeń, ale wskutek zaliczenia wierzytelności jednej z nich na poczet wierzytelności drugiej każda ze stron zostaje zwolniona ze swego długu, co pozwala uznać ich długi za spłacone. Potrącenie należy tutaj zatem traktować jako równoważne zapłacie.

Art. 22 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej dotyczy natomiast jedynie rozliczeń pieniężnych, a tym samym nie może mieć zastosowania w przypadku potrącenia wierzytelności. Co za tym idzie warunek otrzymania przyspieszonego zwrotu nadwyżki podatku jest spełniony także wtedy, gdy w miejsce zapłaty należności z faktury wskazanej w tym przepisie, podatnik i wystawca faktury dokonają wzajemnego potrącenia przysługujących im wierzytelności.