Umowa zamiany w podatku od czynności cywilnoprawnych

Przeczytaj także: Kiedy zapłacisz podatek PCC od zakupu samochodu?

Zamiana samochodu na samochód, samochodu na motocykl bądź motocykla na samochód - to najczęściej występujące kombinacje w stosunku do zamiany używanych rzeczy ruchomych. Powody takiego postępowania właścicieli mogą być najróżniejsze: powiększenie się rodziny, wskutek czego motocykl bądź mały samochód stały się niepraktyczne, zmniejszenie się liczby członków rodziny mieszkających razem, przez co mini-van stał się zbędny, dojazd do pracy przez zakorkowane miasto, wskutek czego lepiej od samochodu sprawdzi się motocykl, za mała moc, za duży silnik itd.

Oczywiście właściciel pojazdu, który to przestał spełniać oczekiwania, na portalach aukcyjnych oferuje go z reguły do sprzedaży, dopuszczając przy tym zamianę na określony rodzaj i typ pojazdu. Bez wątpienia w takim przypadku często trudno o zamianę rzeczy (tutaj pojazdów) o takiej samej wartości. Stąd umowie zamiany pojazdów z reguły towarzyszy też dopłata przez którąś ze stron.

Czym jest umowa zamiany?

Umowa zamiany została uregulowana w przepisach Kodeksu cywilnego. Zgodnie z jego art. 603 przez umowę zamiany każda ze stron zobowiązuje się przenieść na drugą stronę własność rzeczy w zamian za zobowiązanie się do przeniesienia własności innej rzeczy.
Do umowy zamiany stosuje się odpowiednio przepisy o sprzedaży (art. 604 Kodeksu cywilnego). Wskutek tego przedmiotem takiej umowy mogą być zarówno rzeczy ruchome, nieruchomości oraz prawa majątkowe.

Ponieważ w naszym przypadku skupiamy się na pojazdach, dalsza część artykułu odnosić się będzie przede wszystkim do rzeczy ruchomych.

Co podlega opodatkowaniu PCC?

Czynności podlegające opodatkowaniu tym podatkiem zostały wymienione w art. 1 ustawy o PCC. Na samym jego początku wskazano, że opodatkowane są m.in. umowy sprzedaży oraz zamiany rzeczy i praw majątkowych.

Jak zatem widać z powyższego, umowa zamiany jest objęta podatkiem od czynności cywilnoprawnych. Trzeba przy tym pamiętać, że stosuje się do niej także ewentualne zwolnienia i wyłączenia zawarte w przepisach ustawy.

Jeżeli zatem dla przykładu zamiany dokona dwóch przedsiębiorców - PCC nie będzie - jako że czynności te będą objęte VAT i zostaną udokumentowane fakturami. To oczywiście tylko przykład (najczęściej spotykany). Wyłączeń bądź zwolnień z opodatkowania jest więcej.

Od czego liczyć podatek przy umowie zamiany i w jakiej wysokości?

Zamieniane rzeczy są co najmniej dwie. Stąd rodzi się pytanie, czy podatek trzeba płacić od każdej? Otóż nie. Ustawa wskazuje wprost, że w przypadku umowy zamiany podatek jest liczony od wartości rynkowej tej rzeczy, od której przypada wyższy podatek. Jeżeli zatem mamy umowę zamiany z tzw. dopłatą, gdzie jedna rzecz warta jest 6 tys. zł, a druga 10 000 zł, podatek trzeba policzyć od 10 tys. zł, czyli rzeczy droższej.
Oczywiście jeżeli wartość zamienianych rzeczy jest równa - podatek płacimy od jednej (dowolnej) z nich a nie każdej z osobna.

Danina standardowo wynosi tutaj 2% podstawy naliczenia podatku (z pewnym zastrzeżeniem - nieistotnym w naszym przypadku).

Kto płaci podatek od umowy zamiany?

Umowa zamiany jest jednym z nielicznych przypadków, gdzie występuje solidarny obowiązek stron do uregulowania podatku od czynności cywilnoprawnych. Zgodnie z przepisami przy umowie zamiany obowiązek podatkowy ciąży na stronach transakcji. Mogą go one zapłacić po połowie bądź w innej przyjętej przez siebie konfiguracji (w tym też jedna ze stron może uregulować go w całości). Fiskus może przy tym daninę „ściągnąć” z dowolnej ze stron, jeżeli te same nie wywiążą się z obowiązku jego zapłaty - wg własnego uznania.

Na zapłatę podatku jest tutaj standardowo 14 dni o zawarcia umowy. W tym czasie trzeba też złożyć deklarację PCC-3.

Gdy różne stawki podatku

Może się przy tym zdarzyć, że do przedmiotów umowy zamiany będą mieć zastosowanie dwie różne stawki podatku. Będzie tak np. w przypadku zamiany rzeczy (dla której to stawka podatku wynosi 2%) na niektóre prawa majątkowe (inne niż związane z nieruchomościami - gdzie stawka podatku wynosi 1%). Jak go wówczas policzyć?

Niestety ustawodawca zastosował tutaj wariant fiskalny. I tak jeżeli przedmiotem umowy zamiany są rzeczy, nieruchomości, prawa majątkowe, co do których stosuje się różne stawki podatku, ten należy pobrać wg stawki najwyższej.