Ordynacja podatkowa: kto odpowiada za zaległości podatkowe

Przeczytaj także: Spółka cywilna: za zaległości w podatku VAT odpowiadają wspólnicy

Zasada solidarności za zobowiązania zawiera się w przepisach Kodeksu cywilnego i polega na możliwości żądania przez wierzycieli całości bądź części świadczenia od wszystkich dłużników łącznie, od kilku z nich lub od każdego z osobna. Jeśli jeden z dłużników zaspokoi roszczenia wierzyciela, pozostali zostają od zobowiązania zwolnieni. Na tych samych zasadach może pojawić się odpowiedzialność solidarna na gruncie podatkowym. Może ona wynikać z regulacji dotyczących konkretnego podatku, jak np. odpowiedzialność solidarna współwłaścicieli na gruncie podatków lokalnych, czy też małżonków dokonujących wspólnego rozliczenia rocznego w podatku dochodowym. Zdarza się jednak, że w niektórych sytuacjach fiskus może pociągnąć do odpowiedzialności za zaległości podatkowe również osoby trzecie, które odpowiadają całym swoim majątkiem solidarnie z podatnikiem.

Z punktu widzenia podatków, solidarność dotyczy szczebla zapłaty zaległości podatkowej. Urząd skarbowy występujący w roli wierzyciela dopiero wtedy będzie mógł dokonać wyboru dłużnika, który będzie musiał zobowiązanie uregulować. Gdy do odpowiedzialności za długi ma być pociągnięta osoba trzecia niezbędna jest w tym zakresie decyzja. Fiskus nie będzie mógł wydać decyzji o odpowiedzialności podatkowej osoby trzeciej, jeżeli od końca roku kalendarzowego, w którym powstała zaległość podatkowa, upłynęło 5 lat.

Ordynacja podatkowa przywiduje kilka uszczegółowień w zakresie zobowiązań podatkowych przedsiębiorcy wobec urzędu skarbowego.

Wspólnicy w spółce cywilnej
Jeśli spółka cywilna spóźnia się z uregulowaniem należnych fiskusowi kwot, wezwanymi do zapłaty będą jej wspólnicy. I to bez względu na to, który z nich wniósł do spółki większy wkład, czy dysponuje większymi udziałami w zyskach. Fiskus może pociągnąć do odpowiedzialności każdego z nich razem lub osobno i to do wysokości ich prywatnych majątków.

Partnerzy i komplementariusze
Podobnie jest w przypadku spółek osobowych i wspólników je tworzących. Wspólnicy spółki jawnej, partnerskiej oraz komplementariusze spółek komandytowej oraz komandytowo-akcyjnej odpowiadają za zaległe zobowiązania podatkowe spółki całym swoim majątkiem solidarnie i z pozostałymi wspólnikami. Fiskus może zatem żądać uregulowania zaległych zobowiązań spółki od każdego ze wspólników.

Czy za długi męża odpowiada żona?
Występowanie wspólności majątkowej pozwala organowi podatkowemu żądać zaspokojenia wierzytelności ze wspólnego majątku podatnika i jego współmałżonka.

Co więcej, za zobowiązania podatkowe solidarną odpowiedzialność ponoszą również małżonkowie, którzy podpisali umowę o ograniczeniu lub wyłączeniu wspólności majątkowej, których wspólność majątkową zniósł sąd oraz małżonków znajdujących się w separacji.

Fiskus pociągnie do odpowiedzialności solidarnej także byłego małżonka przedsiębiorcy. Obszar odpowiedzialności obejmuje tu okres, w którym stale współdziałał z przedsiębiorcą w wykonywaniu działalności gospodarczej.

Syn posiadający dostęp do konta firmowego
Co do zasady członkowie rodziny podatnika (poza współmałżonkiem) nie odpowiadają za jego nieuregulowane zobowiązania podatkowe z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej. Nie jest tak jednak w każdym przypadku. Jeśli ktoś z rodziny przedsiębiorcy współdziała z nim w wykonywanej przez niego działalności, osiągając z tego tytułu korzyści majątkowe, fiskus ma prawo żądać od takiej osoby zapłaty za nieuregulowane zobowiązania podatnika. Przykładem może być sytuacja, w której np. jego dzieci posiadają dostęp do firmowego konta bankowego. Dotyczy to odpowiedzialności za długi podatkowe w okresie, w którym członek rodziny współdziałał w działalności i osiągał z tego tytułu korzyści. Ustawodawca za członków rodziny uważa wstępnych (dziadka, ojca), zstępnych (córkę, wnuczkę), rodzeństwo, zięcia, synową, a także osobę pozostającą w stosunku przysposobienia oraz pozostającą z podatnikiem w faktycznym pożyciu.

Wyłączone są dzieci, wobec których ze strony podatnika w okresie współdziałania ciążył obowiązek alimentacyjny.

Kupujący firmę musi się liczyć z jej długami
Solidarna odpowiedzialność za publicznoprawne zobowiązania podatnika obejmuje również nabywcę przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części. Odpowiada on całym swoim majątkiem solidarnie z podatnikiem za powstałe do dnia nabycia zaległości podatkowe związane z prowadzoną działalnością gospodarczą, chyba że przy zachowaniu należytej staranności nabywca nie mógł wiedzieć o takich zaległościach. Zakres odpowiedzialności nabywcy jest ograniczony do wartości nabytego przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części.

Podstawa prawna

• Art. 91, 107, 110-112, 115 Ordynacji podatkowej z dnia 29 sierpnia 1997 r., tj. Dz.U. z 1997 r., nr 137 poz. 926
• Art. 366 Kodeksu cywilnego z dnia 23 kwietnia 1964 r., tj. Dz. U. z 1964 r., nr 16 poz. 93
• Art. 22, 109, 134 Kodeksu spółek handlowych z dnia 15 września 2000 r., : tj. Dz.U. z 2000 nr 94 r., poz. 1037
• Art. 41 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego z dnia 25 lutego 1964 r., tj. Dz. U. z 1964 r., nr 9 poz. 59

Katarzyna Miazek, Karolina Zawłocka