Cele statutowe: zwolnienie z podatku dochodowego

Przeczytaj także: Podatek CIT a działalność gospodarcza w instytucie naukowym

Przepisy regulujące przedmiotowe zwolnienie nie ograniczają możliwości stosowania zwolnienia jedynie do wydatków o charakterze bezpośrednim. Potwierdzają to organy podatkowe, m.in. Dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy w interpretacji indywidualnej z 25 czerwca 2009 r., nr ITPB3/423-171/09/DK. Organ ten uznał, że: "(…) w przypadku wątpliwości odnoszących się do kwestii, czy pod pojęciem »których celem statutowym jest działalność« należy rozumieć, że zwolnienie określone w tym przepisie ma zastosowanie jedynie w odniesieniu do tych podmiotów, które w sposób bezpośredni prowadzą działalność np. dobroczynną czy pomocy społecznej, czy też przyczyniają się w sposób pośredni do jej prowadzenia przez inne jednostki. Oznacza to, że przez pojęcie »których celem statutowym jest działalność« należy rozumieć nie tylko bezpośrednie wydatkowanie tych środków przez Fundację, lecz także wspieranie takiej działalności, jeżeli wynika to wprost z zatwierdzonego przez Jednostkę statutu. W konsekwencji, zwolnienie z dochodu będzie miało miejsce także w sytuacji jego wydatkowania na wspieranie działalności statutowej, realizowanej przez inny podmiot. Może to być np. dofinansowanie innej fundacji, o ile realizuje ona cele wskazane w statucie organizacji, która przeznacza swój dochód na te cele".

Podobnie Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie w interpretacji indywidualnej z 19 listopada 2007 r., nr IP-PB3-423-109/07-2/AG wskazał: "(…) przepis art. 17 ust. 1 pkt 4 (updop - przyp. red.) nie wyklucza prowadzenia działalności oświatowej, naukowej czy działalności polegającej na ochronie środowiska w sposób pośredni. Istotne jest jedynie to, aby doszło do rzeczywistego prowadzenia tego rodzaju działalności, a nie to, aby działalność miała bezpośredni charakter".

Zwróć uwagę!
W razie wykorzystania dochodów niezgodnie z celem uprawniającym do zwolnienia, podatnik obowiązany jest uiścić podatek dochodowy do 20 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym dokonano wydatku (art. 25 ust. 4 updop). Przepis ten stosuje się również do dochodów za lata poprzedzające rok podatkowy, zadeklarowanych i niewydatkowanych w tych latach na cele określone w art. 17 ust. 1b updop.

Nie powoduje jednak utraty prawa do tego zwolnienia wyzbycie się nieodpłatnie nabytych środków trwałych służących bezpośrednio realizacji celów statutowych określonych w art. 17 ust. 1 pkt 4 updop. W wyroku z 18 stycznia 2012 r., sygn. akt II FSK 1369/10 (orzeczenie prawomocne) NSA stwierdził, że: "Przepis art. 17 ust. 1 pkt 4 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych wyraźnie wskazuje, iż wolne od podatku są dochody przeznaczone przez podatników na realizacje preferowanych przez ustawodawcę celów. Spełnienie tego kryterium jest zatem niezbędnym i jednocześnie wystarczającym warunkiem zastosowania zwolnienia. Jeżeli zatem podatnik otrzymane w drodze darowizny środki trwałe i nieruchomości wykorzysta dla realizacji celów wskazanych w ustawie, a następnie środki te przeniesie na inny podmiot, nie utraci zwolnienia, o którym mowa. Do zastosowania tego zwolnienia wystarcza bowiem przeznaczenie uzyskanego dochodu na wskazane cele. Nie ma natomiast znaczenia to, co następnie stanie się z użytymi przez podatnika środkami, w szczególności w sytuacji, gdy cel statutowy zostanie już zrealizowany, czy też podatnik przestanie go już realizować".

1.3. Lokowanie wolnych środków może prowadzić do utraty zwolnienia
Przestrzeganie wymogu przeznaczenia i wydatkowania dochodu na cele statutowe jest obligatoryjne. Wyliczenie zawarte w powołanym art. 17 ust. 1e updop ma charakter zamknięty, skutkiem tego inne sposoby lokowania dochodów nie korzystają z takiego zwolnienia. W uchwale z 10 sierpnia 2009 r., sygn. akt II FPS 4/09 stwierdził, że udziały w spółce z o.o. nie mieszczą się w katalogu określonym w tym przepisie.

Pośrednie etapy alokacji dochodu poza wskazanymi w art. 17 ust. 1e updop, choćby były obliczone na zwiększenie dochodu i jego przeznaczenie w przyszłości na cele statutowe, nie są objęte przedmiotowym zwolnieniem od podatku. Tak wynika z interpretacji indywidualnej Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z 29 marca 2012 r., nr IPPB5/423-137/12-2/RS.

Pytanie podatnika dotyczyło tego, czy w sytuacji, gdy fundacja środki uzyskane w drodze darowizn ulokuje na krótkoterminowych lokatach bankowych lub udzieli oprocentowanych pożyczek osobom z czternastodniowym terminem wypowiedzenia, z myślą o przeznaczeniu tych środków na cele statutowe w momencie pojawienia się takiej potrzeby, to czy nadal dochody te będą korzystały ze zwolnienia od podatku. W odpowiedzi organ podatkowy stwierdził, że: "(…) w przypadku dochodów uzyskanych przez Fundację w drodze darowizn lokowanych na lokatach bankowych oraz w przypadku udzielania oprocentowanych pożyczek osobom prawnym Wnioskodawca nie może skorzystać z ww. zwolnienia przedmiotowego, gdyż uzyskany dochód wydatkował na cel inny niż wymieniony w art. 17 ust. 1 pkt 4 tej ustawy (tj. updop - przyp. red.). Przy czym stosownie do brzmienia art. 17 ust. 1e cytowanej ustawy, ww. rozporządzanie mieniem, nie może zostać uznane za lokowanie dochodów Fundacji. Konsekwencją powyższego będzie konieczność zaliczenia wydatkowanego w ten sposób dochodu, do dochodów podlegających opodatkowaniu".

Odpowiadając na interpelację poselską nr 2376, podsekretarz stanu w Ministerstwie Finansów wypowiedział się w kwestii pośredniego lokowania osiągniętego dochodu, przez jednostki, których celem statutowym jest działalność naukowa. W piśmie z 26 marca 2012 r. wskazał, że: "Przepisy te (art. 17 ust. 1b i 1e updop - przyp. red.) uzupełniają zatem regulację zawartą w art. 17 ust. 1 pkt 4 ustawy, wprowadzając pełne ramy określające zasady zachowania zwolnienia. Jest to szczególnie ważne w odniesieniu do tzw. pośredniego lokowania dochodu osiągniętego przez podatników na przykład przekazania dochodu na lokaty bankowe lub na zakup papierów wartościowych. Sądy administracyjne wielokrotnie wypowiadały się na temat takiego sposobu lokowania dochodu i jego skutku w zakresie zachowania zwolnienia w podatku dochodowym. Zagadnienie to budziło wątpliwości i stało się przedmiotem wielu rozstrzygnięć, m.in. uchwały składu siedmiu sędziów NSA (sygn. akt FPS 9/00 z dnia 20 listopada 2000 r.), uchwały Sądu Najwyższego (sygn. akt III ZP 21/01 z dnia 13 marca 2002 r.) oraz uchwały Naczelnego Sądu Administracyjnego (sygn. akt FPS 4/09 z dnia 10 sierpnia 2009 r.). W ocenie Ministerstwa Finansów ostatnie z wymienionych orzeczeń podsumowuje dotychczasowy dorobek doktryny i orzecznictwa, określając zasady korzystania ze zwolnienia, o którym mowa w art. 17 ust. 1 pkt 4 ustawy, w przypadku tzw. pośredniego lokowania osiągniętego dochodu. W wyroku tym NSA wskazuje, iż: »lokowanie w rozumieniu art. 17 ust. 1e ustawy to zabezpieczanie pieniędzy, kapitałów przez wpłacanie ich do banku na procent (znaczenie języka potocznego) i nabywanie kapitałów w celu zabezpieczenia pieniędzy oraz w celu: 1) nabywania wyemitowanych po dniu 1 stycznia 1989 r. obligacji Skarbu Państwa lub bonów skarbowych oraz obligacji wyemitowanych przez jednostki samorządu terytorialnego po dniu 1 stycznia 1997 r., 2) nabywania innych papierów wartościowych, o ile nabycie to nastąpiło w ramach zarządzania cudzym pakietem papierów wartościowych na zlecenie, 3) nabywania jednostek uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych. (...) Zauważyć w końcu należy, że systematyka art. 17 ust. 1b i art. 17 ust. 1e ustawy wskazuje, że ustawodawca, dopuszczając w art. 17 ust. 1b ustawy także pośredni sposób wydatkowania dochodu na cel społecznie użyteczny z zachowaniem prawa do zwolnienia podatkowego, w art. 17 ust. 1e ustawy ten pośredni sposób ograniczył do przypadków enumeracyjnie wyliczonych w pkt 1-3. Nie oznacza to jednak - co podkreślono wyżej - że językowe znaczenie pojęcia «lokowanie» utraciło tym samym całkowite znaczenie«. W związku z tym lokowanie przez podatników, których celem statutowym jest np. działalność naukowa, dochodu na nabycie jednostek uczestnictwa w funduszach kapitałowych, które nie spełniają warunków określonych w art. 17 ust. 1e ustawy, nie pozwala na skorzystanie ze zwolnienia, o którym mowa w art. 17 ust. 1 pkt 4 ustawy".