Faktura z zerem a rozliczenie VAT

Przeczytaj także: Oszustwa podatkowe nie pozbawiają prawa do korygowania VAT

Przykładowo, spółka dokonuje na rzecz kontrahenta sprzedaży dwóch towarów: „złomu” i „resztek”, które na fakturze ujęte są w dwóch oddzielnych pozycjach. Cena za „złom” jest ustalona na poziomie 400 zł za tonę, cenę „resztek” na fakturze określono na poziomie 0,00 zł. Czy tak wystawiona faktura jest prawidłowa?

Opodatkowanie czynności odpłatnych
Zgodnie z art. 5 VATU, zakresem opodatkowania VAT objęta jest m.in. czynność odpłatnej dostawy towarów i odpłatnego świadczenia usług. Przywołany przepis wprost wskazuje, że podstawowe czynności podlegające opodatkowaniu, jakimi są dostawa towarów i świadczenie usług, cechować musi przymiot odpłatności. Zarówno przepisy polskie, jak i regulacje wspólnotowe wyraźnie odnoszą opodatkowanie VAT tylko do powyższych typów czynności, tylko jeśli mają one charakter odpłatny. Oznacza to, że musi istnieć bezpośredni związek pomiędzy zamawiającym, a dostawcą towarów (wykonawcą usługi) oraz wynagrodzeniem, które za to świadczenie przysługuje. Uzyskiwana zapłata powinna być zawsze ekwiwalentem wykonanego świadczenia.

Wyjątek od reguły
Należy jednak wskazać, iż pewne kategorie czynności są traktowane na gruncie VATU jako odpłatna dostawa towarów lub odpłatne świadczenie usług, mimo iż nie występuje w danej sytuacji przymiot odpłatności. Zgodnie bowiem z art. 7 ust. 2 VATU, przez dostawę towarów rozumie się również przekazanie nieodpłatnie przez podatnika towarów należących do jego przedsiębiorstwa, w szczególności:

1. przekazanie lub zużycie towarów na cele osobiste podatnika lub jego pracowników, w tym byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia,
2. wszelkie inne darowizny

– jeżeli podatnikowi przysługiwało, w całości lub w części, prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przy nabyciu tych towarów.

Faktury sprzedażowe i faktury wewnętrzne
W tym miejscu należy zwrócić uwagę na treść art. 106 ust. 1 VATU, zgodnie z którym podatnicy, o których mowa w art. 15, są obowiązani wystawić fakturę stwierdzającą w szczególności dokonanie sprzedaży, datę dokonania sprzedaży, cenę jednostkową bez podatku, podstawę opodatkowania, stawkę i kwotę podatku, kwotę należności oraz dane dotyczące podatnika i nabywcy. Z kolei ust. 7 powyższej regulacji wskazuje, że w przypadku czynności wymienionych w art. 7 ust. 2 i art. 8 ust. 2 tj. nieodpłatnego wydania towarów muszą być wystawiane faktury wewnętrzne.
Z powyższych przepisów wynika, iż ustawodawca, dla celów dokumentacyjnych dokonuje rozróżnienia pomiędzy odpłatną czynnością dostawy (sprzedaży) towarów, a czynnością nieodpłatnego przekazania towarów. W pierwszym przypadku właściwym jest wystawienie faktury sprzedaży wraz ze wszelkimi niezbędnymi elementami (m.in. ceną towaru). W odniesieniu zaś do nieodpłatnego przekazania towarów ustawodawca nakazuje udokumentowanie takiej czynności fakturą wewnętrzną.

Czynność nieodpłatna
W takim kontekście należy zauważyć, iż w przedstawionym przykładzie, w odniesieniu do pozycji „resztki”, nie jest możliwe uznanie, iż mamy do czynienia z odpłatną dostawą (sprzedażą) towarów w rozumieniu art. 5 VATU. Z faktury wystawionej w opisany w stanie faktycznym sposób wynika bowiem, iż kontrahent część towaru otrzymuje nieodpłatnie – kwota wskazana na fakturze jako wartość towaru w postaci „resztek” wynosi 0,00 zł. Tymczasem, aby mówić o sprzedaży konieczne jest, aby sprzedawca przeniósł własność na nabywcę w zamian za uiszczenie odpowiedniej ceny (wynagrodzenia). Z tego względu, w omawianym przypadku, właściwym będzie rozpoznanie transakcji nie jako czynności sprzedaży „resztek”, lecz jako transakcji nieodpłatnego przekazania tego towaru w rozumieniu art. 7 ust. 2 VATU przez przedsiębiorcę na rzecz kontrahenta.

Alternatywa
Jak wynika z powyższego, zasady obowiązujące w polskim systemie VAT nie zezwalają na wystawienie faktury sprzedażowej, na której jako jedna z pozycji widnieje sprzedaż towaru za 0,00 zł. Sprzedaż za 0,00 zł należy bowiem traktować jako nieodpłatne przekazanie towarów, które powinno być udokumentowane poprzez wystawienie faktury wewnętrznej, nie zaś faktury sprzedażowej.

Uniknięcie konieczności udokumentowania transakcji dwoma oddzielnymi fakturami - fakturą sprzedażową za „złom” i fakturą wewnętrzną za „resztki” - będzie możliwe w przypadku innego ukształtowania transakcji na fakturze. Możliwe jest np. zastosowanie jednego z dwóch poniższych wariantów:

1. wskazanie na fakturze dwóch pozycji – „złom” i „resztki” – i określenie ceny „resztek” nie na poziomie zerowym, lecz chociażby na poziomie symbolicznym, np. 1 grosz,
2. ewentualnie wskazanie na fakturze jednej pozycji- „złom”- z adnotacją, iż towar ten obok złomu zawiera również określoną ilość „resztek”.