Umowa powiernicza: podatek dochodowy i PCC

Przeczytaj także: Czy kasowy PIT będzie korzystny dla przedsiębiorców?

Następnie prześledzić należy czy umowa powierniczego zbycia przedsiębiorstwa nie rodzi obowiązków podatkowych z podatku dochodowego. Wskazać należy, że ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej jako updof) reguluje opodatkowanie wszelkich dochodów, z wyjątkiem szczegółowo określonych dochodów (art. 9 ust. 1 updof). Zgodnie z art. 9 ust. 2 updof dochodem ze źródła przychodów jest nadwyżka sumy przychodów z tego źródła nad kosztami ich uzyskania osiągnięta w roku podatkowym. Samo zawarcie umowy powierniczej nie rodzi dochodu po żadnej ze stron.

Co więcej przeniesienie własności określonych przedmiotów, niezbędnych do wykonania celu umowy powierniczej, również nie rodzi dochodu po stronie powiernika, gdyż jak wskazuje się w orzecznictwie (wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego z 9 listopada 2004 roku, sygn. akt III SA 3031/03) nabycie lub zbycie określonych przedmiotów w związku z wykonywaniem umowy powierniczej nie jest tożsame z nabyciem lub zbyciem rzeczy w rozumieniu art. 10 ust. 1 pkt 8 updof. Tożsamość nie występuje, gdyż przeniesienie własności rzeczy w celu umożliwienia wykonania umowy powierniczej jest podwójnie ograniczone. Po pierwsze nabycie prawa własności przedsiębiorstwa jest ograniczone czasowo, gdyż powiernik obowiązany jest zwrócić przedmioty mu powierzone w momencie wykonania umowy powierniczej lub na każde żądanie powierzającego.

Ponadto jego prawo własności jest ograniczone ustawowo lub umownie - ustawa lub umowa może przewidywać, że powiernik nie ma możliwości rozporządzania powierzonymi mu prawami na rzecz kogoś innego aniżeli powierzającego – skutkuje to brakiem możliwego zwiększenia się masy majątkowej powiernika o prawa nabyte w wykonaniu powiernictwa. Ponadto przedmiotowy brak tożsamości wynika z nieekwiwalentności przysporzenia po stronie powiernika. Nabywa on własność powierzonych mu przedmiotów nieodpłatnie jak również przenosi ją z powrotem bez wynagrodzenia. Jedyne wynagrodzenie przysługujące powiernikowi to ewentualna prowizja czy zwrot wydatków, które poczynił w celu wykonania umowy powierniczej – w efekcie samo zawarcie umowy powierniczego zbycia przedsiębiorstwa nie rodzi po stronie powiernika dochodu. Tym bardziej nie może być mowy o zaistnieniu dochodu po stronie powierzającego – de facto wyzbywa się on zespołu składników niematerialnych i materialnych ze swojego majątku w zamian nie otrzymując ceny sprzedaży. W związku z powyższym, jako, że samo zawarcie umowy nie rodzi dochodów zarówno po stronie powierzającego jak i powiernika, jako takie nie podlega opodatkowaniu w rozumieniu updof.

Skutki podatkowe powierniczego prowadzenia działalności gospodarczej

Kolejnym aspektem wymagającym analizy jest ewentualne opodatkowanie prowadzenia działalności gospodarczej przez powiernika. W doktrynie zgodnie podkreśla się, że wykonywanie umowy powierniczej powinno być podatkowo neutralne dla powiernika. Stanowisko to potwierdza również Wojewódzki Sąd Administracyjny w wyroku z 9 listopada 2004 roku, sygn. akt III SA 3031/03. W wyroku tym Sąd podkreśla, że przychody z umowy powierniczej nie mogą być traktowane jako przysporzenia powiernika. Działa on bowiem na rachunek powierzających – choć w imieniu własnym. Jedynym dochodem powiernika będzie jego prowizja czy inne wynagrodzenie umówione z tytułu wykonywania umowy i jest to jedyny dochód z umowy powierniczej fiducjariusza, od którego zobowiązany jest on odprowadzić podatek dochodowy od osób fizycznych. Z tego powodu wszelkie dochody osiągnięte przy prowadzeniu działalności gospodarczej przez powiernika, są dochodami powierzających, od których zobowiązani są oni odprowadzić podatek dochodowy od osób fizycznych na takich samych zasadach jak gdyby osobiście prowadzili działalność gospodarczą. W związku z tym to powierzający, od dochodów mogą sobie odliczyć wszelkie koszty związane z prowadzeniem działalności gospodarczej – koszt uzyskania przychodu występuje bowiem u fiducjantów.

Podsumowanie:
Analiza skutków podatkowych umowy powierniczego zbycia przedsiębiorstwa pozwala na stwierdzenie, że niewielkie obowiązki podatkowe związane z przedmiotową umową znacząco wpływają na atrakcyjność powierniczego przeniesienia działalności gospodarczej na osobę trzecią. Umowa taka nie podlega opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych jak również samo zawarcie takiej umowy jest podatkowo neutralne na gruncie podatku dochodowego. Co więcej samo powiernicze wykonywanie działalności gospodarczej przez powierzającego nie rodzi po jego stronie obowiązków podatkowych z podatku dochodowego od osób fizycznych. Ewentualnym dochodem, który podlegałby opodatkowaniu byłoby otrzymywane przez niego wynagrodzenie czy też prowizja z tytułu powierniczego prowadzenia działalności gospodarczej. Po stronie powierzających dochód oczywiście wystąpi, w przypadku gdy prowadzona działalność gospodarcza przyniesienie zyski, jednak to i tak należy uznać za korzyść umowy powierniczej – gdyż gdyby nie możliwość przeniesienia działalności gospodarczej na osobę trzecią, z uwagi na istniejące ograniczenia tacy przedsiębiorcy nie mogliby prowadzić działalności gospodarczej.