Umowa powiernicza: podatek dochodowy i PCC

Przeczytaj także: Czy kasowy PIT będzie korzystny dla przedsiębiorców?

Powiernicze zbycie przedsiębiorstwa

Przechodząc już do konkretnych umów, o powierniczym zbyciu przedsiębiorstwa na rzecz osoby trzeciej możemy mówić w sytuacji gdy przedsiębiorca (powierzający lub fiducjant) przeniesie na rzecz osoby trzeciej (powiernika lub fiducjariusza) własność przedsiębiorstwa przy jednoczesnym zastrzeżeniu, że powiernik będzie prowadził przy jego pomocy działalność gospodarczą we własnym imieniu lecz na rachunek powierzającego.

Zgodnie z art. 55¹ Kodeksu Cywilnego przedsiębiorstwem jest zorganizowany zespół składników niematerialnych i materialnych przeznaczony do prowadzenia działalności gospodarczej, na który składają się w szczególności nazwa przedsiębiorstwa, własność nieruchomości lub ruchomości, w tym urządzeń, materiałów, towarów i wyrobów, oraz inne prawa rzeczowe do nieruchomości lub ruchomości, prawa wynikające z umów najmu i dzierżawy nieruchomości lub ruchomości oraz prawa do korzystania z nieruchomości lub ruchomości wynikające z innych stosunków prawnych, wierzytelności, prawa z papierów wartościowych i środki pieniężne, koncesje, licencje i zezwolenia, patenty i inne prawa własności przemysłowej, majątkowe prawa autorskie i majątkowe prawa pokrewne, tajemnice przedsiębiorstwa oraz księgi i dokumenty związane z prowadzeniem działalności gospodarczej. Co do zasady czynność prawna mająca za przedmiot przedsiębiorstwo obejmuje wszystko, co wchodzi w skład przedsiębiorstwa (art. 55² Kodeksu Cywilnego).

Istotne jest, że na skutek takiej umowy powiernik będzie funkcjonował w obrocie gospodarczym jako właściciel powierzonego mu przedsiębiorstwa. Jednym z elementów wyróżniającym powiernictwo od innych stosunków prawnych jest bowiem dwoistość skutków wynikających z niego. Z jednej strony w stosunku do osób trzecich powiernik będzie występować jako pełnoprawny właściciel powierzonej mu rzeczy, z drugiej zaś w stosunku do powierzającego fiducjariusz ograniczony będzie do wykonywania powierzonego mu prawa jedynie w zakresie określonym w umowie powierniczej (pactum fiduciae). W przypadku naszej powierniczej umowy zbycia przedsiębiorstw będzie to zobowiązanie powiernika do prowadzenia działalności gospodarczej przy pomocy powierzonego mu przedsiębiorstwa na rzecz powierzającego. O ile więc przeniesienie własności przedsiębiorstwa jest skuteczne erga omnes – wobec wszystkich, to już pactum fiduciae rodzi skutki tylko Inter partes, to jest pomiędzy powierzającym a powiernikiem.
Cechy charakterystyczne powiernictwa powodują, że za jego pomocą możemy „oddać” prowadzenie działalności gospodarczej osobie trzeciej, której np. nie będzie obowiązywać zakaz prowadzenia działalności konkurencyjnej przy jednoczesnym określeniu, że prowadzona przez nią działalność gospodarcza prowadzona będzie na nasz rachunek i zgodnie z naszymi wytycznymi określonymi w umowie powierniczej.

Podsumowując, w skutek powierniczego zbycia przedsiębiorstwa, wobec osób trzecich powiernik staje się pełnoprawnym właścicielem przedsiębiorstwa – to jest może nim rozporządzać w pełnym zakresie. Zaś w stosunku łączącym go z powierzającym, doznaje on ograniczeń określonych w umowie powierniczej, której postanowienia mają charakter wyłącznie obligacyjny, nie wiążą więc innych uczestników obrotu gospodarczego.

Skutki podatkowe umowy powierniczego zbycia przedsiębiorstwa

Omówiwszy pokrótce umowę powierniczego zbycia przedsiębiorstwa należy przejść do meritum, a mianowicie rozważyć skutki podatkowe zawarcia takiej umowy. Zakładając, że powiernikiem uczynimy osobę fizyczną nieprowadzącą do tej pory działalności gospodarczej, przedmiotem analizy będą skutki podatkowe wynikające z ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych, ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

W świetle przepisów ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych opodatkowaniu podlegają jedynie czynności cywilnoprawne wymienione w art. 1 ust 1 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych. Katalog czynności cywilnoprawnych w nim zawarty jest katalogiem zamkniętym (na co wskazuje się w licznych interpretacjach podatkowych jak chociażby: Interpretacja Indywidualna, sygn. IBPB2/436-53/08/MZ; Interpretacja Indywidualna, sygnatura IBPB2/436-22/07/HS oraz Interpretacja Indywidualna, sygn. IBPB2/436-16/07/MCZ). Zamknięty charakter czynności prawnych podlegających opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych powoduje, że jedynie od czynności enumeratywnie wymienionych w ustawie o podatku o czynności cywilnych prawnych musimy zapłacić podatek. Biorąc więc pod uwagę fakt, że umowa powiernicza nie została w tym katalogu zawarta, nie podlega ona podatkowi od czynności cywilnoprawnych.