Kontrola podatkowa w spółce cywilnej

Przeczytaj także: Kontrola podatkowa: zawiadomienie i legitymacja służbowa

Status spółki cywilnej
Status podatkowy spółki cywilnej jest źródłem wielu nieporozumień. Wynika to z tego, że prawo cywilne traktuje ją jako umowę, na podstawie której wspólnicy zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego. Nie posiada ona podmiotowości prawnej. Podmiotami praw i obowiązków są wspólnicy.

W kontaktach z fiskusem jest inaczej. Podmiotowość prawnopodatkową mają bowiem nie tylko wspólnicy, ale również spółka cywilna. W pewnych sytuacjach występuje ona jako samodzielny podmiot. Może być podatnikiem, np. VAT, lub płatnikiem, np. podatku dochodowego od wynagrodzeń pracowników. Wspólnicy rozliczają się natomiast z fiskusem m.in. z tytułu podatku dochodowego.

Przekłada się to na zasady prowadzenia kontroli podatkowych. Działania weryfikacyjne mogą dotyczyć zarówno spółki cywilnej, jak i samych wspólników. Urzędnicy mają przy tym prawo sprawdzić rozliczenia każdego wspólnika odrębnie, niezależnie od pozostałych. Kontrole podatkowe prowadzone są tylko w takim zakresie, w jakim dany podmiot - spółka cywilna lub wspólnicy - posiada status podatnika lub płatnika.

Bez kontroli podatkowej
Problemy zaczynają się, gdy fiskus chce skontrolować rozliczenia zlikwidowanej spółki cywilnej. Okazuje się, że jest to niedopuszczalne. Przesądza o tym art. 28 § 1 Ordynacji podatkowej. Przepis ten stanowi, że do podmiotów, u których mogą być prowadzone kontrole podatkowe, zalicza się podatników, płatników, inkasentów oraz następców prawnych.

Celem kontroli podatkowej jest sprowadzenie, jak podatnicy, płatnicy, inkasenci i następcy prawni wywiązują się z obowiązków podatkowych.

W przypadkach, w których spółka cywilna występuje jako samodzielny podmiot praw i obowiązków, to ona jest podatnikiem lub płatnikiem, a w konsekwencji kontrolowanym. Jeżeli zostanie rozwiązana, traci podmiotowość prawnopodatkową. Przestaje być podatnikiem lub płatnikiem. Nie jest natomiast możliwa kontrola podatkowa, np. w zakresie VAT, w nieistniejącej spółce cywilnej. Znajduje to potwierdzenie w orzecznictwie sądów administracyjnych. WSA w Lublinie w wyroku z dnia 11 lipca 2007 r., sygn. akt I SA/Lu 69/07, wskazał, że krąg pomiotów, u których może być przeprowadzona kontrola podatkowa, jest zamknięty. Kontrolowanym nie może być ani nieistniejący podmiot - spółka cywila, ani osoby trzecie odpowiadające za jego zaległości podatkowe - byli wspólnicy.
Sposób na weryfikację
Nie oznacza to, że urzędnicy są bezradni. Likwidacja spółki cywilnej nie zwalnia bowiem z obowiązku przechowywania dokumentacji podatkowej związanej z jej rozliczeniami. Księgi, faktury, rachunki i inne dokumenty podatkowe muszą być archiwizowane do czasu upływu terminu przedawnienia zobowiązań podatkowych, których one dotyczą. Wynika to z art. 86 § 2 Ordynacji podatkowej. Podmiot dokonujący likwidacji lub rozwiązania spółki ma obowiązek poinformować urząd skarbowy o miejscu przechowywania dokumentacji podatkowej. Zawiadomienie składa na piśmie. Należy to zrobić nie później niż w ostatnim dniu istnienia spółki.

Weryfikacja dokumentacji nieistniejącej spółki cywilnej nie może przybrać formy kontroli podatkowej. Nie jest jednak zabronione sprawdzenie jej w ramach postępowania mającego na celu przeniesienie odpowiedzialności za zobowiązania podatkowe spółki cywilnej na wspólników. Przed wdrożeniem tej procedury urząd skarbowy nie musi wydać decyzji odnoszących się do obowiązków spółki. Chodzi o decyzje określające wysokość zobowiązania podatkowego, określające należne odsetki za zwłokę, dotyczące zwrotu zaliczki naliczonego podatku VAT, o odpowiedzialności podatkowej płatnika lub inkasenta. Rozstrzygnięcie tych kwestii może znaleźć się w decyzji o odpowiedzialności wspólników. Wynika to z art. 115 § 4 i 5 Ordynacji podatkowej. Postępowanie dotyczące odpowiedzialności wspólników za zobowiązania podatkowe spółki cywilnej nie musi być więc poprzedzone kontrolą podatkową w spółce cywilnej. Niezbędne ustalenia mogą być dokonane w toku tego postępowania.

Byli wspólnicy odpowiadają za zaległości podatkowe z tytułu zobowiązań, których termin płatności upływał w czasie, gdy byli wspólnikami. Mają również obowiązek uregulować powstałe w tym okresie należności traktowane na równi z zaległościami podatkowymi. Jest to np. zawyżona kwota zwróconej nadwyżki podatku naliczonego nad należnym. Odpowiedzialność wspólników spółki cywilnej ma charakter solidarny.

---

Limit czasu trwania kontroli w spółce cywilnej
Spółce cywilnej, jako samodzielnemu podmiotowi, nie przysługuje jeden roczny limit czasu trwania kontroli. Ma go każdy wspólnik oddzielnie (12, 18, 24 lub 48 dni roboczych). Jeżeli wspólnik spółki cywilnej podlega kontroli podatkowej indywidualnie, np. z tytułu podatku dochodowego, "wykorzystywany" jest tylko jego roczny limit. Limity pozostałych wspólników, którzy nie są w tym czasie również sprawdzani, nie zmieniają się. Jeżeli natomiast kontrola dotyczy rozliczeń spółki cywilnej, np. w zakresie VAT, prowadzona jest ona jednocześnie wobec wszystkich wspólników. Roczny limit czasu trwania kontroli każdego z nich zmniejsza się o taką samą liczbę dni. Przykładowo, gdy urząd skarbowy prowadzi kontrolę spółki cywilnej dwóch osób fizycznych przez 5 dni, to zarówno u jednego, jak i drugiego limit czasu trwania kontroli podatkowych przysługujący w danym roku zmniejszy się o 5 dni.

---

Podstawa prawna
Ustawa z dnia 29.08.1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2005 r. nr 8, poz. 60 ze zm.)


Wydawnictwo Podatkowe GOFIN – wydawca czasopism, Gazety Podatkowej i serwisów internetowych dostarczających specjalistycznej wiedzy z zakresu podatków, rachunkowości, ubezpieczeń i prawa pracy.