Spółka cywilna: spłata wspólnika a podatek dochodowy

Przeczytaj także: Wspólnik spółki osobowej: sądy mówią nie, a fiskus i tak chce podatek

Przypomnijmy, że zgodnie z obowiązującymi przepisami ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej updof) przychodami z pozarolniczej działalności gospodarczej są m.in. środki pieniężne otrzymane przez wspólnika spółki niebędącej osobą prawną z tytułu wystąpienia z takiej spółki. Mówi o tym dodany z dniem 01 stycznia 2011 r. art. 14 ust. 2 pkt 16 updof.

Co za tym idzie, jeżeli występujący ze spółki wspólnik otrzymuje z tego tytułu spłatę w postaci gotówki, ta stanowi dla niego przychód podlegający opodatkowaniu podatkiem dochodowym. Trzeba jednak pamiętać, że ustawodawca określił specjalny sposób ustalania wartości tego przychodu. Podał także zasady, jak ustalić na jego podstawie dochód, który podlega opodatkowaniu.

Otóż w art. 14 ust. 3 pkt 11 updof ustawodawca wskazał, że do przychodów, o których mowa wyżej, nie zalicza się środków pieniężnych otrzymanych przez wspólnika spółki niebędącej osobą prawną z tytułu wystąpienia z takiej spółki, w części odpowiadającej uzyskanej przed wystąpieniem przez wspólnika nadwyżce przychodów nad kosztami ich uzyskania, ustalonych proporcjonalnie do jego prawa do udziału w zysku spółki, pomniejszonej o wypłaty dokonane z tytułu udziału w tej spółce.

Art. 24 ust. 3c updof mówi natomiast, że dochodem z tytułu wystąpienia wspólnika ze spółki niebędącej osobą prawną w przypadku otrzymania środków pieniężnych jest różnica między przychodem z tego tytułu, ustalonym zgodnie z art. 14, a wydatkami na nabycie lub objęcie prawa do udziałów w takiej spółce.

Przy ustalaniu powyższych wyliczeń należy brać za podstawę cały okres, w którym wspólnik występujący ze spółki osobowej prowadził działalność gospodarczą w formie tej spółki.

Jak łatwo zauważyć, przytoczone przepisy do prostych wydają się być skomplikowane. Przedstawmy zatem na przykładzie, jak ustalić dochód podlegający opodatkowaniu w takim przypadku.
Załóżmy, że daną spółkę tworzy czterech wspólników, każdy z nich ma równe udziały – przy zawiązaniu spółki wniósł do niej po 30 000 zł w gotówce. Dla uproszczenia przyjmijmy, że jeden ze wspólników wystąpił z tej spółki na dzień 31 grudnia 2011 r. Z tytułu spłaty została mu wypłacona kwota 400 000 zł w gotówce.

Za cały czas prowadzenia działalności w formie spółki osobowej, przypadający na występującego ze spółki wspólnika przychód pomniejszony o koszty jego uzyskania wynosił w sumie 1 700 000 zł. Jednocześnie dokonywane w tym czasie wypłaty na jego rzecz z udziału w zyskach tej spółki wynosiły 1 550 000 zł.

Przy takich założeniach, w chwili otrzymania spłaty przychód podlegający opodatkowaniu z tego tytułu dla występującego wspólnika wynosi 400 000 zł (art. 14 ust. 2 pkt 16 updof) minus przychód określony w art. 14 ust. 3 pkt 11 updof, czyli: 1 700 000 zł - 1 550 000 zł = 150 000 zł. Co za tym idzie, przychód podlegający opodatkowaniu wyniesie: 400 000 zł - 150 000 zł = 250 000 zł.

Dochodem będzie natomiast kwota przychodu pomniejszona o wydatki na nabycie lub objęcie prawa do udziałów w tej spółce, czyli: 250 000 zł - 30 000 zł = 220 000 zł

Ważne!!!
Tak ustalony dochód jest traktowany jako dochód z pozarolniczej działalności gospodarczej. W przypadku otrzymania takiej spłaty w trakcie roku, otrzymujący ją wspólnik powinien z tego tytułu zapłacić w ciągu tego roku także zaliczkę na podatek dochodowy (i wykazać ten dochód w zeznaniu rocznym).

Spłata taka następuje jednak dosyć często już po wystąpieniu wspólnika ze spółki (a co za tym idzie, także po zakończeniu prowadzonej przez niego działalności). W jaki sposób zatem dochód ten opodatkować? Zdaniem Dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu należy tego dokonać wg metody przyjętej w tym roku podatkowym, w którym wspólnik ze spółki wystąpił (interpretacja indywidualna z dnia 02.05.2011 r. nr ILPB1/415-131/11-3/AG).

Problemy przy ustaleniu przychodu
Niestety ustalenie wartości przychodu z tytułu otrzymanej spłaty w środkach pieniężnych wspólnika występującego ze spółki niemającej osobowości prawnej w praktyce może nastręczać wielu problemów. Jak bowiem podkreślono wcześniej, przy ustalaniu wartości przychodu bierze się pod uwagę cały okres, w którym wspólnik występujący ze spółki jawnej prowadził działalność w formie tej spółki. Sytuacja taka mogła zatem trwać nawet kilkadziesiąt lat. Zgodnie natomiast z narzuconymi przez przepisy prawa podatkowego obowiązkami, dokumentację podatkową trzeba przechowywać jedynie do czasu upływu przedawnienia zobowiązania podatkowego za dany rok.

Dodatkowo gro spółek nieposiadających osobowości prawnej zdarzenia gospodarcze ewidencjonuje w podatkowej księdze przychodów i rozchodów, w której to nie ma obowiązku wykazywania wypłat dokonywanych z tytułu udziału w spółce. Ponadto spółka taka mogła także być opodatkowana przez pewien czas ryczałtem ewidencjonowanym, gdzie w ogóle nie ewidencjonowano kosztów.

Biorąc powyższe pod uwagę, ustalenie przychodu niepodlegającego opodatkowaniu, o którym mowa w art. 14 ust. 3 pkt 11 updof, a docelowo także i dochodu o którym mowa w art. 24 ust. 3c updof w prawidłowej wysokości jest istotnie utrudnione tym bardziej, że przepisy te obowiązują dopiero od roku 2011.