Powiązania rodzinne i kapitałowe a podatek VAT

Przeczytaj także: Nie tylko podatkowa grupa kapitałowa

To, co należy rozumieć pod pojęciem wartości rynkowej, zostało wskazane w art. 2 pkt 27b ustawy o VAT. Otóż jest to całkowita kwota, jaką, w celu uzyskania w danym momencie danych towarów lub usług, nabywca lub usługobiorca na takim samym etapie sprzedaży jak ten, na którym dokonywana jest dostawa towarów lub świadczenie usług, musiałby, w warunkach uczciwej konkurencji, zapłacić niezależnemu dostawcy lub usługodawcy na terytorium kraju. Jeżeli nie jest możliwe ustalenie porównywalnej dostawy towarów lub świadczenia usług, przez wartość rynkową rozumie się:
a) w odniesieniu do towarów - kwotę nie mniejszą niż cena nabycia towarów lub towarów podobnych, a w przypadku braku ceny nabycia, koszt wytworzenia, określone w momencie dostawy,
b) w odniesieniu do usług - kwotę nie mniejszą niż całkowity koszt poniesiony przez podatnika na wykonanie tych usług

W określonych przypadkach, jeżeli ustalone między kontrahentami wynagrodzenie będzie odbiegać od cen rynkowych, organ podatkowy może je zakwestionować i określić obrót na podstawie wartości rynkowej. Otóż art. 32 ust. 1 ustawy o VAT mówi, że w przypadku gdy między nabywcą a dokonującym dostawy towarów lub usługodawcą istnieje określony związek oraz gdy wynagrodzenie jest:

1. niższe od wartości rynkowej, a nabywca towarów lub usług nie ma zgodnie z art. 86, 88 i 90 oraz z przepisami wydanymi na podstawie art. 92 ust. 3 pełnego prawa do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego,
2. niższe od wartości rynkowej, a dokonujący dostawy towarów lub usługodawca nie ma zgodnie z art. 86, 88 i 90 oraz z przepisami wydanymi na podstawie art. 92 ust. 3 pełnego prawa do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego, a dostawa towarów lub świadczenie usług są zwolnione od podatku,
3. wyższe od wartości rynkowej, a dokonujący dostawy towarów lub usługodawca nie ma zgodnie z art. 86, 88 i 90 oraz z przepisami wydanymi na podstawie art. 92 ust. 3 pełnego prawa do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego

- organ podatkowy określa wysokość obrotu na podstawie wartości rynkowej pomniejszonej o kwotę podatku, jeżeli okaże się, że związek ten miał wpływ na ustalenie wynagrodzenia z tytułu dostawy towarów lub świadczenia usług.

Powiązania, o których mowa powyżej, zostały sprecyzowane w dalszych przepisach art. 32 ustawy o VAT. Otóż związek taki istnieje, gdy między kontrahentami lub osobami pełniącymi u kontrahentów funkcje zarządzające, nadzorcze lub kontrolne zachodzą powiązania o charakterze rodzinnym (małżeństwo oraz pokrewieństwo lub powinowactwo do drugiego stopnia) lub z tytułu przysposobienia, kapitałowym (chodzi o sytuację, w której jedna z osób lub jeden z kontrahentów posiada prawo głosu wynoszące co najmniej 5% wszystkich praw głosu lub dysponuje bezpośrednio lub pośrednio takim prawem), majątkowym lub wynikające ze stosunku pracy. Związek ten istnieje także wtedy, gdy którakolwiek z wymienionych osób łączy funkcje zarządzające, nadzorcze lub kontrolne u kontrahentów.

W uproszczeniu mówiąc ustawodawca określił przesłanki, których zaistnienie uprawnia organy podatkowe do oszacowany podstawy opodatkowania dla danej transakcji. Będzie tak w sytuacji, gdy po pierwsze pomiędzy stronami transakcji wystąpią wymienione wyżej powiązania, a po drugie z punktu widzenia prawa do odliczenia podatku tudzież sposobu opodatkowania danych czynności, ustalenie ceny wyższej lub niższej od wartości rynkowej może przynieść stronom transakcji korzyści w podatku VAT, co jest równoznaczne z obniżeniem wpływów do budżetu państwa. Organ podatkowy musi przy tym wykazać, że istniejący między kontrahentami związek miał wpływ na ustalenie ceny nieodpowiadającej cenie rynkowej.

Warto przy tym pamiętać, że dopiero łączne spełnienie określonych przesłanek, czyli

• istnienie określonego związku pomiędzy kontrahentami,
• ustalenie ceny nieodpowiadającej cenie rynkowej w myśl przepisów ustawy o VAT,
• wykazanie że przyczyną ustalenia takiej ceny były określone powiązania między kontrahentami
• nabywca korzysta ze zwolnienia w podatku VAT lub nie ma prawa do pełnego odliczenia podatku naliczonego albo dostawca nie ma prawa do pełnego odliczenia podatku naliczonego

– uprawnia fiskusa do ustalenia podstawy opodatkowania w wysokości odpowiadającej cenie rynkowej.