Przedawnienie zobowiązań podatkowych

Przeczytaj także: Fiskus wyciąga ręce po podatek nie badając okresu przedawnienia

Ponadto wraz z wygaśnięciem zobowiązania, wygasa także obowiązek zapłaty odsetek za zwłokę. Przedawnienie następuje z mocy prawa i nie ma tu konieczności wydawania w tej sprawie odrębnej decyzji organu podatkowego.

Co do zasady, w myśl art. 70 § 1 Ordynacji podatkowej, zobowiązanie podatkowe przedawnia się z upływem pięciu lat, licząc od końca roku kalendarzowego w którym upłynął termin płatności podatku. W świetle tego uregulowania przy obliczaniu przedawnienia należy brać pod uwagę termin płatności każdego konkretnego podatku odrębnie, albowiem terminy te wynikają z poszczególnych ustaw podatkowych. Termin początkowy i końcowy przedawnienia zobowiązania podatkowego wyznacza zatem termin płatności tegoż zobowiązania (z zastrzeżeniem instytucji zawieszenia i przerwania biegu terminu przedawnienia). Wyjątek od zasady przedawnienia zobowiązania podatkowego po upływie określonego czasu dotyczy zobowiązań podatkowych zabezpieczonych hipoteką lub zastawem skarbowym. Nie ulegają one w ogóle przedawnieniu, z tym jednak, że po upływie terminu przedawnienia zaległość podatkowa może być egzekwowana z przedmiotu hipoteki lub zastawu (art. 70 § 8 Ordynacji podatkowej).

Wpływ na bieg 5-letniego terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego mają przede wszystkim instytucje zawieszenia oraz przerwania biegu tego terminu. Zawieszenie biegu przedawnienia polega na tym, że przez pewien czas bieg przedawnienia nie rozpoczyna się, a jeżeli już się rozpoczął, to pewnego okresu nie wlicza się do tego biegu. Po ustaniu przyczyny zawieszenia organowi podatkowemu w celu wyegzekwowania zobowiązania podatkowego pozostanie do wykorzystania tylko ta ilość czasu, która nie upłynęła pomiędzy wymagalnością roszczenia, a nastaniem przyczyny powodującej zawieszenie biegu.

Omawiana instytucja ulegała pewnym zmianom. W stanie prawnym obowiązującym do dnia 31 grudnia 2002 r. bieg terminu przedawnienia nie rozpoczynał się, a rozpoczęty ulegał zawieszeniu od dnia wydania decyzji o odroczeniu terminu płatności podatku lub rozłożenia zapłaty podatku lub zaległości podatkowej do dnia terminu płatności odroczonego podatku lub zaległości podatkowej, ostatniej raty podatku lub ostatniej raty zaległości podatkowej (art. 70 § 2 Ordynacji podatkowej). Natomiast od 1 stycznia 2003 r., w wyniku nowelizacji Ordynacji podatkowej z dnia 12 września 2002 r., zmieniono treść i układ art. 70 dodając do przesłanek zawieszających bieg terminu przedawnienia: wszczęcie postępowania karnego lub postępowania w sprawie o przestępstwo skarbowe, wniesienie skargi do sądu administracyjnego, konieczność uzyskania od organów innego państwa informacji koniecznych do ustalenia przez organ podatkowy wysokości zobowiązania wynikającego z umowy o unikaniu podwójnego podatkowego lub innej ratyfikowanej umowy międzynarodowej.

W przypadku wszczęcia postępowania karnego lub postępowania w sprawie o przestępstwo skarbowe termin przedawnienia biegnie dalej od dnia następującego po dniu prawomocnego zakończenia postępowania. Natomiast w sytuacji wniesienia skargi do sądu administracyjnego termin biegnie od dnia następującego po dniu doręczenia organowi podatkowemu orzeczenia sądu administracyjnego wraz z uzasadnieniem. Z kolei w przypadku wystąpienia z wnioskiem do organu innego państwa o uzyskanie informacji, zawieszenie terminu przedawnienia następuje od dnia wystąpienia z wnioskiem do dnia uzyskania wnioskowanej informacji, przy czym zawieszenie nie może trwać łącznie dłużej niż przez okres 3 lat, nawet jeśli następowało ono wielokrotnie.

W wyniku nowelizacji Ordynacji podatkowej z dnia 30 czerwca 2005 r., która obowiązuje od dnia 1 września 2005 r., wprowadzono dodatkową przesłankę zawieszenia biegu terminu przedawnienia w postaci wniesienia żądania ustalenia przez sąd powszechny istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa (bieg przedawnienia biegnie dalej po dniu uprawomocnienia się orzeczenia sądu w tej sprawie). Natomiast w przypadku przesłanki zawieszenia biegu terminu przedawnienia poprzez wniesienie skargi do sądu administracyjnego, wprowadzono dodatkowy warunek odwieszenia biegu przedawnienia w postaci stwierdzenia na doręczonym organowi podatkowemu odpisie wyroku sądu administracyjnego jego prawomocności.

Kolejnym ze sposobów modyfikacji terminu przedawnienia jest przerwanie jego biegu. Różnica pomiędzy zawieszeniem a przerwaniem polega na tym, iż przy zawieszeniu pewnego okresu nie wlicza się do biegu przedawnienia, natomiast przy przerwaniu cały okres, który upłynął do momentu przerwania uważa się za niebyły. Po przerwaniu bieg przedawnienia zaczyna biec na nowo.

Instytucja przerwania biegu terminu przedawnienia uległa znacznie dalej idącym przeobrażeniom niż zawieszenie. W stanie prawnym obowiązującym do 31 grudnia 2002 r. bieg terminu przedawnienia ulegał przerwaniu na skutek dokonania pierwszej czynności egzekucyjnej, o której podatnik został powiadomiony, a po jego przerwaniu biegł na nowo od dnia następującego po dniu, w którym zakończono postępowanie egzekucyjne, z tym że kolejne postępowanie egzekucyjne nie przerywało biegu terminu przedawnienia (art. 70 § 3-5 Ordynacji podatkowej).Trzeba przy tym wyjaśnić, iż stosownie do art. 1a ust. 2 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji przez czynności egzekucyjną rozumie się wszelkie podejmowane przez organ egzekucyjny działania zmierzające do zastosowania lub zrealizowania środka egzekucyjnego.

Z kolei w stanie prawnym obowiązującym od 1 stycznia 2003 r. do 31 sierpnia 2005 r. bieg terminu przedawnienia ulegał przerwaniu na skutek zastosowania środka egzekucyjnego (wymienionego w art. 1a ust 12 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji), o którym podatnik został zawiadomiony, a po przerwaniu biegu terminu przedawnienia biegł na nowo od dnia następującego po dniu, w którym zakończono postępowanie egzekucyjne. Natomiast kolejne wszczęcie postępowania egzekucyjnego nie przerywało biegu terminu przedawnienia. Ponadto, bieg terminu przedawnienia przerwało ogłoszenie upadłości, a termin ten rozpoczynał bieg na nowo od dnia uprawomocnienia się postanowienia o ukończeniu postępowania upadłościowego.