Umorzenie udziałów w spółce: podatek dochodowy

Przeczytaj także: Umorzenie udziałów: przychody i koszty podatkowe

Pytanie: Wspólnik jest dłużnikiem spółki z o.o. i wystąpił z propozycją umorzenia części jego udziałów i zaliczenia należnych mu środków z umorzenia na poczet spłaty zadłużenia. Spółka posiada kapitał zapasowy (z zysków lat ubiegłych), który ewentualnie mogłaby przeznaczyć na ten cel. Czy jest to prawnie dopuszczalne? Czy umorzenie udziałów powoduje jakieś skutki w podatkach dochodowych?

Odpowiedź: Uważam, że jest to prawnie dopuszczalne. Może to nastąpić poprzez wypłatę wspólnikowi należnego wynagrodzenia i następnie wpłatę przez wspólnika środków do spółki tytułem zwrotu długu. Możliwe jest także potrącenie umowne wzajemnych wierzytelności, czyli wierzytelności wspólnika z tytułu umorzenia udziałów z wierzytelnością spółki.

Podatkowe skutki umorzenia udziałów należących do wspólników będących osobami fizycznymi

Umorzenie udziałów w spółce z o.o. polega na ich prawnym unicestwieniu, co skutkuje wygaśnięciem praw i obowiązków majątkowych przysługujących wspólnikom związanych z tymi udziałami.

Po stronie wspólników, których udziały zostały umorzone, obowiązek podatkowy w podatku dochodowym powstanie tylko wtedy, gdy za umorzone udziały otrzymają wynagrodzenie. Przychody osiągnięte z tych tytułów są zaliczane do przychodów z kapitałów pieniężnych. W zależności od trybu przeprowadzenia umorzenia udziałów przychody są na gruncie podatku dochodowego od osób fizycznych traktowane jako przychody z:

• umorzenia udziałów (w rozumieniu art. 24 ust. 5 pkt 1 updof), gdy umorzenie ma charakter przymusowy lub warunkowy (automatyczny), lub
• odpłatnego zbycia udziałów na rzecz spółki w celu ich umorzenia (w rozumieniu art. 24 ust. 5 pkt 2 updof), w razie dobrowolnego umorzenia udziałów.

Dochód z umorzenia udziałów lub z odpłatnego zbycia udziałów na rzecz spółki w celu ich umorzenia podlega opodatkowaniu zryczałtowanym podatkiem dochodowym w wysokości 19% uzyskanego dochodu (art. 30a ust. 1 pkt 4 updof).

Dochodu, o którym mowa, nie łączy się z innymi dochodami opodatkowanymi według skali podatkowej. Podatnicy nie mają też obowiązku rocznego rozliczenia tego dochodu po zakończeniu roku podatkowego.

W jaki sposób ustala się dochód stanowiący podstawę opodatkowania?

Dochód stanowiący podstawę opodatkowania ustala się jako nadwyżkę przychodu z umorzenia lub odpłatnego zbycia udziałów na rzecz spółki w celu ich umorzenia nad kosztami uzyskania tego przychodu.

Metody ustalania tych kosztów różnią się jednak w zależności od tego, w jaki sposób podatnicy nabyli lub objęli umorzone udziały. Zagadnienie ustalenia dochodu z umorzenia udziałów w spółce kapitałowej reguluje art. 24 ust. 5d updof. Przepis ten ma zastosowanie zarówno do umorzenia przymusowego oraz warunkowego, jak i do umorzenia dobrowolnego.

W jaki sposób ustalić koszty uzyskania przychodu w przypadku umorzenia udziałów?

W przypadkach umorzenia udziałów koszty uzyskania przychodu ustala się w wysokości:

• nominalnej wartości objętych udziałów z dnia ich objęcia, jeżeli udziały umorzone lub zbyte spółce w celu umorzenia zostały objęte w zamian za wkład niepieniężny w postaci innej niż przedsiębiorstwo lub jego zorganizowana część (art. 22 ust. 1f pkt 1 updof),
• wartości przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części, wynikającej z ksiąg rachunkowych przedsiębiorstwa, określonej na dzień objęcia tych udziałów, nie wyższej od wartości nominalnej udziałów z dnia ich objęcia, jeżeli udziały zostały objęte w zamian za wkład niepieniężny w postaci przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części (art. 22 ust. 1f pkt 2 updof),
• wydatków poniesionych na objęcie (nabycie) udziałów w zamian za wkład pieniężny (art. 23 ust. 1 pkt 38 updof),
• wartości udziałów ustalonej na dzień ich nabycia w drodze spadku lub darowizny (art. 24 ust. 5d updof).