Opodatkowanie VAT: zamiana prywatnej nieruchomości

Przeczytaj także: Sprzedaż nieruchomości: zwolnienie z VAT

Jakie wątpliwości wyjaśnił organ podatkowy?

Wnioskodawca wspólnie z synami jest współwłaścicielem gruntu niezabudowanego przeznaczonego w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego na usługi publiczne, obszar cmentarza, urządzeń i tras komunikacyjnych. Grunt ten nabyli oni w spadku po zmarłej żonie w 1996 r. Wnioskodawca nie prowadzi działalności gospodarczej i nie jest podatnikiem VAT. Miasto i Gmina zaproponowała właścicielom tego gruntu jego zamianę na nieruchomość gminną położoną na obrzeżu miasta (podnosząc przy tym wartość swoich działek o podatek VAT). Podatnik zadał pytanie czy powyższa zamiana podlega opodatkowaniu VAT? W przedmiotowej sprawie organ podatkowy zajął następujące stanowisko:

„(…) Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 54, poz. 535 ze zm.) - zwanej dalej ustawą, opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlega odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju. Z kolei, przez towary rozumie się rzeczy ruchome, jak również wszelkie postacie energii, budynki i budowle lub ich części, będące przedmiotem czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, które są wymienione w klasyfikacjach wydanych na podstawie przepisów o statystyce publicznej, a także grunty (art. 2 pkt 6 ustawy).

Powyższe oznacza, że dostawa towarów, w tym także gruntów podlegać będzie opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług wyłącznie wówczas, gdy dokonana będzie przez podmiot mający status podatnika oraz od wykonania odpłatnej czynności podlegającej opodatkowaniu.

Z treści art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy, nie wynika, że odpłatność za czynność dostawy towarów lub świadczenia usług musi mieć zawsze postać pieniężną. Odpłatność jako świadczenie wzajemne może również przybrać postać rzeczową (towar lub usługa otrzymana jako zapłata), albo mieszaną – zapłata w części pieniężna a w części rzeczowa. Zatem, dla uznania czynności za odpłatną, musi zaistnieć możliwość określenia ceny wyrażonej w pieniądzu w stosunku do świadczenia wzajemnego, stanowiącego wynagrodzenie za tą czynność. Ponadto zauważyć należy, iż przez umowę zamiany, zgodnie z art. 603 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 ze zm.), każda ze stron zobowiązuje się przenieść na drugą stronę własność rzeczy w zamian za zobowiązanie się do przeniesienia własności innej rzeczy. Zatem w przypadku zamiany obie strony przenoszą na siebie wzajemnie własność rzeczy, występując jednocześnie w charakterze dostawcy jak i nabywcy.

Do zamiany, według dyspozycji zawartej w art. 604 Kodeksu cywilnego, stosuje się odpowiednio przepisy o sprzedaży. Umowa zamiany jest umową wzajemną, bardzo zbliżoną do umowy sprzedaży. Różnica w stosunku do umowy sprzedaży polega na tym, że w miejsce świadczenia ceny pojawia się obowiązek drugiej strony przeniesienia własności rzeczy. Ze względu na wzajemny charakter umowy, wartość świadczonych rzeczy powinna być ekwiwalentna. Tym samym umowa zamiany skutkuje wzajemnym przeniesieniem prawa do rozporządzania zamienianymi nieruchomościami jak właściciel - każda ze stron wchodzi we władanie nabytego towaru jak właściciel.

Jak wynika z powyższego umowa zamiany na gruncie podatku od towarów i usług stanowi dwie odpłatne dostawy towarów. W związku z tym każda ze stron transakcji dokonuje odpłatnej dostawy i aby ocenić czy transakcja ta podlega opodatkowaniu należy zbadać wynikające z niej obowiązki podatkowe dla każdej ze stron odrębnie. Przy czym na gruncie przepisów podatku od towarów i usług nie jest możliwe rozłożenie opodatkowania czynności zamiany na obie zamieniające się strony transakcji. O opodatkowaniu każdej z wymienionych dostaw decyduje wykonywanie jej w ramach działalności gospodarczej. Należy zatem zbadać czy dostawcy występują w roli podatników w rozumieniu przepisów ustawy.

W myśl art. 15 ust. 1 ustawy, podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 2, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności.