Czynny żal: warunki stosowania

Przeczytaj także: Kodeks karny skarbowy: kiedy skorzystać z czynnego żalu?

1 warunek
Pierwszym z warunków jest popełnienie czynu zabronionego stanowiącego wykroczenie lub przestępstwo skarbowe (nie można skorzystać z instytucji czynnego żalu przed popełnieniem czynu zabronionego). Z wyłączenia karalności w ramach instytucji czynnego żalu, korzystać mogą wszelkie postacie zjawiskowe i stadialne popełnienia deliktów skarbowych (czyli czynów, które w myśl przepisów kodeksu karnego skarbowego podlegają karze), poza sprawstwem kierowniczym i polecającym. Z wyłączenia karalności w ramach instytucji czynnego żalu korzystać, zatem mogą nie tylko osoby, które dokonały wykroczenia lub przestępstwa skarbowego, ale również osoby, które do popełnienia przestępstwa podżegały, w popełnieniu przestępstwa skarbowego pomagały oraz osoby, które usiłowały.

2 warunek
Drugim warunkiem koniecznym dla zastosowania czynnego żalu, jest tzw. samodenuncjacja sprawcy tj. zawiadomienie przez sprawcę organu powołanego do ścigania (przepisy nie definiują tego pojęcia; przyjmuje się z reguły, że chodzi o organy postępowania przygotowawczego wymienione w art. 53 § 37 i 38 kodeksu karnego skarbowego, a zatem urzędy skarbowe, inspektorów kontroli skarbowej, urzędy celne, Straż Graniczną, Policję, Agencję Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Żandarmerię Wojskową oraz Centralne Biuro Antykorupcyjne) o popełnieniu czynu zabronionego. Obojętne są przy tym motywy, którymi kieruje się sprawca dokonujący samodenuncjacji (odpowiednie zastosowanie znajduje tu wyrok SN z 9 października 1968 r., sygn. akt II KR 140/68). Zauważyć należy, że w przepisach mowa jest o "organie powołanym do ścigania", nie zaś o "organie właściwym do ścigania danego czynu". W konsekwencji z punktu widzenia skuteczności zawiadomienia o popełnieniu czynu zabronionego nie ma znaczenia, czy zostanie ono złożone we właściwym do ścigania danego czynu organie. Skuteczne jest zatem również zawiadomienie skierowane do niewłaściwego do ścigania danego czynu organu (obowiązkiem takiego organu jest wówczas przekazanie zawiadomienia właściwemu organowi).

3 warunek
Trzecim warunkiem jest ujawnienie (w ramach zawiadomienia o popełnieniu czynu zabronionego) istotnych okoliczności popełnionego czynu zabronionego - w szczególności osób współdziałających w jego popełnieniu (art. 16 § 1 kodeksu karnego skarbowego). Należy uznać, że obowiązek ten obciąża sprawcę wyłącznie w takim zakresie, w jakim zna on istotne okoliczności popełnionego czynu zabronionego - w tym osoby współdziałające w jego popełnieniu. Jednocześnie częściowe choćby niedopełnienie tego obowiązku (tj. nie ujawnienie jednej lub więcej znanych sprawcy istotnych okoliczności popełnionego czynu zabronionego, a w szczególności nie ujawnienie jednego lub więcej znanych sprawcy osób współdziałających w jego popełnieniu) - wyłącza prawo do skorzystania z instytucji czynnego żalu.

Spełnienie obowiązku wskazania wszystkich znanych istotnych okoliczności popełnionego czynu zabronionego, ocenia się na dzień dokonania zawiadomienia. W konsekwencji uzyskanie informacji o takich okolicznościach po złożeniu zawiadomienia nie wyłącza jego skuteczności.

4 warunek
Ostatnim czwartym warunkiem przewidzianym do zastosowania czynnego żalu jest, aby zawiadomienie o popełnieniu czynu zabronionego zostało złożone zanim organ ścigania będzie miał wyraźnie udokumentowaną wiadomość o popełnieniu przestępstwa lub wykroczenia skarbowego, jak również zanim zostanie rozpoczęta przez organ ścigania czynność służbowa zmierzająca do ujawnienia przestępstwa lub wykroczenia skarbowego (chyba, że czynność ta nie dostarczyła podstaw do wszczęcia postępowania o czyn zabroniony). Jak, bowiem wynika z art. 16 § 5 kodeksu karnego skarbowego - zawiadomienie złożone później jest bezskuteczne.


Jak ustrzec się błędu, skoro przepisy ustawy o VAT są niezwykle skomplikowane, a wyjaśnienia organów skarbowych często sprzeczne? Przeczytasz o tym w poradniku „Vademecum VAT”!