Działalność rolnicza i inna a rozliczenie VAT

Przeczytaj także: Rolnik ryczałtowy i świadczenie usług rolniczych w podatku VAT

Załóżmy, że rolnik, oprócz działalności rolniczej otworzył także pozarolniczą działalność gospodarczą, w ramach której świadczy usługi ogólnobudowlane. Zastanówmy się, jakie warianty mu przysługują w zakresie korzystania ze zwolnienia bądź opodatkowania podatkiem VAT. Czy jedna z tych działalności może np. korzystać ze zwolnienia, druga zaś podlegać opodatkowaniu? Czy ma także inne opcje?

W sumie teoretycznych możliwych wariantów (traktując odrębnie wskazane wyżej działalności) opodatkowania/zwolnienia z VAT można by wyróżnić cztery:

• korzystanie ze zwolnienia w pełnym zakresie
• opodatkowanie obydwu działalności
• korzystanie ze statusu rolnika ryczałtowego i opodatkowanie jedynie pozarolniczej działalności gospodarczej
• opodatkowanie działalności rolniczej i korzystanie ze zwolnienia w zakresie pozarolniczej działalności gospodarczej

W praktyce jednak możliwe jest zastosowanie jedynie trzech pierwszych wariantów.

Należy pamiętać, iż ustawa o podatku od towarów i usług posiada oddzielną definicję działalności gospodarczej, określoną w art. 15. Podatnikami tego podatku są m.in. osoby fizyczne wykonujące samodzielnie taką działalność bez względu na jej cel lub rezultat.
Zgodnie z art. 15 ust. 2 ustawy o VAT, działalność gospodarcza obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody, również wówczas, gdy czynność została wykonana jednorazowo w okolicznościach wskazujących na zamiar wykonywania czynności w sposób częstotliwy. Działalność gospodarcza obejmuje również czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych.

Definicja ta jest bardzo szeroka, szersza niż w podatku dochodowym, gdzie co do zasady dochody z działalności rolniczej są wyłączone spod opodatkowania. Tutaj tak nie jest – działalność rolnicza podlega opodatkowaniu podatkiem VAT.

Nie oznacza to jednak, że każdy, kto w takim zakresie działalność prowadzi, jest tym podatkiem bezwzględnie opodatkowany. W art. 43 ust. 1 pkt 3 ustawodawca bowiem zwolnił od tego podatku dostawę produktów rolnych pochodzących z własnej działalności rolniczej, dokonywaną przez rolnika ryczałtowego oraz świadczenie usług rolniczych przez rolnika ryczałtowego. Rolnikiem ryczałtowym jest natomiast rolnik dokonujący dostawy produktów rolnych pochodzących z własnej działalności rolniczej lub świadczący usługi rolnicze, korzystający ze zwolnienia od podatku na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 3, z wyjątkiem rolnika obowiązanego na podstawie odrębnych przepisów do prowadzenia ksiąg rachunkowych (art. 2 pkt 19 ustawy).

Co się tyczy pozostałej działalności, podatnicy mogą korzystać co do zasady ze zwolnień przedmiotowych (gdy dana czynność została z podatku zwolniona) lub podmiotowego (przewidzianego dla małych podatników, których obrót jest stosunkowo niski).

W naszej sytuacji istotne jest zwolnienie podmiotowe, określone w art. 113 ustawy o VAT, w którym to ustawodawca zwolnił z tego podatku podatników, u których wartość sprzedaży opodatkowanej nie przekroczyła łącznie w poprzednim roku podatkowym kwoty 150 000 zł. Przekroczenie tej wartości w trakcie roku powoduje jednak utratę prawa do zwolnienia w chwili jej przekroczenia. Jeżeli rozpoczęcie prowadzenia działalności miało miejsce w trakcie roku, limit ten ulega proporcjonalnemu obniżeniu.

Co ważne, w przypadku prowadzenia przez rolnika ryczałtowego korzystającego ze zwolnienia określonego w art. 43 ust. 1 pkt 3 także działalności innej niż działalność rolnicza do wartości sprzedaży, o której mowa wyżej, dokonywanej przez tego podatnika nie wlicza się sprzedaży produktów rolnych pochodzących z prowadzonej przez niego działalności rolniczej.

Tak w skrócie prezentują się zwolnienia, z których może korzystać nasz rolnik. Może on jednak z nich zrezygnować. Ustawodawca zezwala bowiem w art. 43 ust. 3 ustawy o VAT (pod pewnymi warunkami), aby podatnik zrezygnował ze statusu rolnika ryczałtowego i rozliczał się z podatku VAT na zasadach ogólnych. Podatnik może także zrezygnować ze zwolnienia podmiotowego określonego w art. 113 ustawy.

Nasz podatnik, w zależności od potrzeb będzie mógł wybrać jeden z trzech wariantów w zakresie rozliczania podatku VAT:

1. może on korzystać ze zwolnienia jako rolnik ryczałtowy dokonujący dostawy towarów z własnej produkcji rolnej bez względu na wartość tych dostaw, a także ze zwolnienia z tytułu innej działalności niż rolnicza, w przypadku gdy wartość pozostałych czynności nie przekroczy limitu określonego w art. 113 ustawy o VAT
2. może on również korzystać ze zwolnienia jako rolnik ryczałtowy i jednocześnie opodatkować podatkiem VAT działalność pozostałą (poprzez rezygnację ze zwolnienia przewidzianego w art. 113 bądź też, w przypadku przekroczenia obrotu, jego utratę)
3. może on także zrezygnować ze statusu rolnika ryczałtowego i rozliczać się z podatku VAT na zasadach ogólnych

Co ważne, rezygnacja ze statusu rolnika ryczałtowego i zarejestrowanie się jako podatnik VAT czynny powoduje konieczność opodatkowania tym podatkiem całej działalności gospodarczej podatnika, czyli w naszym przypadku także działalności polegającej na świadczeniu usług budowlanych.

Dla celów podatku VAT bowiem nasz rolnik jest jednym podatnikiem, który prowadzi jedną działalność gospodarczą w różnym zakresie. Może on jedynie skorzystać z przywileju określonego w art. 43 ust. 1 pkt 3 ustawy o VAT i wybrać zwolnienie przewidziane dla rolnika ryczałtowego (w zakresie prowadzonej przez niego działalności rolniczej). Zwolnienie to nie obejmuje jednak innych działalności, w związku z czym rezygnacja z niego powoduje konieczność rozliczania podatku VAT z tytułu każdej działalności gospodarczej prowadzonej (na własne nazwisko) przez podatnika. Nie można bowiem (poza powyższym wyjątkiem) z jednego rodzaju działalności gospodarczej podatek VAT rozliczać, a z innego nie.