Pożyczki: przewłaszczenie rzeczy a środki trwałe

Przeczytaj także: Budynek wybudowany na cudzym gruncie amortyzujemy liniowo

Jakie wątpliwości wyjaśnił organ podatkowy?

Spółka zamierza rozszerzyć działalność gospodarczą o udzielanie pożyczek w formie gotówkowej. W celu zabezpieczenia spłaty udzielonych pożyczek planuje zawierać z dłużnikami umowy przewłaszczenia rzeczy ruchomych bądź nieruchomości, będących własnością dłużników. Na podstawie tej umowy własność przewłaszczonych rzeczy zostanie przeniesiona przez dłużnika na spółkę, przy czym jeżeli zobowiązanie dłużnika z tytułu udzielonej pożyczki zostanie spłacone w terminie, przewłaszczenie własności straci moc i dłużnik ponownie stanie się właścicielem danej rzeczy. Jeżeli pożyczka nie zostanie spłacona, spółce będzie przysługiwało prawo, by zaspokoić się z przewłaszczonej rzeczy poprzez definitywne zachowanie jej własności. Powstała wątpliwość, czy spółka jest zobowiązana bądź uprawniona do wprowadzenia tych rzeczy do ewidencji środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych oraz dokonywania od nich odpisów amortyzacyjnych? W przedmiotowej sprawie organ podatkowy zgodził się ze stanowiskiem spółki i odstąpił od jego uzasadnienia prawnego, a było ono następujące:

„(…) samo zawarcie umowy przewłaszczenia rzeczy na zabezpieczenie spłaty wierzytelności z tytułu pożyczki nie wywołuje żadnych skutków na gruncie updop. W szczególności zawarcie takiej umowy:

* nie skutkuje powstaniem uprawnienia do dokonywania odpisów amortyzacyjnych po stronie Spółki, a tym samym nie uprawnia Spółki do wprowadzenia przewłaszczonych rzeczy do ewidencji środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych.

Dopiero w przypadku nieuregulowania przez dłużnika zobowiązania z tytułu udzielonej mu pożyczki, po definitywnym przeniesieniu własności przedmiotu umowy na Spółkę, po stronie Spółki powstanie uprawnienie do dokonywania odpisów amortyzacyjnych przewłaszczonych rzeczy.

Umowa o przewłaszczenie na zabezpieczenie należy do umów nienazwanych, czyli bezpośrednio nieuregulowanych w ustawie. Jej zawieranie jest dopuszczalne w ramach przewidzianej w art. 353 Kodeksu cywilnego zasady swobody umów w obrocie cywilnym. Przewłaszczenie na zabezpieczenie polega na zabezpieczeniu wierzytelności poprzez przeniesienie na wierzyciela własności oznaczonej rzeczy z równoczesnym zobowiązaniem wierzyciela do korzystania z rzeczy w sposób oznaczony w umowie i do powrotnego przeniesienia własności rzeczy na dłużnika po zaspokojeniu zabezpieczonej wierzytelności. Przeniesienie własności następuje causa cavendi (w celu zabezpieczenia), a między zbywcą (dłużnikiem) a nabywcą (wierzycielem) rzeczy nawiązuje się szczególny stosunek powiernictwa. W przypadku niespełnienia świadczenia przez dłużnika, wierzyciel może zaspokoić się z rzeczy według wcześniejszego umownego uzgodnienia - przez definitywne zachowanie własności rzeczy, jej sprzedaż, wynajęcie itp. Co istotne, zaspokojenie się przez wierzyciela z przewłaszczonej rzeczy (np. poprzez definitywne zachowanie jej własności bądź sprzedaż) jest możliwe wyłącznie w przypadku, gdy dłużnik nie spełni swojego zobowiązania wobec wierzyciela.

Zawarcie umowy przewłaszczenia na zabezpieczenie powoduje brak prawa do dokonywania odpisów amortyzacyjnych przez wierzyciela od przewłaszczonej rzeczy. Zgodnie bowiem z art. 16f ust. 4 updop odpisów amortyzacyjnych od środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, które zostały przewłaszczone w celu zabezpieczenia wierzytelności, w tym pożyczki lub kredytu, dokonuje dotychczasowy właściciel, w tym pożyczkobiorca lub kredytobiorca.

Z literalnego brzmienia powołanego przepisu wynika, iż do czasu ostatecznego przeniesienia własności przewłaszczonej rzeczy Spółka nie jest uprawniona by dokonywać odpisów amortyzacyjnych od tej rzeczy. Dopiero w przypadku niespełnienia świadczenia przez dłużnika, w związku z możliwością definitywnego zachowania własności rzeczy oraz jej wydaniem przez dłużnika na rzecz Spółki, po stronie Spółki powstanie uprawnienie do wprowadzenia tej rzeczy do ewidencji środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych oraz do dokonywania odpisów amortyzacyjnych od jej wartości początkowej.(…)”

Pełną treść interpretacji można przeczytać na stronie Ministerstwa Finansów