Nienależna nadpłata podatku a odsetki podatkowe

Przeczytaj także: Fiskus daje i zabiera: ograniczone prawo do korekty deklaracji

Stanowisko sądu

Nie jest zaległością podatkową - ani nie może być traktowana na równi z zaległością podatkową - nienależnie zwrócona podatnikowi nadpłata w podatku dochodowym od osób i fizycznych, jeżeli nie była ona wykazana nienależnie lub w wysokości wyższej od należnej w zeznaniu rocznym w podatku dochodowym od osób fizycznych, lecz była stwierdzona decyzją organu podatkowego. W związku z powyższym w takim przypadku nieuprawnione jest także naliczanie odsetek za zwłokę.

Wyrok WSA z dnia 8 sierpnia 2008 r., sygn. akt III SA/Wa 1308/08

Pytanie do eksperta: Organ podatkowy sam przyznał podatnikowi nadpłatę w podatku dochodowym od osób fizycznych, po czym stwierdził brak podstaw do jej przyznania. Czy może wobec tego żądać od niego naliczonych odsetek od zaległości podatkowej, która z tego tytułu powstała?

NIE. Sąd w komentowanym orzeczeniu wskazał, iż konsekwencje błędów popełnionych przez organy podatkowe nie mogą znajdować odzwierciedlenia w powstaniu dodatkowych kosztów po stronie podatnika. Tym samym jeżeli organ podatkowy sam najpierw zwrócił podatek, a następnie żądał jego zapłaty, to mimo faktycznego korzystania przez podatnika przez ten czas z otrzymanych środków brak jest podstaw do zapłaty odsetek.

Przepisy op, na które powoływały się organy podatkowe, w bardzo szerokim zakresie definiują pojęcie zaległości podatkowej (art. 51 i 52 op), odnosząc ją również do nadpłaty w rozumieniu art. 72 op. Taka ich redakcja prowadzi do istotnych trudności pomiędzy rozróżnieniem takiej wpłaty lub otrzymanych przez podatnika środków, które w konsekwencji obowiązku ich zwrotu nie będą stanowić zaległości objętej koniecznością naliczenia i zapłaty odsetek podatkowych. W tym kontekście niezwykle ważne jest stanowisko przedstawione przez sąd, który wprost stwierdził, iż przepisy dotyczące powstania zaległości podatkowej nie mają w tym stanie faktycznym zastosowania. W sytuacji bowiem, gdy następuje zwrot podatku określonego w formie decyzji, a podatek uprzednio był pobrany przez płatnika, takie okoliczności nie zostały objęte hipotezą wskazanych przepisów op.

W kontekście przedmiotowego orzeczenia należy również zwrócić uwagę na pojawiający się często w praktyce problem rozróżnienia pomiędzy zapłatą podatku (w tym zaległości podatkowej) a nienależnym świadczeniem. Wprawdzie w treści art. 72 op stwierdza się, iż nadpłata może powstać również jako efekt wpłaty nienależnego podatku, jednakże zawsze musi być to płatność podatku, a nie innej wierzytelności. W tym ujęciu powstaje wątpliwość, czy każda wpłata podatnika do organu podatkowego oraz każda wypłata środków przez organ podatkowy powinna być traktowana jako płatność podatku (odpowiednio zaległość lub zwrot nadpłaty), czy też jest to transfer świadczenia niepodatkowego. Możliwość istnienia nienależnego świadczenia pomiędzy podatnikiem a organem podatkowym dopuszcza praktyka (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 13 marca 2001 r., sygn. akt I ACa 1344/2000).

De lege ferenda postulować zatem należy rozszerzenie przepisów Ordynacji o pojęcie nienależnego świadczenia jako odmiennej od podatku płatności, do której nie powinno stosować się przepisów o oprocentowaniu zaległości podatkowej lub nadpłaty. Wówczas zarówno konsekwencje błędów organów podatkowych, jak i podatników nie będą niosły za sobą możliwości uzyskania dodatkowego świadczenia w postaci płatności odsetkowych. Ostatecznie może mieć to pozytywny wpływ na minimalizację ryzyka podatkowego po stronie podatników.


Magazyn „Orzecznictwo Podatkowe” co miesiąc prezentuje ważne orzeczenia i komentarze podatkowe. Znajdziesz tu praktyczne rady jak zminimalizować ryzyko, że urząd skarbowy podważy Twoje decyzje oraz poznasz argumenty, które pozwolą Ci wygrać z fiskusem.