Jaki ZUS osoby współpracującej?

Przeczytaj także: Umowa o pracę dla osoby współpracującej a podatek

W artykule opisaliśmy konsekwencje podatkowe dla przedsiębiorców w przypadku, gdy przy prowadzeniu firmy pomaga rodzina podatnika. Muszą oni pamiętać, że także przepisy o ubezpieczeniu społecznym określają inny sposób obliczania składek w przypadku pracy/pomocy rodziny w prowadzeniu firmy.

Zgodnie z art. 8 ust. 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2007 r. nr 11 poz. 74 z późn. zm.), jeżeli pracownik spełnia kryteria określone dla osób współpracujących - dla celów ubezpieczeń społecznych jest traktowany jako osoba współpracująca. Osobami współpracującymi z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność gospodarczą są natomiast (art. 8 ust. 11 ustawy): małżonek, dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione, rodzice, macocha i ojczym oraz osoby przysposabiające, jeżeli pozostają z nimi we wspólnym gospodarstwie domowym i współpracują przy prowadzeniu.

Ustalając, czy członek rodziny może być uznany za osobę współpracującą, nie bierze się pod uwagę ani okresu, przez który współpraca jest wykonywana, ani wymiaru czasu pracy, ani wieku osoby współpracującej. Może to zatem być praca na tzw. „cały etat”, w wyznaczone dni tygodnia, przez kilka godzin dziennie czy też pomoc sporadyczna. We wszystkich tych przypadkach członek rodziny pomagający w prowadzeniu firmy będzie uznawany za osobę współpracującą.

Powyższa zasada nie ma zastosowania do członków rodziny zatrudnionych w firmie prowadzonej w formie spółki. Wtedy bowiem pracownika takiego zatrudnia spółka i to ona jest jej pracodawcą. W takiej sytuacji stosuje się ogólne zasady opłacania składek na ubezpieczenie społeczne od umów o pracę. Ponadto definicja osoby współpracującej przy prowadzeniu pozarolniczej działalności nie ma zastosowania do osób, z którymi została zawarta umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego. W pozostałych przypadkach pracownik taki będzie traktowany jako osoba współpracująca.

Składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, chorobowe i wypadkowe osób współpracujących finansuje w całości z własnych środków osoba prowadząca pozarolniczą działalność. Natomiast podstawę wymiaru tych składek stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 60 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim kwartale. Za osoby współpracujące przedsiębiorca opłaca więc co do zasady składki w takiej samej wysokości jak własne. Obowiązkowe są ubezpieczenie emerytalne (19,52% podstawy wymiaru), rentowe (6% podstawy wymiaru) i wypadkowe (od 0,67% do 3,6% podstawy wymiaru), natomiast ubezpieczenie chorobowe (2,45% podstawy wymiaru) jest dobrowolne. Ponadto przedsiębiorca odprowadza za osobę współpracującą także składkę na fundusz pracy (2,45% podstawy wymiaru).

Podobnie jest ze składką na ubezpieczenie zdrowotne. Zgodnie bowiem z art. 85 ust. 14 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. nr 210 poz. 2135 z późn. zm.) za osobę współpracującą z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność składkę oblicza, odprowadza i finansuje ze środków własnych osoba prowadząca pozarolniczą działalność. Oblicza się ją w wysokości 9% podstawy wymiaru.

Zapłacone za osobę współpracującą składki na ubezpieczenie społeczne przedsiębiorca ma prawo zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej w momencie faktycznego dokonania wpłaty tych składek na rachunek ZUS bądź odliczyć od dochodu. Natomiast składkę na ubezpieczenie zdrowotne (ale tylko do wysokości 7,75% podstawy wymiaru) odlicza od obliczonego podatku.

Składkę na fundusz pracy opłaconą za osobę współpracującą przedsiębiorca zalicza natomiast do kosztów uzyskania przychodów (nie może jej natomiast odliczyć od dochodu).