Pożyczka od rodziny a PCC

Przeczytaj także: Sankcyjna stawka podatku PCC bez odsetek za zwłokę

Jak wskazuje art. 1 ust. 1pkt 1 lit. b) ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych, podatkowi temu podlegają m.in. umowy pożyczki. Obowiązek podatkowy w tym zakresie ciąży na pożyczkobiorcy (art. 4 pkt 7 ustawy) a podstawę opodatkowania stanowi wartość pożyczki (art. 6 ust. 1 pkt 7 ustawy). Stawka podatku wynosi natomiast co do zasady 2 proc. (art. 7 ust. 1 pkt 4 ustawy). Jak jednak wspomniano we wstępie, ustawodawca przewidział pewne zwolnienia w tym zakresie w przypadku pożyczek udzielanych w rodzinie.

Podstawowe takie zwolnienie znalazło się w art. 9 pkt 10 lit. c) ustawy. Przepis ten wskazuje, że zwalnia się z tego podatku pożyczki udzielone na podstawie umowy zawartej między osobami zaliczonymi do I grupy podatkowej do wysokości kwoty niepodlegającej opodatkowaniu – na zasadach określonych w przepisach o podatku od spadków i darowizn.

Jak wynika z powyższego, aby określić komu i w jakiej wysokości to zwolnienie przysługuje, trzeba sięgnąć do przepisów ustawy o podatku od spadków i darowizn. Ustawa ta w art. 14 ust. 3 pkt 1 wskazuje, że do I grupy zalicza się: małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów. Natomiast kwota zwolnienia dla tej grupy podatkowej została określona w art. 9 ust. 1 pkt 1 ustawy o spadkach i darowiznach i wynosi 9 637 zł.

Tym samym podatnik, który otrzymał pożyczkę od członków rodziny wymienionych wyżej, a jej wartość nie przekracza kwoty 9 637 zł, nie zapłaci od niej podatku od czynności cywilnoprawnych oraz, co ważne, nie musi o tej pożyczce informować urzędu skarbowego. Niestety art. 9 pkt 10 lit. c) ustawy o PCC wskazuje, że należy tutaj stosować zasady wynikające z ustawy o podatku od spadków i darowizn, a nie odnosi się do konkretnego przepisu tej ustawy. Tym samym trzeba zastosować także ograniczenia wynikające z tej ustawy, a dokładniej art. 9 ust. 2. Oznacza to, że jeżeli pożyczka jest udzielana między osobami wskazanymi wyżej, wówczas do wartości udzielanej pożyczki dolicza się wartość kolejnej, udzielonej w okresie 5 lat poprzedzających rok, w którym nastąpiło nabycie. Jeżeli zatem zostanie ona udzielona ponownie, w przeciągu 5 lat, trzeba je zsumować (ale tylko jeżeli zostanie strony transakcji zostaną te same, np. ojciec – syn). Natomiast gdy ich suma przekroczy kwotę 9 637 zł, nadwyżkę trzeba będzie opodatkować podatkiem od czynności cywilnoprawnych.

Ustawodawca przewidział jednak jeszcze jedno zwolnienie dla pożyczek w rodzinie. Znalazło się ono w art. 9 pkt 10 lit. b) ustawy. Zgodnie z tym przepisem zwalnia się z podatku pożyczki udzielone w formie pieniężnej na podstawie umowy zawartej między osobami, o których mowa w art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn, w wysokości przekraczającej kwotę, określoną w art. 9 ust. 1 pkt 1 tej ustawy, pod warunkiem:

• złożenia deklaracji w sprawie podatku od czynności cywilnoprawnych właściwemu organowi podatkowemu w terminie 14 dni od daty dokonania czynności,
• udokumentowania otrzymania przez biorącego pożyczkę pieniędzy na rachunek bankowy, albo jego rachunek prowadzony przez spółdzielczą kasę oszczędnościowo-kredytową lub przekazem pocztowym.

Zwolnienie to jest bardzo podobne do poprzedniego, ale aby z niego skorzystać trzeba spełnić dodatkowe warunki. Po pierwsze zmienił się trochę krąg podatników mogących z niego skorzystać. Tutaj są to jedynie osoby zaliczane do tzw. zerowej grupy podatkowej (określonej w art. 4a ustawy o spadkach i darowiznach), czyli: małżonek, zstępni, wstępni, pasierb, rodzeństwo, ojczym i macocha. Po drugie, aby z tego zwolnienia skorzystać, trzeba o tym fakcie powiadomić urząd skarbowy i to w terminie 14 dni od daty zawarcia umowy. Do tego celu służy deklaracja PCC-3. Po trzecie, pożyczka taka nie może zostać przekazana w gotówce pożyczkobiorcy, musi to być jedna z wyżej wskazanych form. Dokument taki także trzeba przedstawić fiskusowi (wraz z deklaracją).

Nie jest natomiast tutaj ważna wysokość pożyczki. Może to zatem być np. 15 000 zł, 150 000 zł i więcej. Każda kwota korzysta ze zwolnienia (po spełnieniu powyższych warunków).

Uwaga!
Jeżeli w toku czynności sprawdzających, postępowania podatkowego, kontroli podatkowej lub postępowania kontrolnego podatnik powoła się na pożyczkę opisaną w art. 9 pkt 10 lit. b) ustawy, a nie spełnił któregokolwiek z powyższych warunków, będzie musiał zapłacić od tej pożyczki podatek w wysokości 20 proc.