Śmierć, separacja, rozwód a rozliczenie roczne

Przeczytaj także: Kiedy wspólne rozliczenie roczne?

Co do zasady (art. 6 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych) małżonkowie podlegają odrębnemu opodatkowaniu od osiąganych dochodów. Jednakże w sytuacji, gdy istnieje pomiędzy nimi przez cały rok podatkowy wspólność majątkowa oraz pozostają przez cały rok w związku małżeńskim, mogą skorzystać ze wspólnego opodatkowania swoich dochodów. Z tej metody można skorzystać także w sytuacji, gdy jedno z małżonków nie osiągało żadnych dochodów lub uzyskało dochody w wysokości niepowodującej obowiązku uiszczenia podatku.

Aby jednak z powyższej preferencji skorzystać, trzeba spełnić kilka warunków poza już wyżej wskazanymi. Przede wszystkim, małżonkowie muszą złożyć wniosek w ustawowym terminie o chęci wspólnego opodatkowania. Polega on na zakreśleniu odpowiedniego pola na formularzu zeznania rocznego, podpisaniu tego zeznania i złożenia go w urzędzie skarbowym. Termin jest taki sam, jak w przypadku zeznania rocznego (czyli do końca kwietnia roku następującego po roku, za który się rozliczamy). Spóźnienie się ze złożeniem zeznania jednocześnie uniemożliwia skorzystanie ze wspólnego opodatkowania.

Należy także pamiętać, iż wspólne rozliczenie przysługuje małżonkom jedynie w sytuacji, gdy do żadnego z nich nie mają zastosowania przepisy w zakresie podatku liniowego czy ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym (z wyjątkiem prywatnego najmu) lub ustawy o podatku tonażowym. Jeżeli zatem prowadzimy działalność gospodarczą opodatkowaną ryczałtem lub podatkiem liniowym, ze wspólnego rozliczenia skorzystać nie możemy.

W art. 6a ustawodawca natomiast wskazał, że wniosek o łączne opodatkowanie dochodów małżonków, między którymi istniała w roku podatkowym wspólność majątkowa, może być także złożony przez podatnika, który:

• zawarł związek małżeński przed rozpoczęciem roku podatkowego, a jego małżonek zmarł w trakcie roku podatkowego,
• pozostawał w związku małżeńskim przez cały rok podatkowy, a jego małżonek zmarł po upływie roku podatkowego przed złożeniem zeznania podatkowego.

Zatem ze wspólnego rozliczenia może skorzystać także wdowa lub wdowiec, którego małżonek (bądź małżonka) zmarł w trakcie roku podatkowego, który obecnie jest rozliczany lub po jego zakończeniu, ale (co wyraźnie wskazał ustawodawca) przed złożeniem zeznania. W tym celu w zeznaniu wypełnia się także odpowiednią rubrykę. Dodatkowo ustawodawca w przepisie tym wskazał, że podatnik taki nie może rozliczyć się w sposób przewidziany dla osób samotnie wychowujących dzieci. Nie jest zatem możliwe skorzystanie z podwójnej preferencji (czyli rozliczenie się wspólnie z małżonkiem i jako rodzic samotnie wychowujący dzieci). Oczywiście ci podatnicy muszą spełniać także pozostałe warunki określone dla wspólnego opodatkowania, a które zostały opisane wyżej.

Z omawianej wyżej preferencji nie skorzystają natomiast podatnicy, pomiędzy którymi został orzeczony rozwód lub separacja. Ustawodawca bowiem wyraźnie wskazuje, że ze wspólnego opodatkowania mogą skorzystać jedynie ci, którzy byli przez cały rok małżeństwem oraz występowała pomiędzy nimi przez cały rok wspólność majątkowa.

W obydwu opisanych wyżej przypadkach ustaje wspólność majątkowa. Nawet, gdyby była ona krótka (przy separacji np. kilka dni), to i tak warunek wynikający z ustawy nie zostanie już spełniony.