Odliczenia od dochodu w PIT 2012: ulga rehabilitacyjna

Przeczytaj także: Odliczenia w PIT 2012: darowizny na cele kultu religijnego

Zgodnie z art. 26 ust. 1 pkt 6 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej updof), dochód stanowiący podstawę opodatkowania tym podatkiem, może ulec obniżeniu o wydatki na cele rehabilitacyjne oraz wydatki związane z ułatwieniem wykonywania czynności życiowych, poniesione w danym roku podatkowym przez podatnika będącego osobą niepełnosprawną lub podatnika, na którego utrzymaniu są osoby niepełnosprawne.

Dalsze przepisy art. 26 dosyć precyzyjnie wskazują, co podlega odliczeniu. Omawiając ulgę w pierwszej kolejności należy jednak określić krąg osób, które mogą z niej skorzystać.

Z przytoczonej regulacji wiemy już, że prawo mają do niej osoby niepełnosprawne oraz ci, którzy takie osoby mają na utrzymaniu. Kto jest zatem osobą niepełnosprawną? W myśl art. 26 updof jest to osoba, która posiada

1. orzeczenie o zakwalifikowaniu przez organy orzekające do jednego z trzech stopni niepełnosprawności, określonych w odrębnych przepisach, lub
2. decyzję przyznającą rentę z tytułu całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy, rentę szkoleniową albo rentę socjalną, albo
3. orzeczenie o niepełnosprawności osoby, która nie ukończyła 16 roku życia, wydane na podstawie odrębnych przepisów.

Podstawą wydawania decyzji o niepełnosprawności jest ustawa z dnia z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. 2008, nr 14, poz. 92). Skorzystanie z odliczenia możliwe jest również w przypadku, gdy osoba, której dotyczy wydatek, posiada orzeczenie o niepełnosprawności wydane przez właściwy organ na podstawie odrębnych przepisów obowiązujących do dnia 31 sierpnia 1997 r.

Stopnie inwalidztwa

Ustawa o podatku dochodowym w przypadku niektórych odliczeń wymaga, aby dana osoba posiadała określoną grupę inwalidztwa. Przez takie należy rozumieć:

1. w przypadku I grupy inwalidztwa - osoby, w stosunku do których, na podstawie odrębnych przepisów, orzeczono:
   a) całkowitą niezdolność do pracy oraz niezdolność do samodzielnej egzystencji albo
   b) znaczny stopień niepełnosprawności;
2. w przypadku II grupy inwalidztwa - osoby, w stosunku do których, na podstawie odrębnych przepisów, orzeczono:
   a) całkowitą niezdolność do pracy albo
   b) umiarkowany stopień niepełnosprawności.

Podatnik mający na utrzymaniu osobę niepełnosprawną

Z ulgi mogą skorzystać przede wszystkim osoby niepełnosprawne. Odliczenie przysługuje jednak także podatnikom mającym na utrzymaniu takie osoby. Przez takich należy rozumieć podatników, którzy mają na swoim utrzymaniu następujące osoby niepełnosprawne: współmałżonek, dzieci własne i przysposobione, dzieci obce przyjęte na wychowanie, pasierbowie, rodzice, rodzice współmałżonka, rodzeństwo, ojczym, macocha, zięciowie i synowe. Prawo do ulgi przysługuje jednak takim podatnikom pod warunkiem, że w danym roku podatkowym dochody wymienionych wyżej osób niepełnosprawnych nie przekraczają kwoty 9.120 zł.

Co można odliczyć?

Warto pamiętać, że ustawodawca w ramach ulgi pozwala na odliczenie wydatków ponoszonych na dwa różne cele, tj. rehabilitację osoby niepełnosprawnej oraz ułatwienie wykonywania jej czynności życiowych. Katalog wydatków podlegających odliczeniu umieścił on w art. 26 ust. 7a updof. Ulga ta pozwala na odliczenie wydatków na:
1) adaptację i wyposażenie mieszkań oraz budynków mieszkalnych stosownie do potrzeb wynikających z niepełnosprawności,
2) przystosowanie pojazdów mechanicznych do potrzeb wynikających z niepełnosprawności,
3) zakup i naprawę indywidualnego sprzętu, urządzeń i narzędzi technicznych niezbędnych w rehabilitacji oraz ułatwiających wykonywanie czynności życiowych, stosownie do potrzeb wynikających z niepełnosprawności, z wyjątkiem sprzętu gospodarstwa domowego,
4) zakup wydawnictw i materiałów (pomocy) szkoleniowych, stosownie do potrzeb wynikających z niepełnosprawności,
5) odpłatność za pobyt na turnusie rehabilitacyjnym,
6) odpłatność za pobyt na leczeniu w zakładzie lecznictwa uzdrowiskowego, za pobyt w zakładzie rehabilitacji leczniczej, zakładach opiekuńczo-leczniczych i pielęgnacyjno-opiekuńczych oraz odpłatność za zabiegi rehabilitacyjne,
7) opłacenie przewodników osób niewidomych I lub II grupy inwalidztwa oraz osób z niepełnosprawnością narządu ruchu zaliczonych do I grupy inwalidztwa, w kwocie nie przekraczającej w roku podatkowym 2.280 zł,
8) utrzymanie przez osoby niewidome i niedowidzące zaliczone do I lub II grupy inwalidztwa oraz osoby z niepełnosprawnością narządu ruchu zaliczone do I grupy inwalidztwa psa asystującego, o którym mowa w ustawie o rehabilitacji zawodowej, w kwocie nieprzekraczającej w roku podatkowym 2.280 zł;
9) opiekę pielęgniarską w domu nad osobą niepełnosprawną w okresie przewlekłej choroby uniemożliwiającej poruszanie się oraz usługi opiekuńcze świadczone dla osób niepełnosprawnych zaliczonych do I grupy inwalidztwa,
10) opłacenie tłumacza języka migowego,
11) kolonie i obozy dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnej oraz dzieci osób niepełnosprawnych, które nie ukończyły 25 roku życia,
12) leki - w wysokości stanowiącej różnicę pomiędzy faktycznie poniesionymi wydatkami w danym miesiącu a kwotą 100 zł, jeśli lekarz specjalista stwierdzi, że osoba niepełnosprawna powinna stosować określone leki (stale lub czasowo),
13) odpłatny, konieczny przewóz na niezbędne zabiegi leczniczo-rehabilitacyjne:
a) osoby niepełnosprawnej - karetką transportu sanitarnego,
b) osoby niepełnosprawnej, zaliczonej do I lub II grupy inwalidztwa, oraz dzieci niepełnosprawnych do lat 16 - również innymi środkami transportu niż wymienione w lit. a),
14) używanie samochodu osobowego, stanowiącego własność (współwłasność) osoby niepełnosprawnej zaliczonej do I lub II grupy inwalidztwa lub podatnika mającego na utrzymaniu osobę niepełnosprawną zaliczoną do I lub II grupy inwalidztwa albo dzieci niepełnosprawne, które nie ukończyły 16 roku życia, dla potrzeb związanych z koniecznym przewozem na niezbędne zabiegi leczniczo-rehabilitacyjne - w wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty 2.280 zł,
15) odpłatne przejazdy środkami transportu publicznego związane z pobytem:
a) na turnusie rehabilitacyjnym,
b) w zakładzie lecznictwa uzdrowiskowego, zakładzie rehabilitacji leczniczej, zakładach opiekuńczo-leczniczych i pielęgnacyjno-opiekuńczych,
c) na koloniach i obozach dla dzieci i młodzieży, które nie ukończyły 25 roku.

Ważne dokumenty

Dowody potwierdzające prawo do ulgi dzielą się niejako na dwie kategorie.

Pierwsza z nich dotyczy dowodów potwierdzających niepełnosprawność. Tym jest co do zasady orzeczenie lekarza orzecznika. Ponadto w przypadku korzystania z ulgi przez podatnika mającego na utrzymaniu osobę niepełnosprawną, w razie kontroli trzeba będzie także przedstawić dokumenty potwierdzające odpowiedni stopień pokrewieństwa (czyli np. akt urodzenia czy akt ślubu; ustawodawca nie wskazał wprost, jaki dokument winien powyższe potwierdzić).

Druga grupa dowodów, to dokumenty potwierdzające faktyczne poniesienie danych wydatków. Trzeba bowiem pamiętać, że w ramach ulgi co do zasady odliczeniu podlegają wydatki w wysokości faktycznie poniesionej, co stwierdza się na podstawie dowodów potwierdzających ich poniesienie, czyli np. faktur czy rachunków, bankowych dowodów zapłaty itp.. Niestety dowodem takim nie jest sam paragon. Warto wiedzieć, że fiskus nie akceptuje także paragonu połączonego z oświadczeniem podatnika o poniesieniu zawartych na tym paragonie wydatków.

Nie zawsze trzeba jednak posiadać dowody faktycznego poniesienia określonych wydatków. Ustawodawca wprowadził bowiem dla niektórych z nich odliczenia ryczałtowe. Zalicza się tutaj wydatki na (pkt 7, 8 i 14):

• opłacenie przewodników osób niewidomych I lub II grupy inwalidztwa oraz osób z niepełnosprawnością narządu ruchu zaliczonych do I grupy inwalidztwa, w kwocie nieprzekraczającej w roku podatkowym 2.280 zł;
• utrzymanie przez osoby niewidome i niedowidzące zaliczone do I lub II grupy inwalidztwa oraz osoby z niepełnosprawnością narządu ruchu zaliczone do I grupy inwalidztwa psa asystującego, o którym mowa w ustawie o rehabilitacji zawodowej, w kwocie nieprzekraczającej w roku podatkowym 2.280 zł;
• wydatki na samochód - używanie samochodu osobowego, stanowiącego własność (współwłasność) osoby niepełnosprawnej zaliczonej do I lub II grupy inwalidztwa lub podatnika mającego na utrzymaniu osobę niepełnosprawną zaliczoną do I lub II grupy inwalidztwa albo dzieci niepełnosprawne, które nie ukończyły 16 roku życia, dla potrzeb związanych z koniecznym przewozem na niezbędne zabiegi leczniczo-rehabilitacyjne - w wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty 2.280 zł.

W celu skorzystania z odliczenia powyższych podatnik nie musi posiadać dowodu ich poniesienia. Jednakże na żądanie organów podatkowych lub organów kontroli skarbowej będzie on obowiązany przedstawić dowody niezbędne do ustalenia prawa do odliczenia, w szczególności:

1. wskazać z imienia i nazwiska osoby, które opłacono w związku z pełnieniem przez nie funkcji przewodnika;
2. okazać certyfikat potwierdzający status psa asystującego;
3. okazać dokument potwierdzający zlecenie i odbycie niezbędnych zabiegów leczniczo-rehabilitacyjnych.

Zwrot poniesionych wydatków

Wydatki na cele rehabilitacyjne oraz związane z ułatwieniem czynności życiowych osoby niepełnosprawnej podlegają odliczeniu jedynie w wówczas, gdy nie zostały sfinansowane (dofinansowane) ze środków zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych, Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych lub ze środków Narodowego Funduszu Zdrowia, zakładowego funduszu świadczeń socjalnych albo nie zostały zwrócone podatnikowi w jakiejkolwiek formie. W przypadku gdy wydatki były częściowo sfinansowane (dofinansowane) z tych funduszy (środków), odliczeniu podlega różnica pomiędzy poniesionymi wydatkami a kwotą sfinansowaną (dofinansowaną) z tych funduszy (środków) lub zwróconą w jakiejkolwiek formie (a więc jedynie w części faktycznie poniesionej przez podatnika).

Z ulgi nie można skorzystać także wówczas, gdy wydatki te poniosą inne osoby, aniżeli określone wyżej (czyli osoby niepełnosprawne, tudzież mające na utrzymaniu takie osoby). Jeżeli dane wydatki z jakichś względów poniesie osoba trzecia, nie będzie ich można odliczyć.

Dla kogo odliczenie?

Z ulgi mogą skorzystać podatnicy rozliczający się na formularzach PIT-28, PIT-36 i PIT-37. Wykazuje się ją w załączniku PIT/O i następnie przenosi do zeznania rocznego.