Jednoosobowa działalność gospodarcza - rozliczenie roczne 2022. Jak rozliczyć, jakie ulgi i odliczenia?

Przeczytaj także: Jak rozliczyć PIT 2022: 5 sposobów na obniżenie podatku przez przedsiębiorcę

W deklaracji PIT za 2022 r. osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą stanęły przed kilkoma dylematami. Od 1 stycznia 2022 r. usunięte zostało odliczenie od podatku składki na ubezpieczenie zdrowotne z jednoczesnym ustaleniem jej wysokości od dochodu (przychodu), a nie jak do tej pory - od stałej podstawy, niezależnej od dochodowości przedsiębiorstwa.

Efektem stało się istotne obciążenie w postaci dodatkowej daniny wynoszącej:

• 9% dochodu - w przypadku przedsiębiorstw rozliczających się według skali podatkowej (tj. obciążonych podatkiem 17% przy dochodzie do 120 000 zł i 32% przy dochodzie ponad 120 000 zł)
• 4,9% dochodu - w przypadku opodatkowanych liniowo (podatek 19% dochodu)

Wyjątkiem pozostały osoby opodatkowanie kartą podatkową, gdzie składka wynosi 9% wysokości minimalnego wynagrodzenia oraz ryczałtowcy, których stała wartość ubezpieczenia zdrowotnego uzależniona została od jednego z trzech progów przychodu - do 60 000 zł, między 60 000 a 300 000 oraz powyżej kwoty 300 000

Składka zdrowotna przedsiębiorców w deklaracji rocznej

Dopiero zaliczki na podatek opłacane od 1 lipca mogły być ponownie obniżone o składkę na ubezpieczenie zdrowotne - tak było do tej pory. W stosunku do reguł obowiązujących jeszcze w 2021 r. zasada ta została jednak znacząco zmodyfikowana:

• Odliczenie składki zdrowotnej możliwe stało się od dochodu, a nie jak miało to miejsce dotychczas - od podatku. Taki zabieg daje znacznie słabszy efekt przy obniżeniu zobowiązania podatkowego.
• Nie można z niego skorzystać w sytuacji, gdy działalność gospodarcza opodatkowana jest skalą podatkową (tj. stawką 12% do 120 000 zł dochodu i 32% - przy przekroczeniu tej wartości).
• Odliczeniu podlega cała zapłacona składka (9% jej podstawy), a nie jak do tej pory - jedynie 7,75% kwoty, od której składka jest obliczana.
• Odliczenie dotyczy wyłącznie rozliczających się podatkiem liniowym (przy czym maksymalna wartość odliczanych składek wynosi 8 700 zł rocznie), ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych (50% zapłaconych składek) oraz rozliczających się kartą podatkową (19% zapłaconej składki).
• W przypadku rozliczających się ryczałtem, odliczenia można dokonać wyłącznie od dochodów z działalności gospodarczej, a w przypadku podatników opodatkowanych liniowo - od dochodów z działalności lub z działów specjalnych produkcji rolnej.
• Odliczyć można składkę zapłaconą przez cały rok, również za okres, w którym obowiązywały przepisy, które w pełni ograniczały prawo do ulgi. Gdy składka zdrowotna została zaliczona do podatkowych kosztów uzyskania przychodów, nie można jej ponownie wykazać w deklaracji PIT jako ulgi podatkowej. Ma to szczególne znaczenie w przypadku opodatkowanych liniowo, gdzie składka zaliczona do kosztów powoduje, że za kolejny okres jest ona obliczona od niższego dochodu (tj. zaliczenie jej do kosztów podatkowych zmniejsza dochód za kolejny okres i w efekcie również wartość kolejnej składki).

Ulgi dla przedsiębiorców w deklaracji PIT

Przedsiębiorcy otrzymali również możliwość korzystania z nowych ulg odliczanych od dochodu. W katalogu nowych ulg powszechnych adresowanych do wszystkich podatników znalazły się:

• ulga na renowację, modernizację i nabycie nieruchomości zabytkowych oraz na inwestycje w fundusz remontowy wspólnoty mieszkaniowej lub spółdzielni mieszkaniowej utworzonej dla zabytku nieruchomego wpisanego do rejestru zabytków,
• ulga na inwestycję w spółki alternatywne,
• ulga z tytułu opłacania składek na rzecz związków zawodowych.

Oprócz tego rodzaju ulg, przedsiębiorcy otrzymali również prawo odliczeń przysługujących wyłącznie w przypadku prowadzenia działalności gospodarczej. Do tego katalogu zaliczają się:

• ulga marketingowa - z tytułu wydatków poniesionych w celu zwiększenia przychodów ze sprzedaży produktów,
• ulga na kosztach produkcji próbnej nowego produktu i wprowadzenia na rynek nowego produktu,
• ulga na działalność sportową, kulturalną w rozumieniu ustawy z dnia 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej lub wspierającej szkolnictwo wyższe i naukę,
• ulga na nabycie terminala płatniczego oraz wydatki związane z obsługą transakcji płatniczych przy jego użyciu,
• ulga na robotyzację przedsiębiorstwa.

To, czy z ulgi może skorzystać każdy przedsiębiorca, czy jest ona zastrzeżona dla określonej formy opodatkowania zależy od jej rodzaju. Przykładowo, w przypadku opodatkowanych według skali (PIT-36) skorzystać można ze wszystkich powyższych ulg, nie ma jedynie możliwości skorzystania z odliczenia składek zdrowotnych. W przypadku opodatkowanych liniowo, nie można zastosować odliczenia składek na rzecz związków zawodowych, a składki ubezpieczeniowe limitowane są kwotą 8700 zł rocznie.

U opodatkowanych ryczałtem ewidencjonowanym (PIT-28) odliczyć można wyłącznie ulgę na zabytki, składki na ubezpieczenie zdrowotne, ulgę na terminal płatniczy oraz składki na rzecz związków zawodowych. Z nowych ulg nie skorzystają natomiast osoby rozliczające się za pomocą karty podatkowej (PIT-16).

Zmiana skali podatkowej

Przedsiębiorcy, u których rozliczenie przebiega według skali podatkowej mogą za cały rok stosować 12% stawkę podatku - o ile ich dochód nie przekroczył 120 000 zł. Po wyliczeniu podatku według tej stawki zastosować należy kwotę zmniejszającą, która wynosi 3 600 zł. Nadwyżkę ponad 120 000 zł opodatkowuje się 32% podatkiem.

Powyższa reguła dotyczy również wyliczenia zaliczki na podatek – począwszy od zaliczki opłacanej w lipcu (za czerwiec). Możliwe jest również ich obniżenie o składkę na ubezpieczenie zdrowotne zgodnie z regułami obowiązującymi od 1 lipca 2022 r.

W sytuacji nadpłacenia zaliczek z pierwszej części roku (gdy pierwszy próg skali wynosił 17%), podatnik będzie miał prawo do ich zwrotu w związku z rocznym rozliczeniem podatku po złożeniu deklaracji podatkowej.

Zmiany zasad opodatkowania – w trakcie roku

Dopuszczalnym stało się, aby z opodatkowania liniowego lub z ryczałtu zrezygnować na podstawie oświadczenia składanego w deklaracji rocznej za 2022 r. W takim przypadku podatek za cały rok ustalić należy zgodnie z regułą skali podatkowej. Osoby opodatkowane ryczałtem otrzymały dodatkowo możliwość opłacania należności według skali podatkowej jedynie za drugą część roku. Taka sytuacja wymagała jednak złożenia dodatkowego oświadczenia, nie później niż 22 sierpnia 2022 r.

Działalność gospodarcza a nowe limity zwolnień podatkowych

Przedsiębiorcy otrzymali również możliwość korzystania ze zwolnień:

• kiedy nie ukończyli 26 roku życia,
• jako zmieniający rezydencję podatkową na polską,
• jako pracujący (prowadzący działalność gospodarczą) seniorzy w wieku emerytalnym, którzy nie pobierają przysługujących im świadczeń z organów ZUS.

Łączna wartość zwolnienia nie może przekroczyć rocznie 85 528 zł przychodu.

Piotr Szulczewski, ekspert do spraw podatkowych, prawnik - absolwent Wydziału Prawa na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu