Wsteczne podwyższenie stawki amortyzacji jest możliwe?

Przeczytaj także: W SSE można obniżyć stawki amortyzacji

Jakie wątpliwości wyjaśnił organ podatkowy?

Spółka akcyjna dokonuje odpisów amortyzacyjnych co do zasady metodą liniową przy zastosowaniu stawek amortyzacyjnych określonych w załączniku do ustawy o CIT, a także metodą degresywną przy zastosowaniu stawek amortyzacyjnych określonych w wykazie stawek będących załącznikiem do ustawy o CIT podwyższonych o współczynnik.

Na rok 2018 Zarząd Spółki podjął uchwałę w sprawie utrzymania obniżonych stawek amortyzacji dla środków trwałych amortyzowanych metodą liniową, zarówno dla składników majątku już amortyzowanych jak i tych, które dopiero zostaną wprowadzone do ewidencji środków trwałych.

Wnioskodawca nadmienił, że obniżenie stawek amortyzacyjnych następuje na mocy uchwały zarządu podejmowanej na konkretny rok. Uchwała taka jest podejmowana przed pierwszym odpisem amortyzacyjnym na dany rok podatkowy. W przypadku braku takiej uchwały, spółka stosuje stawki amortyzacyjne wynikające z załącznika do ustawy o CIT.

Uchwała o obniżeniu stawek amortyzacyjnych na rok 2019 nie została podjęta. Zatem spółka powróciła do stawek zgodnych z wykazem stanowiącym załącznik do ustawy o CIT. Niestety w wyniku błędu w stosunku do niektórych środków trwałych dokonywano naliczania odpisów amortyzacyjnych wg stawek obniżonych.

Spółka zadała pytanie, czy dla środków trwałych amortyzowanych metodą liniową ma prawo powrócić do podstawowej stawki amortyzacji, czyli podwyższyć stawkę z obniżonej do podstawowej, począwszy od stycznia 2019 roku? Czy dla środków trwałych dla których dokonano wyboru amortyzacji metodą degresywną, ale dokonywano dalszych odpisów amortyzacyjnych już metodą liniową, spółka ma prawo powrócić do podstawowej stawki amortyzacji, czyli podwyższyć stawkę z obniżonej do podstawowej, począwszy od stycznia 2019 roku? W przedmiotowej sprawie organ podatkowy zajął następujące stanowisko:

„(…) Zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz.U. z 2021 r. poz. 1800 ze zm., dalej: „ustawa o CIT”), kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów ze źródła przychodów lub w celu zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 16 ust. 1. Koszty poniesione w walutach obcych przelicza się na złote według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień poniesienia kosztu.
Warunkiem uznania wydatku za koszt uzyskania przychodu jest istnienie pomiędzy nim, a osiągnięciem przychodu związku przyczynowo-skutkowego, czyli wykazanie, że poniesienie wydatku ma wpływ na powstanie lub zwiększenie przychodu, jego zabezpieczenie lub zachowanie.
Stosownie do art. 15 ust. 6 ustawy o CIT, kosztem uzyskania przychodów są odpisy z tytułu zużycia środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych (odpisy amortyzacyjne) dokonywane wyłącznie zgodnie z przepisami art. 16a-16m, z uwzględnieniem art. 16.

Zasady dotyczące dokonywania odpisów z tytułu zużycia środków trwałych (odpisów amortyzacyjnych) zawarte zostały w art. 16a-16m ww. ustawy.

Zgodnie z art. 16a ust. 1 ustawy o CIT, amortyzacji podlegają, z zastrzeżeniem art. 16c, stanowiące własność lub współwłasność podatnika, nabyte lub wytworzone we własnym zakresie, kompletne i zdatne do użytku w dniu przyjęcia do używania:
1) budowle, budynki oraz lokale będące odrębną własnością,
2) maszyny, urządzenia i środki transportu,
3) inne przedmioty
– o przewidywanym okresie używania dłuższym niż rok, wykorzystywane przez podatnika na potrzeby związane z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą albo oddane do używania na podstawie umowy najmu, dzierżawy lub umowy określonej w art. 17a pkt 1, zwane środkami trwałymi.

Treść powyższego przepisu oznacza, że amortyzacja podatkowa stanowi formę rozłożonego
w czasie, obniżenia kosztów podatkowych wartością używanych w prowadzonej działalności gospodarczej przedmiotów, które zużywają się w dłuższym okresie. Okres amortyzacji jest zwykle zbliżony do standardowego okresu użytkowania danego rodzaju środków trwałych, co znajduje odzwierciedlenie w wysokości stawek amortyzacyjnych wskazanych w Wykazie stawek amortyzacyjnych.

Jak stanowi art. 16f ust. 1 ustawy o CIT, podatnicy, z wyjątkiem tych, którzy ze względu na ogłoszoną upadłość nie prowadzą działalności gospodarczej, dokonują odpisów amortyzacyjnych od wartości początkowej środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, o których mowa w art. 16a ust. 1 i ust. 2 pkt 1-3 oraz w art. 16b.

W myśl art. 16f ust. 3 ustawy o CIT, odpisów amortyzacyjnych dokonuje się zgodnie z art. 16h-16m, gdy wartość początkowa środka trwałego albo wartości niematerialnej i prawnej w dniu przyjęcia do używania jest wyższa niż 10 000 zł. W przypadku gdy wartość początkowa jest równa lub niższa niż 10 000 zł, podatnicy, z zastrzeżeniem art. 16d ust. 1, mogą dokonywać odpisów amortyzacyjnych zgodnie z art. 16h-16m albo jednorazowo w miesiącu oddania do używania tego środka trwałego lub wartości niematerialnej i prawnej, albo w miesiącu następnym.

Stosownie do art. 16h ust. 2 ustawy o CIT, podatnicy, z zastrzeżeniem art. 16l i 16ł, dokonują wyboru jednej z metod amortyzacji określonych w art. 16i-16k dla poszczególnych środków trwałych przed rozpoczęciem ich amortyzacji; wybraną metodę stosuje się do pełnego zamortyzowania danego środka trwałego.

Dodatkowo zauważyć należy, że zgodnie z art. 16h ust. 4 ustawy o CIT, podatnicy mogą dokonywać odpisów amortyzacyjnych w równych ratach co miesiąc albo w równych ratach co kwartał, albo jednorazowo na koniec roku podatkowego, z uwzględnieniem art. 16i. Suma odpisów amortyzacyjnych od środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych dokonanych w pierwszym roku podatkowym, w którym środki te zostały wprowadzone do ewidencji, nie może przekroczyć wartości tych odpisów przypadających za okres od wprowadzenia ich do ewidencji do końca tego roku podatkowego.

Z powyższych przepisów wynika, że:
- wyboru metody amortyzacji środka trwałego dokonuje się przed rozpoczęciem amortyzacji;
- raz wybraną metodę stosuje się do pełnego zamortyzowania danego środka, co oznacza zakaz zmiany metody amortyzacji w trakcie trwania tego procesu;
- przez metody amortyzacji, o których mowa w ustawie, rozumie się metody opisane
w art. 16i-16k, to jest:
a) metodę dokonywania odpisów amortyzacyjnych z zastosowaniem stawek amortyzacyjnych określonych w Wykazie stawek amortyzacyjnych, stanowiącym załącznik nr 1 do ustawy (art. 16i); tzw. „amortyzacja liniowa” (w tym również: przy zastosowaniu podwyższonych stawek stosując współczynniki określone w art. 16i ust. 2, przy zastosowaniu stawek amortyzacyjnych obniżonych w stosunku do określonych w Wykazie);
b) metodę dokonywania tych odpisów z zastosowaniem stawek ustalonych indywidualnie przez podatnika – w granicach zakreślonych w art. 16j ustawy (metoda dopuszczalna tylko dla używanych lub ulepszonych środków trwałych, po raz pierwszy wprowadzonych do ewidencji danego podatnika); zgodnie z art. 16j ust. 1 ustawy podatkowej, stawki amortyzacyjne można ustalić indywidualnie, dla używanych lub ulepszonych środków trwałych, po raz pierwszy wprowadzonych do ewidencji podatnika (przepis wskazuje także minimalny okres amortyzacji);
c) metody określone w art. 16k ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych tj. tzw.„amortyzacja metodą degresywną” (art. 16k ust. 1 tej ustawy) oraz amortyzacja przy zastosowaniu tzw. metody „jednorazowego odpisu dla małych i rozpoczynających działalność podatników” (art. 16k ust. 7 ww. ustawy).

Do podatnika należy wybór metody amortyzacji. Dokonuje on tego wyboru dla poszczególnych środków trwałych przed rozpoczęciem ich amortyzowania i wybraną metodę musi stosować do pełnego zamortyzowania danego środka trwałego. Z daną metodą amortyzacji jest ściśle związana stawka amortyzacyjna (stanowi ona integralną część wybranej metody amortyzacji). Oznacza to, że po rozpoczęciu amortyzacji danego środka trwałego podatnik nie może już zmienić wybranej przez siebie metody amortyzacji. Wyboru metody podatnik dokonuje pomiędzy metodami opisanymi w art. 16i–16k ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych.

Jak stanowi art. 16i ust. 1 ustawy o CIT, odpisów amortyzacyjnych od środków trwałych, z zastrzeżeniem art. 16j-16ł, dokonuje się przy zastosowaniu stawek amortyzacyjnych określonych w Wykazie stawek amortyzacyjnych i zasad, o których mowa w art. 16h ust. 1 pkt 1.

Metoda amortyzacji liniowej polega na dokonywaniu odpisów amortyzacyjnych z wykorzystaniem stawek amortyzacyjnych wynikających z Wykazu stawek amortyzacyjnych, stanowiącego załącznik nr 1 do ustawy o CIT.

Stosownie zaś do art. 16i ust. 5 ustawy o CIT, podatnicy mogą obniżać podane w Wykazie stawek amortyzacyjnych stawki dla poszczególnych środków trwałych. Zmiany stawki dokonuje się począwszy od miesiąca, w którym środki te zostały wprowadzone do ewidencji albo od pierwszego miesiąca każdego następnego roku podatkowego.

Przy czym zgodnie z art. 16i ust. 8 ustawy o CIT, przepisów ust. 4 i 5 nie stosuje się do środków trwałych wykorzystywanych przez podatników w działalności, z której dochody podlegają zwolnieniu z opodatkowania podatkiem dochodowym – w okresie korzystania z takiego zwolnienia.

Stosowanie do art. 16k ust. 1 ustawy o CIT, odpisów amortyzacyjnych można dokonywać od wartości początkowej maszyn i urządzeń zaliczonych do grupy 3-6 i 8 Klasyfikacji oraz środków transportu, z wyłączeniem samochodów osobowych, w pierwszym podatkowym roku ich używania przy zastosowaniu stawek podanych w Wykazie stawek amortyzacyjnych podwyższonych, z zastrzeżeniem ust. 2, o współczynnik nie wyższy niż 2,0, a w następnych latach podatkowych od ich wartości początkowej pomniejszonej o dotychczasowe odpisy amortyzacyjne, ustalonej na początek kolejnych lat ich używania. Począwszy od roku podatkowego, w którym tak określona roczna kwota amortyzacji miałaby być niższa od rocznej kwoty amortyzacji obliczonej przy zastosowaniu metody określonej w art. 16i ust. 1, podatnicy dokonują dalszych odpisów amortyzacyjnych zgodnie z art. 16i.