Zawieszenie działalności nie zwalnia z obowiązków wobec fiskusa

Przeczytaj także: Zawieszenie działalności gospodarczej: obowiązki przedsiębiorcy

Sytuacja podatnika

Przedsiębiorca, który był podatnikiem zarejestrowanym na potrzeby VAT, nie będącym jednocześnie w likwidacji czy upadłości, złożył kwartalne rozliczenie VAT za IV kwartał 2012 r., w którym wykazał wartość sprzedaży niepokrywającą się z wartością wykazaną na fakturze, w której posiadaniu był organ podatkowy. W związku z powyższym pismem z dnia 28 listopada 2016 r. (doręczonym 12 grudnia 2016 r.) organ podatkowy wezwał podatnika do udzielenia wyjaśnień, przesłania zaraportowanych faktur sprzedaży oraz udzielenia wszelkich innych informacji, które mogą przyczynić się do wyjaśnienia powstałych wątpliwości. Tymczasem podatnik zawiesił prowadzoną działalność gospodarczą z dniem 30 listopada 2016 r., czyli 2 dni po wystawieniu pierwszego wezwania do przesłania dokumentów i 12 dni przed jego otrzymaniem.

Pomimo otrzymania wezwania podatnik nie udzielił żadnych wyjaśnień ani nie przesłał wymaganych dokumentów. W związku z bezczynnością podatnika organ podatkowy ponownie wezwał go do przedłożenia żądanych dokumentów. Wobec braku jakiejkolwiek reakcji organ podatkowy wymierzył przedsiębiorcy karę porządkową w maksymalnej wysokości wtedy obowiązującej, tj. 2800 zł, z którą podatnik się nie zgodził i ostatecznie sprawa trafiła pod obrady Naczelnego Sądu Administracyjnego.

Podatnik w postępowaniu sądowym zaznaczył, że przedstawił problematyczną fakturę organowi, jednak nie wskazał żadnych dowodów, które by to potwierdzały. Co więcej, pierwotne wezwanie organu podatkowego nie dotyczyło jedynie przedstawienia faktury sprzedaży, ale także udzielenia niezbędnych wyjaśnień.

Ocena NSA

W wyroku z dnia 12 października 2021 r., sygn. akt III FSK 151/21, NSA w pierwszej kolejności przeanalizował kwestię „bezzasadności odmowy” przesłania wyjaśnień i dokumentów, będącą podstawową przesłanką wymierzenia kary porządkowej. W tym kontekście NSA wskazał, że bez znaczenia dla sprawy jest brak prowadzenia przez podatnika działalności gospodarczej w dacie otrzymania wezwania. Zawieszenie działalności nie skutkuje bowiem zaprzestaniem jej prowadzenia, lecz jest jedynie ograniczeniem jej prowadzenia. Co prawda, w okresie zawieszenia przedsiębiorca nie może wykonywać działalności gospodarczej, to jednak powinien i może regulować zobowiązania, uczestniczyć w postępowaniach sądowych, wykonywać wszelkie inne obowiązki przewidziane przepisami prawa. NSA wskazał, że podatnik, który zawiesił działalność gospodarczą, może być nawet poddany kontroli podatkowej.

W przedmiotowej sprawie NSA wskazał, że podatnik nie miał uzasadnionej przyczyny odmowy złożenia dokumentów i udzielenia wyjaśnień, w związku z czym uznał postępowanie przedsiębiorcy za bezzasadną odmowę. NSA powołał się na przykładowe orzeczenia NSA, które były wydawane w podobnych sprawach. Przykładowo brak stawiennictwa w siedzibie organu na wyraźne jego wezwanie bez uzasadnionej przyczyny odmowy wypełnia przesłanki z art. 262 § 1 Ordynacji podatkowej i może skutkować wymierzeniem kary porządkowej.

NSA wypowiedział się także co do samej wysokości kary. Zaaprobowane zostało podejście wyrażone we wcześniejszym wyroku NSA (wyrok NSA z 16 marca 2017 r., I FSK 1734/15), zgodnie z którym organ podatkowy dysponuje swobodą w zakresie ustalania wysokości kary w ramach ustawowych możliwości. Swoboda nie oznacza jednak dowolności, zatem okoliczności uzasadniające wysokość złożonej kary porządkowej powinny być wskazane w pisemnym uzasadnieniu postanowienia.

Ponadto NSA wskazał, że nakładanie na stronę postępowania kary porządkowej ma w głównej mierze na celu zdyscyplinowanie uczestników postępowania, tak aby mogło ono przebiegać sprawnie i kończyło się w przewidywanym terminie.

Podsumowując, podejście sądów administracyjnych do kar porządkowych zmierza do wspierania fiskusa w tym zakresie. Uznaniowa przesłanka „bezzasadności odmowy” w wielu przypadkach prowadzi do aprobowania stanowiska fiskusa. Często też podatnicy nie są bez winy, ponieważ uznają, że brak reakcji na wezwania organu spowoduje odstąpienie od prowadzonego postępowania. Jednak, jak pokazuje praktyka, tak się nie dzieje. Podatnicy zawieszający działalność nadal powinni respektować wezwania fiskusa i udzielać mu niezbędnych informacji w zakresie, w jakim zostali do tego wezwani.