Nieograniczony obowiązek podatkowy: określenie rezydencji podatkowej

Przeczytaj także: Brexit a rozliczenia transakcji towarowych na tle cła, podatku VAT i u źródła

Czego dotyczą objaśnienia?

Objaśnienia wydane przez Ministerstwo Finansów dotyczą zasad ustalania rezydencji podatkowej (miejsca zamieszkania dla celów podatkowych) osób fizycznych w Polsce stosownie do art. 3 ust. 1a ustawy o PIT, a także zakresu obowiązku podatkowego z art. 3 ust. 1 i 2a ustawy o PIT. Powyższe przepisy określają zasady ustalania nieograniczonego i ograniczonego obowiązku podatkowego.

Nieograniczony, a ograniczony obowiązek podatkowy

Zgodnie z przepisami ustawy o PIT osoby fizyczne mające miejsce zamieszkania na terytorium Polski podlegają obowiązkowi podatkowemu od całości swoich dochodów, bez względu na miejsce ich osiągnięcia – nieograniczony obowiązek podatkowy. Oznacza to, że jeżeli podatnik ma miejsce zamieszkania na terytorium Polski, to zobowiązany jest rozliczyć wszystkie swoje dochody, także zagraniczne, w Polsce. Co do zasady zagraniczne dochody nie będą podwójnie opodatkowane z uwagi na uregulowania ustawy o PIT oraz międzynarodowe umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania. Z kolei ograniczony obowiązek podatkowy dotyczy osób fizycznych niemających na terytorium RP miejsca zamieszkania, jeżeli osiągnęły na terytorium RP dochody.

Definicja miejsca zamieszkania

Z powyższych uregulowań wynika, że najistotniejszą kwestią jest ustalenie miejsca zamieszkania osoby fizycznej. W tym zakresie ustawa o PIT definiuje podstawowe kryteria ustalania miejsca zamieszkania. Zgodnie z art. 3 ust. 1a ustawy o PIT osoba fizyczna ma miejsce zamieszkania na terytorium RP, jeżeli posiada tam centrum interesów osobistych lub gospodarczych lub przebywa na terytorium RP dłużej niż 183 dni w roku podatkowym.

Ośrodek interesów życiowych

Posiadanie w Polsce ośrodka interesów życiowych oznacza występowanie powiązań osobistych lub gospodarczych. Ministerstwo szczególną uwagę zwróciło na spójnik „lub” będący alternatywą, tj. wystarczy, aby przynajmniej jedna z części (osobista lub gospodarcza) wskazywała na Polskę, by uznać, że ośrodek interesów życiowych jest w Polsce.

Centrum interesów osobistych występuje zgodnie z objaśnieniami w przypadku, gdy podatnik posiada ścisłe powiązania osobiste, czyli więzi rodzinne, ale także towarzyskie. Ministerstwo wskazało, że duże znaczenie w tym przypadku ma obecność w Polsce współmałżonka, partnera lub małoletnich dzieci. Oznacza to więc, że wyjazd do innego państwa z całą rodziną wiąże się także z przeniesieniem centrum interesów osobistych podatnika. Ministerstwo wskazuje także, jak postąpić w przypadku osób samotnych. Tu w pierwszej kolejności należy zweryfikować, gdzie występuje samodzielnie prowadzone gospodarstwo domowe, a także, w którym kraju podatnik uczestniczy w życiu towarzyskim, kulturalnym lub politycznym. Ministerstwo nie wskazuje jednak w objaśnieniach, co należy rozumieć przez życie towarzyskie, kulturalne czy polityczne, a to oznacza, że ocena pozostawiona została organom podatkowym i podatnikowi.

Z kolei centrum interesów gospodarczych w ocenie Ministerstwa oznacza ścisłe powiązania ekonomiczne z danym państwem, wśród których najważniejsze to miejsce wykonywania pracy zarobkowej, główne źródło dochodów, a także posiadanie majątku ruchomego i nieruchomego, zaciągnięte kredyty, otwarte konta bankowe czy nawet miejsce, z którego osoba zarządza swoim mieniem. Nie wszystkie z powyższych kryteriów łatwo zweryfikować i ostatecznie ustalić centrum interesów gospodarczych, a w praktyce problemy pojawiają się, jeżeli podatnik powyższe warunki spełnia w różnych krajach, przykładowo, gdy osiąga dochody z umowy o pracę we Francji oraz dochody z najmu mieszkania w Polsce, na który zaciągnął kredyt w polskim banku, a konta bankowe ma otwarte w dwóch krajach. W takich przypadkach należy weryfikować pozostałe kryteria.

Przebywanie na terytorium RP dłużej niż 183 dni

Ministerstwo w zakresie okresu 183 dni porządkuje w objaśnieniach pewne przyjęte w praktyce zasady, tj. że może być to pobyt przerywany, długość dni ustala się w roku podatkowym, obliczanie okresu opiera się na dniach fizycznej obecności, do której zalicza się przyjazdy i wyjazdy z Polski, nawet jeżeli była to bardzo krótka część dnia.

Ponadto Ministerstwo zwróciło uwagę, że w przypadku wystąpienia konfliktu pomiędzy kryteriami określania rezydencji podatkowej należy odwołać się do odpowiedniej umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania, z której wynika hierarchia stosowanych kryteriów ustalania rezydencji podatkowej.