Odliczenia od dochodu PIT 2019: ulga rehabilitacyjna

Przeczytaj także: Ulga na samochód w rozliczeniu PIT za 2019 r.

Ulga rehabilitacyjna uprawnia do odliczania od podstawy opodatkowania (jeszcze przed obliczeniem podatku) wydatków ponoszonych na cele rehabilitacyjne oraz wydatków związanych z ułatwieniem wykonywania czynności życiowych osoby niepełnosprawnej.


Warto wiedzieć
Z ulgi rehabilitacyjnej może skorzystać zarówno sama osoba niepełnosprawna, jak i podatnik mający na utrzymaniu taką osobę. Ważne jednakże jest to, aby dwa razy nie odliczyć tego samego wydatku.

Co do zasady wysokość odliczeń dokonywanych w ramach ulgi rehabilitacyjnej ogranicza jedynie dochód/przychód uzyskany przez podatnika zamierzającego skorzystać z odliczenia (i oczywiście wartość faktycznych wydatków). Część odliczeń jest jednak określona przez ustawodawcę ryczałtowo.

Na jakie wydatki przysługuje ulga rehabilitacyjna

Ulga rehabilitacyjna pozwala na odliczenie wydatków ponoszonych na cele rehabilitacyjne oraz wydatków związanych z ułatwieniem wykonywania czynności życiowych osoby niepełnosprawnej. Obok tej ogólnej definicji ustawodawca szczegółowo określił też katalog konkretnych wydatków, które mogą być odliczone.

Zatem nie wszystkie wydatki ponoszone na cele rehabilitacyjne czy związane z wykonywaniem czynności życiowych niepełnosprawnego podlegają odliczeniu, a jedynie te, które znalazły się w ustawowym wykazie.

Zgodnie z art. 26 ust. 7a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych odliczeniu podlegają wydatki poniesione na:
1) adaptację i wyposażenie mieszkań oraz budynków mieszkalnych stosownie do potrzeb wynikających z niepełnosprawności;
2) przystosowanie pojazdów mechanicznych do potrzeb wynikających z niepełnosprawności;
3) zakup i naprawę indywidualnego sprzętu, urządzeń i narzędzi technicznych niezbędnych w rehabilitacji oraz ułatwiających wykonywanie czynności życiowych, stosownie do potrzeb wynikających z niepełnosprawności, z wyjątkiem sprzętu gospodarstwa domowego;
4) zakup wydawnictw i materiałów (pomocy) szkoleniowych, stosownie do potrzeb wynikających z niepełnosprawności;
5) odpłatność za pobyt na turnusie rehabilitacyjnym;
6) odpłatność za pobyt na leczeniu w zakładzie lecznictwa uzdrowiskowego, za pobyt w zakładzie rehabilitacji leczniczej, zakładach opiekuńczo-leczniczych i pielęgnacyjno-opiekuńczych oraz odpłatność za zabiegi rehabilitacyjne;
7) opłacenie przewodników osób niewidomych I lub II grupy inwalidztwa oraz osób z niepełnosprawnością narządu ruchu zaliczonych do I grupy inwalidztwa, w kwocie nieprzekraczającej w roku podatkowym 2280 zł;
8) utrzymanie psa asystującego, o którym mowa w ustawie o rehabilitacji zawodowej, w kwocie nieprzekraczającej w roku podatkowym 2280 zł;
9) opiekę pielęgniarską w domu nad osobą niepełnosprawną w okresie przewlekłej choroby uniemożliwiającej poruszanie się oraz usługi opiekuńcze świadczone dla osób niepełnosprawnych zaliczonych do I grupy inwalidztwa;
10) opłacenie tłumacza języka migowego;
11) kolonie i obozy dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnej oraz dzieci osób niepełnosprawnych, które nie ukończyły 25. roku życia;
12) leki - w wysokości stanowiącej różnicę pomiędzy faktycznie poniesionymi wydatkami w danym miesiącu a kwotą 100 zł, jeśli lekarz specjalista stwierdzi, że osoba niepełnosprawna powinna stosować określone leki (stale lub czasowo);
13) odpłatny, konieczny przewóz na niezbędne zabiegi leczniczo-rehabilitacyjne:
a) osoby niepełnosprawnej - karetką transportu sanitarnego,
b) osoby niepełnosprawnej, zaliczonej do I lub II grupy inwalidztwa, oraz dzieci niepełnosprawnych do lat 16 - również innymi środkami transportu niż wymienione w lit. a;
14) używanie samochodu osobowego, stanowiącego własność (współwłasność) osoby niepełnosprawnej lub podatnika mającego na utrzymaniu osobę niepełnosprawną albo dziecko niepełnosprawne, które nie ukończyło 16. roku życia - w wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty 2280 zł;
15) odpłatne przejazdy środkami transportu publicznego związane z pobytem:
a) na turnusie rehabilitacyjnym,
b) w zakładach, o których mowa w pkt 6,
c) na koloniach i obozach dla dzieci i młodzieży, o których mowa w pkt 11.

Wskazany katalog odliczeń jest zamknięty, a organy podatkowe podkreślają, że nie można go interpretować rozszerzająco.

Wydatki rehabilitacyjne są limitowane i nielimitowane

Przepisy regulujące ulgę rehabilitacyjną wskazują przy tym, że w jej ramach można rozliczać wydatki limitowane i nielimitowane. Do wydatków limitowanych zalicza się: opłacenie przewodników, używane samochodu osobowego i zakup leków. Reszta wydatków jest nielimitowana, co oznacza, że są one odliczane w pełnej, aczkolwiek rzeczywiście poniesionej wysokości.

Wydatki limitowane

Przwodnik
W przypadku odliczenia wydatków związanych z opłaceniem przewodników osób niewidomych I lub II grupy inwalidztwa oraz osób z niepełnosprawnością narządu ruchu zaliczonych do I grupy inwalidztwa, odliczeniu podlega maksymalna kwota 2.280 zł.
Warunkiem dokonania tego odliczenia jest poniesienie wydatku, który może zostać dokonany również w innej formie niż pieniężna (ta decyzja pozostaje w gestii stron umowy). Przewodnikiem osoby niewidomej lub osoby z niepełnosprawnością ruchową może być każda osoba fizyczna. Ustawa nie określa formy czy rodzaju umowy, jaka powinna zostać zawarta z przewodnikiem – decyzję w tej sprawie podejmują strony umowy.


Używanie samochodu osobowego
W przypadku odliczenia wydatków z tytułu używania samochodu osobowego, stanowiącego własność (współwłasność) osoby niepełnosprawnej lub podatnika, na którego utrzymaniu są osoby niepełnosprawne albo dzieci niepełnosprawne, które nie ukończyły 16. roku życia – kwota rocznego limitu ulgi wynosi 2.280 zł.

Możliwość korzystania z ulgi przysługuje tylko tym osobom, które są właścicielami lub współwłaścicielami samochodu osobowego. Nie obejmuje ona innych środków transportu (np. samochodów ciężarowych).

Nie są tutaj honorowane inne tytuły prawne do korzystania z pojazdu, np. umowa najmu, dzierżawy, użyczenia.

Podatnik korzystający z ulgi nie musi posiadać prawa jazdy.

W zeznaniu rocznym podatnik może odliczyć kwotę ulgi do wysokości 2.280 zł. Każda osoba niepełnosprawna (osoba mająca na utrzymaniu osobę niepełnosprawną) dysponuje tutaj własnym limitem, który u tej osoby nie może być jednak podwojony (np. gdy osoba niepełnosprawna posiada na utrzymaniu inną osobę niepełnosprawną).

Zakup leków
Zamierzając skorzystać z ulgi na zakup leków należy pamiętać, że:

• ulga dostępna jest jedynie dla tych, których miesięczna kwota na zakup leków przekracza 100 zł– odliczeniu podlega wyłącznie nadwyżka ponad tę kwotę; podatnicy, którzy poniosą wydatki w kwocie mniejszej, np. 90 zł, nie nabywają prawa do odliczenia za ten miesiąc;
• nie można zsumować wydatków na zakup leków w różnych miesiącach;
• możliwość odliczenia wydatków na leki wymaga stwierdzenia przez lekarza specjalistę, że osoba niepełnosprawna powinna stosować określone leki stale lub czasowo;
• prawo do ulgi przysługuje na wszystkie leki, których konieczność stosowania stałego bądź tymczasowego zaleci lekarz, niezależnie od tego, czy leki związane są ze schorzeniem, w związku z którym orzeczono niepełnosprawność, czy też z jakimkolwiek innym schorzeniem.

Wydatki nielimitowane

Pozostałe wydatki znajdujące się w wymienionym wyżej katalogu ulgi rehabilitacyjnej nie podlegają limitowaniu. Można je zatem odliczyć w pełnej wysokości poniesionej przez danego podatnika, o ile pozwalają na to uzyskane przez niego przychody/dochody. Wydatki takie muszą oczywiście być należycie udokumentowane.

Warunki odliczenia

Z odliczenia w ramach ulgi rehabilitacyjnej może skorzystać podatnik, który:

1. uzyskał przychody (dochody) opodatkowane skalą podatkową i/lub ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych
2. poniósł wydatki kwalifikujące się do wydatków na cele rehabilitacyjne lub na cele ułatwiające wykonywanie czynności życiowych, a wydatki te nie zostały sfinansowane (dofinansowane) ze środków:
   • Zakładowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (ZFRON),
   • Zakładowego Funduszu Aktywności (ZFA),
   • Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON),
   • Narodowego Funduszu Zdrowia (NFZ),
   • Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych (ZFŚS)
   - ani zwrócone w jakiejkolwiek formie.
   
   W przypadku gdy wydatki były częściowo sfinansowane (dofinansowane) z tych funduszy (środków), odliczeniu podlega różnica pomiędzy poniesionymi wydatkami a kwotą sfinansowaną (dofinansowaną) z tych funduszy (środków) lub zwróconą w jakiejkolwiek formie.

Dokumentowanie wydatków

Podatnik zamierzający skorzystać z ulgi rehabilitacyjnej z jednej strony musi posiadać dowody potwierdzające wartość poniesionych wydatków, z drugiej zaś, przy korzystaniu z odliczeń ryczałtowych - dowody potwierdzające do nich prawo.

Dokumentami wskazującymi fakt poniesienia danego wydatku w określonej wysokości jest m.in. faktura czy rachunek wystawiony przez sprzedawcę (identyfikujące strony transakcji, jej przedmiot i wartość) oraz odpowiednie dowody zapłaty, mówiące o tym, jakiego rodzaju towar bądź świadczenie zostało nabyte oraz potwierdzające, że faktycznie nastąpiła na nie zapłata

Odliczać można zarówno wydatki poniesione w kraju jak i za granicą (po przeliczeniu ich wartości na złote polskie wg średniego kursu NBP z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień poniesienia wydatku.

Śmierć osoby niepełnosprawnej

W ramach ulgi rehabilitacyjnej odliczeniu podlegają wydatki na cele rehabilitacyjne oraz wydatki związane z ułatwieniem wykonywania czynności życiowych, poniesione w roku podatkowym przez podatnika, na którego utrzymaniu są osoby niepełnosprawne. Chodzi tutaj zatem o wydatki na cele związane z rehabilitacją osoby niepełnosprawnej ponoszone w czasie, gdy pozostawała ona na utrzymaniu podatnika.

Śmierć osoby niepełnosprawnej nie przekreśla zatem prawa do skorzystania z ulgi przez podatnika mającego ją na utrzymaniu z tytułu wydatków ponoszonych w czasie, gdy ta żyła (i na takim utrzymaniu pozostawała)

Dla kogo odliczenie?

Ulgę rozliczają podatnicy rozliczający się na formularzach PIT-28, PIT-36 i PIT-37. Wykazuje się ją w załączniku PIT/O i następnie przenosi do zeznania rocznego. Warto także pamiętać, iż wydatków odliczonych przykładowo w zeznaniu PIT-28 nie można odliczyć w innym, jeżeli podatnik składa kilka rozliczeń rocznych.

Zdaniem sądów i organów podatkowych

Dyrektora Izby Skarbowej w Łodzi w interpretacji indywidualnej z dnia 03.12.2013 r. nr IPTPB2/415-541/13-6/KSM stwierdził, że podatnik nie może skorzystać z odliczenia z tytułu użytkowania samochodu osobowego wykorzystywanego w celu dojazdu na wizyty do lekarzy specjalistów w celu analizy krwi, oceny stanu zdrowia, wykonania rtg, tomografu, zabiegów stomatologicznych, kontroli rozrusznika, USG, wykonania zastrzyków i innych badań, a także w celu wykonania bieżących badań i pobrania recept. Te nie stanowią bowiem zabiegów leczniczych.

Podobnie wypowiedział się Naczelny Sąd Administracyjny w przytoczonym wcześniej wyroku z dnia 28.11.2013 r., sygn. akt II FSK 2853/11.

Dyrektor Izby Skarbowej w Łodzi w interpretacji indywidualnej z dnia 18.06.2013 r. nr IPTPB2/415-249/13-4/AK wskazał zaś, że ulga ta nie przysługuje w stosunku do używania, w celu dowozu osoby niepełnosprawnej na niezbędne zabiegi rehabilitacyjne, samochodu ciężarowego.

Dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy w interpretacji indywidualnej z dnia 23.06.2014 r. nr ITPB2/415-322/14/RS wyjaśnił natomiast, że wskazany limit odliczenia z tytułu użytkowania auta, w wysokości 2.280 zł, jest górną granicą odliczenia, a nie ryczałtem, który odliczyć może każdy bez względu na rzeczywiste koszty używania samochodu. Jego zdaniem jeżeli wydatki faktycznie na pojazd ponoszone są niższe, należy się ograniczyć z odliczeniem do ich wysokości.

Z drugiej strony Dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy w interpretacji indywidualnej z dnia 26.08.2013 r. nr ITPB2/415-378/13/MM uznał, że skoro oboje małżonkowie wożą swoje małoletnie dziecko niepełnosprawne na niezbędne zabiegi leczniczo-rehabilitacyjne własnym samochodem osobowym, limit zwolnienia przysługuje każdemu z nich odrębnie mimo faktu, że jest to jeden samochód.

Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach interpretacji indywidualnej z dnia 24.06.2015 r. nr IBPBII/1/4511-232/15/MZ uznał, że podatniczka nie może w ramach ulgi odliczyć wydatku na endoprotezę i zabieg jej wszczepienia w ramach ulgi rehabilitacyjnej, gdy faktura jest wystawiona łącznie na zabieg medyczny. Taki bowiem w katalogu wydatków się nie znalazł.

„(...) Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych nie zawiera pojęcia „zabieg”, „rehabilitacja” oraz „rehabilitacja lecznicza”, zatem konieczne jest wyjaśnienie tych pojęć w oparciu o definicje encyklopedyczne oraz wydaną z zakresu rehabilitacji literaturę. Zgodnie z definicją tych pojęć zawartą w „Słowniku wyrazów obcych” (PWN, W-wa 1991 r.) oraz „Encyklopedii” PWN, zabieg stanowi interwencję mającą na celu wywołanie określonego skutku, zwykle będącą środkiem zaradczym przeciwdziałającym czemuś (np. skutkom choroby), z kolei „rehabilitacja” jest to przywrócenie choremu sprawności fizycznej i psychicznej poprzez stosowanie odpowiednich zabiegów leczniczych, natomiast „rehabilitacja lecznicza” jest to połączenie leczenia z postępowaniem usprawniającym, które obejmuje zabiegi fizykoterapeutyczne, wodolecznictwo, światłolecznictwo, elektrolecznictwo, mechanoterapię i kinezyterapię.(...)

W świetle powyższego należy stwierdzić, że w przedmiotowej sprawie wydatek poniesiony przez Wnioskodawczynię na zabieg wszczepienia endoprotezy stawu biodrowego oraz jej zakup, mimo, że niewątpliwie jest wydatkiem poniesionym w celach rehabilitacyjnych – w celach przywracających sprawność Wnioskodawczyni – to jednak nie może zostać odliczony przez Wnioskodawczynię od dochodu w ramach ulgi rehabilitacyjnej na podstawie art. 26 ust. 7a pkt 6 ww. ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych ani żadnego innego przepisu traktującego o odliczeniu wydatków poniesionych na cele rehabilitacyjne lub związanych z ułatwieniem wykonywania czynności życiowych. Jak wynika bowiem z opisu stanu faktycznego – na podstawie faktury, którą dysponuje Wnioskodawczyni nie można wyodrębnić kosztów endoprotezy od kosztów całego zabiegu. Wskazany zabieg – jak wynika z opisu – jest typowym zabiegiem operacyjnym a nie zabiegiem fizykoterapeutycznym, wodoleczniczym, światłoleczniczym, itp. – czyli zabiegiem usprawniającym, który właśnie często przeprowadzany jest po zabiegu operacyjnym. Ustawodawca wyraźnie przecież wskazał jako warunek odliczenia wydatek poniesiony na zabieg rehabilitacyjny. Gdyby jego wolą było, aby każdego rodzaju działania medyczne (w tym operacje) uznać jako podstawę do odliczenia, to zapewne użyłby innego sformułowania.(...)” - czytamy w interpretacji.

Sądy nie podchodzą tak restrykcyjnie do ustawowych zapisów skupiając się na celu, jaki ma pełnić ulga. Te jednak nie zawsze stają po stronie podatnika.

Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 28.11.2013 r., sygn. akt II FSK 2853/11 uznał, że podatnik nie może odliczyć w ramach ulgi wydatków ponoszonych na samochód, którym dojeżdża do swojego lekarza. Nie każda wizyta u lekarza specjalisty jest bowiem jednocześnie zabiegiem leczniczo-rehabilitacyjnym. Nie ulega przy tym wątpliwości, że wizyty kontrolne u lekarza, czy też badania lekarskie nie są tożsame z określeniem „zabiegi leczniczo-rehabilitacyjne” - a właśnie na takie wizyty jeździł zaintersowany

Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 17.03.2011 r., sygn. akt II FSK 1927/09 wyjaśnił, że w ramach ulgi rehabilitacyjnej możliwe jest rozliczenie wydatku na zabieg wszczepienia endoprotezy stawu biodrowego. Mimo że nie można co do zasady utożsamiać zabiegów chirurgicznych z zabiegami rehabilitacyjnymi, to nie można też na podstawie takiego stanowiska eliminować możliwości odliczenia wydatków na operacje, które decydują o możliwości podjęcia jakiejkolwiek rehabilitacji i bez których rehabilitacja nie byłaby możliwa.

Wyrok oczywiście kłóci się z zaprezentowanym wyżej podejściem fiskusa (gdzie zabiegu wszczepienia endoprotezy ten odliczyć nie pozwolił), niemniej pokazuje, że ten także się myli i walka o swoje uprawnienia może przynieść zamierzony skutek.

Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu w interpretacji indywidualnej z dnia 13.06.2013 r. nr ILPB2/415-221/13-4/ES wskazał natomiast, że w ramach ulgi rehabilitacyjnej osoba niepełnosprawna może odliczyć poniesioną odpłatność pobyt leczniczy w sanatorium. Ulgą nie jest jednak objęta opłata uzdrowiskowa, mimo że jej poniesienie jest tutaj niezbędne w celu pobytu w sanatorium.