Oskarżenia o oszustwa podatkowe a prawo do obrony

Przeczytaj także: Dwa sprzeczne stanowiska po to, by odmówić zwrotu VAT

Ponad 6 mln euro zobowiązania podatkowego

Węgierski organ podatkowy stwierdził, że spółka Glencore trudniąca się hurtową dostawą towarów bezprawnie odliczyła VAT za wrzesień i październik 2011 r. Organ uznał, że dysponowała ona wiedzą, lub powinna była nią dysponować, że dokonywane przez nią transakcje są elementem karuzeli VAT. Istnienie oszustw organ ustalił w odrębnych postępowaniach prowadzonych u dostawców spółki. W sumie określił spółce całkowite zobowiązanie z tytułu VAT wraz z grzywną i karą za zwłokę w kwocie ok. 6 400 tys. euro. Spółka wniosła do sądu skargę na działanie organu pozbawiające ją prawa do obrony, w tym prawa do rzetelnego procesu gwarantowanego przez art. 47 Karty praw podstawowych UE (Dz.Urz. UE 2012 C 326/391). Węgierski sąd administracyjny zawiesił postępowanie skargowe, zwracając się do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z pytaniem prejudycjalnym o dopuszczalność takiego działania organów podatkowych.

Przedsiębiorca musi mieć zapewnione prawo do obrony

Trybunał Sprawiedliwości UE, wskazując na Dyrektywę Rady 2006/112/WE z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz.Urz. UE 2006 L 347/1), jak i na zasadę poszanowania prawa do obrony wyrażoną w art. 47 Karty praw podstawowych, stwierdził, że należy je rozumieć w ten sposób, że choć organy przy weryfikacji rozliczeń VAT podatnika są związane ustaleniami dokonanymi w ramach powiązanych postępowań wszczętych przeciwko jego dostawcom, to mają obowiązek zapoznania podatnika z tymi ustaleniami tak, by nie odbierać mu możliwości skutecznego ich zakwestionowania. Musi on mieć zapewniony dostęp do wszystkich dowodów, na których organ zamierza oprzeć swą decyzję dotyczącą tego podatnika.

„Na ten wyrok powołaliśmy się już dwukrotnie, wnosząc odwołania w sprawach naszych klientów – przedsiębiorców, którym odmówiono prawa do odliczenia VAT w oparciu o dowody zebrane w sprawach oszustw dokonanych przez ich kontrahentów” – komentuje mec. Robert Nogacki, radca prawny z warszawskiej Kancelarii Prawnej Skarbiec. A nie było na to zbyt wiele czasu, bo zgodnie z art. 240 § 1 pkt 11 Ordynacji podatkowej: „W sprawie zakończonej decyzją ostateczną wznawia się postępowanie, jeżeli orzeczenie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej ma wpływ na treść wydanej decyzji” (Dz.U. 2019 r. poz. 900). Można to jednak zrobić w terminie miesiąca od publikacji sentencji orzeczenia TSUE w Dzienniku Urzędowym UE (art. 241 § 2 pkt 2 O.p.).

Ważny wyrok dla przedsiębiorców

„Ponieważ wyrok TSUE opublikowano 16 października, więc termin na składanie wniosków o wznowienie postępowania upłynął 15 listopada. Ale nie zmienia to faktu, że to niezwykle ważny wyrok dla wszystkich przedsiębiorców, którzy staną się albo już są podmiotem postępowań kontrolnych, i zostanie im odmówione prawo do odliczenia VAT z uwagi na oszustwa dokonane przez ich dostawców czy innych kontrahentów” – podsumowuje mec. Nogacki.

Organy podatkowe nie mogą bowiem zapominać, że posądzając przedsiębiorcę o bezprawne odliczenie podatku od towarów i usług, muszą wykazać jego świadome uczestnictwo w karuzeli VAT. Nakazywało to już znacznie wcześniej orzecznictwo sądów zarówno polskich, jak i wspólnotowych. W wyroku z 4 marca 2019 r. WSA w Gliwicach orzekł: „Ustalenia faktyczne, które potwierdzają wykorzystanie karuzeli podatkowej zorganizowanej przez inne podmioty niż podatnik, do oszukańczych działań nie mogą obciążać podatnika, którego świadomy udział w karuzeli wykluczono. Po to twórcy karuzeli tworzą pozory legalnej działalności, aby takie podmioty jak skarżący nie mogły się w ich działaniach orientować” (sygn. akt III SA/Gl 27/19). Z kolei Europejski Trybunał Sprawiedliwości już w 2006 r. wskazał, że „…prawo podatnika dokonującego dostawy do odliczenia podatku naliczonego nie może ucierpieć tylko dlatego, że inna transakcja w łańcuchu dostaw, w której on uczestniczy, a o której nie ma świadomości, dokonana później lub wcześniej, stanowi oszustwo” (wyrok w połączonych sprawach C-354/03, C-355 i C-484/03).