Ordynacja podatkowa: ujawnienie tajemnicy skarbowej

Przeczytaj także: Tajemnica skarbowa: kto ma dostęp do informacji podatkowych?

Dopuszczalny zakres udostępnienia informacji

Przede wszystkim należałoby podkreślić, że informacje objęte tajemnicą skarbową mimo objęcia tą klauzulą mogą zostać udostępnione pewnym, określonym w przepisach podmiotom. Przy czym przepisy Ordynacji podatkowej wskazują na dwie różne kategorie informacji i dokumentów, które zostały objęte tajemnicą skarbową. Z jednej strony są to dokumenty i informacje objęte tajemnicą bankową. Z drugiej natomiast pozostałe dokumenty i informacje. Rzecz jasna informacje objęte jednocześnie tajemnicą skarbową i bankową strzeżone są znacznie pilniej i objęte odmiennymi wymogami udostępniania.

Udostępnianie informacji objętych tajemnicą bankową

Informacje objęte jednocześnie tajemnicą skarbową i tajemnicą bankową mogą być udostępniane wyłącznie organom i podmiotom wymienionym w art. 297 Ordynacji podatkowej. W ramach tego zamkniętego katalogu wskazano m.in.: ministra właściwego do spraw finansów publicznych, Szefa Krajowej Administracji Skarbowej, dyrektora izby administracji skarbowej i to tylko w toku postępowania podatkowego, postępowania w sprawach o przestępstwa skarbowe lub wykroczenia skarbowe, kontroli podatkowej oraz kontroli celno-skarbowej. W katalogu tym znalazły się również sądy lub prokuratury, jeżeli dane są niezbędne ze względu na toczące się postępowanie, Rzecznik Praw Obywatelskich w związku z jego udziałem w postępowaniu przed sądem administracyjnym, Prokurator Generalny w związku z jego udziałem w postępowaniu przed sądem administracyjnym albo w przypadkach określonych w Kodeksie postępowania administracyjnego, a także Centralne Biuro Antykorupcyjne, jeżeli jest to niezbędne do realizacji wykonywanych przez ten podmiot zadań. Oczywiście katalog podmiotów wyszczególniony w Ordynacji podatkowej jest znacznie szerszy.

Udostępnianie informacji objętych wyłącznie tajemnicą skarbową

Katalog podmiotów, którym mogą zostać udostępnione informacje objęte tajemnicą skarbową, ale nieobjęte informacją bankową, jest oczywiście zdecydowanie szerszy. Ordynacja podatkowa wymienia w tym zakresie m.in. ministra właściwego do spraw finansów publicznych, inne organy podatkowe, organy kontroli skarbowej, organy wymiaru sprawiedliwości oraz niektóre inne organy i podmioty, które realizują zadania publiczne.

Oczywiście udostępnienie tych informacji musi być związane z prowadzonymi przez te organy i podmioty postępowaniami lub wykonywanymi czynnościami. Te postępowania i czynności nie są jednak tak ściśle doprecyzowane, jak w przypadku tajemnicy bankowej.

Zasady uchylenia tajemnicy skarbowej

Może jednak dojść do sytuacji, w której konieczne staje się uchylenie tajemnicy skarbowej, czyli dochodzi do swoistego zdjęcia z określonych dokumentów klauzuli tajemnicy skarbowej. Zgodę na takie ujawnienie informacji stanowiących tajemnicę skarbową może wyrazić wyłącznie Szef Krajowej Administracji Skarbowej. Wydaje ją w stosunku do podmiotu, który udostępni dane, czyli naczelnika urzędu skarbowego, naczelnika urzędu celno-skarbowego, a także dyrektora izby administracji skarbowej. Oczywiście zgoda odnosi się wyłącznie do informacji, które stanowią informację skarbową. Nie dotyczy to informacji stanowiących inną tajemnicę niż skarbowa, a także objętych ochroną na podstawie innych ustaw. Jednocześnie Szef Krajowej Administracji Skarbowej, wydając stosowną zgodę, wskazuje sposób udostępnienia posiadanych przez organy danych oraz ich ewentualnego wykorzystania przez osobę, która je otrzyma. Oczywiście udostępnienie powinno też posiadać ściśle określoną formę. Następuje bowiem na wniosek określonego naczelnika urzędu skarbowego, urzędu celno-skarbowego lub dyrektora izby administracji skarbowej i wyłącznie w formie pisemnej.

Przesłanki ujawnienia tajemnicy skarbowej

Wyrażenie zgody przez Szefa Krajowej Administracji Skarbowej nie następuje bezwarunkowo. W tym zakresie istnieją trzy przesłanki. Po pierwsze przyczyną udostępnienia danych objętych tajemnicą skarbową może być ważny interes publiczny. Po drugie fakt, iż dane informacje są konieczne dla osiągnięcia celów kontroli podatkowej, kontroli celno-skarbowej lub postępowania podatkowego. Po trzecie natomiast udostępnienie informacji może być uzasadnione tym, iż urzeczywistni to prawo obywateli do ich rzetelnego informowania o działalności organów podatkowych i jawności życia publicznego. Dodatkowo organy podatkowe mogą udostępnić informacje zawarte w aktach podatkowych tym organom, które na podstawie odrębnych przepisów są obowiązane do przyjęcia zaświadczenia albo oświadczenia o wysokości osiąganych przez podatnika dochodów lub przychodów, a także zaświadczenia lub oświadczenia o niezaleganiu w podatkach. Oczywiście informacje te są udostępniane tylko w takim zakresie, w jakim jest to konieczne do weryfikacji treści złożonego oświadczenia.

Ujawnienie tajemnicy skarbowej a prawo do ochrony prywatności

Instytucja tajemnicy skarbowej zasadza się na konstytucyjnym prawie do ochrony prywatności. Jak wskazano bowiem w art. 47 ustawy zasadniczej: „każdy ma prawo do ochrony prawnej życia prywatnego, rodzinnego, czci i dobrego imienia oraz do decydowania o swoim życiu osobistym”. Wśród znawców prawa nie budzi wątpliwości to, iż wszelkie informacje dotyczące sytuacji majątkowej danego podmiotu są objęte tą ochroną. To prawo do ochrony prywatności może podlegać wyłącznie ograniczeniom mieszczącym się w granicach prawa. Mogą mieć zatem związek z interesem publicznym oraz powinny mieć proporcjonalny charakter.

Jak powinny działać organy?

Organy administracji publicznej, ujawniając określone dane, za każdym razem powinny mieć zatem na uwadze istotę udostępnianych informacji oraz zakres prawa do ochrony prywatności. Ewentualne wyrażenie zgody na ujawnienie tajemnicy skarbowej nie może w żadnym wypadku stanowić aktu generalnego. Każda sprawa powinna być traktowana indywidualnie i mieć charakter aktu indywidualnego, który wydany zostaje na wniosek, a nie z urzędu.