Kontrola podatkowa a celno-skarbowa

Przeczytaj także: Fiskus może prowadzić kontrole podatkowe dłużej niż przewiduje ustawa

W praktyce okazuje się, że może ona dotknąć zwykłego podatnika prowadzącego np. jednoosobową działalność gospodarczą. Czym tak naprawdę różnią się oba tryby kontroli i jakie są prawa kontrolowanego podmiotu?

Organ kontrolujący

Kontrola podatkowa prowadzona jest na gruncie przepisów Ordynacji podatkowej przez naczelników urzędów skarbowych. Ponadto wobec przedsiębiorców stosuje się także przepisy ustawy – Prawo Przedsiębiorców (rozdział V). Tymczasem kontrolę celno-skarbową prowadzą naczelnicy urzędów celno-skarbowych na podstawie przepisów ustawy o KAS. Co istotne, w tym przypadku nie ma możliwości zastosowania przepisów ustawy – Prawo Przedsiębiorców, co w praktyce oznacza m.in. brak limitu jednocześnie prowadzonych kontroli, a także nieograniczony czas ich trwania.

Co istotne, ustawa o KAS nie przewiduje również ograniczenia co do właściwości miejscowej organu. Naczelnik urzędu skarbowego swoją właściwością obejmuje z reguły część większego miasta bądź kilka mniejszych miejscowości, stosownie do terytorialnego zasięgu działania. Tymczasem właściwość naczelników urzędów celno-skarbowych obejmuje swoim zasięgiem całe terytorium kraju.

Wszczęcie kontroli

Co do zasady wszczęcie kontroli podatkowej następuje po upływie 7 dni (i nie później niż przed upływem 30 dni) od dnia doręczenia zawiadomienia, chyba że podatnik wyrazi zgodę na wcześniejsze rozpoczęcie. Natomiast wszczęcie kontroli celno-skarbowej jest równoznaczne z chwilą doręczenia podatnikowi upoważnienia do jej przeprowadzenia. Ponadto, w przypadku podejrzenia braku przestrzegania przepisów bądź gdy okoliczności faktyczne uzasadniają niezwłoczne przeprowadzenie kontroli, nie będzie potrzebne nawet zawiadomienie – w obu przypadkach kontroli wystarczy wtedy okazanie legitymacji właściwej osobie.

Możliwość korekty deklaracji podatkowej

W przypadku kontroli podatkowej istnieje możliwość złożenia korekty deklaracji jeszcze przed formalnym wszczęciem kontroli, po otrzymaniu zawiadomienia o zamiarze jej wszczęcia. Z kolei podatnikowi kontrolowanemu podczas kontroli celno-skarbowej przysługuje uprawnienie do skorygowania deklaracji (ale tylko w zakresie objętym kontrolą) w terminie 14 dni od dnia doręczenia mu upoważnienia do przeprowadzenia tejże kontroli.

Miejsce prowadzenia kontroli

Czynności kontrolne zarówno podczas kontroli podatkowej, jak i kontroli celno-skarbowej mogą być wykonywane nie tylko w siedzibie kontrolowanego, w miejscu przechowywania lub prowadzenia ksiąg podatkowych, ale także w każdym innym miejscu związanym z prowadzoną działalnością. Ponadto mogą być one również prowadzone w siedzibie organu podatkowego, z tym że w przypadku kontroli podatkowej konieczna jest do tego zgoda podatnika.

Kiedy i jak kończą się kontrole?

Kontrola celno-skarbowa powinna zakończyć się w terminie 3 miesięcy od dnia jej wszczęcia. Termin ten nie jest jednak bezwzględnie obowiązujący. Istnieje możliwość zawiadomienia podatnika na piśmie o przedłużeniu okresu trwania kontroli, podając jednocześnie przyczyny przedłużenia okresu trwania kontroli oraz wskazując termin jej zakończenia. Kontrola celno-skarbowa kończy się tzw. wynikiem kontroli. W terminie 14 dni od dnia jego doręczenia kontrolowany ma prawo skorygować, w zakresie objętym kontrolą, uprzednio złożoną deklarację podatkową. W przypadku, gdy nie stwierdzono nieprawidłowości lub kontrolowany skoryguje złożoną uprzednio deklarację, nie wszczyna się postępowania podatkowego.

W przypadku kontroli podatkowej maksymalny czas trwania kontroli uzależniony jest od wielkości przedsiębiorstwa. Co do zasady czas trwania wszystkich kontroli organu kontroli u przedsiębiorcy w jednym roku kalendarzowym nie może przekraczać 12 dni roboczych w odniesieniu do mikro przedsiębiorców, 18 dni roboczych w przypadku małych przedsiębiorców, 24 dni roboczych w przypadku średnich przedsiębiorców i 48 dni roboczych w odniesieniu do pozostałych przedsiębiorców. Kontrola podatkowa kończy się protokołem podsumowującym jej ustalenia. Podatnik ma prawo złożyć deklarację korygującą (prawo do jej złożenia przysługuje aż do dnia wszczęcia postępowania podatkowego), jeżeli zgadza się z ustaleniami kontroli. Natomiast jeżeli nie zgadza się z ustaleniami przeprowadzonej kontroli, ma prawo złożyć zastrzeżenia do protokołu w terminie 14 dni od dnia jego odebrania.

Ponadto zgodnie z art. 165 Ordynacji podatkowej w przypadku ujawnienia przez kontrolę podatkową nieprawidłowości co do wywiązywania się przez kontrolowanego z obowiązków wynikających z przepisów prawa podatkowego oraz niezłożenia przez podatnika deklaracji lub niedokonania przez niego korekty deklaracji w całości uwzględniającej ujawnione nieprawidłowości, organ podatkowy wszczyna postępowanie podatkowe w sprawie, która była przedmiotem kontroli podatkowej, nie później niż w terminie 6 miesięcy od zakończenia kontroli. Postępowania podatkowego nie wszczyna się, gdy złożone przez kontrolowanego wyjaśnienia lub zastrzeżenia do protokołu kontroli zostały w całości uwzględnione przez kontrolujących. Ponadto zgodnie z art. 165 § 3 Ordynacji podatkowej postępowanie podatkowe może być wszczęte także po upływie 6 miesięcy od zakończenia kontroli podatkowej, jeżeli podatnik dokona ponownej korekty deklaracji, w której nie zostaną uwzględnione nieprawidłowości ujawnione w kontroli podatkowej lub gdy organ podatkowy otrzyma informacje od organów podatkowych lub od innych organów, uzasadniające wszczęcie postępowania podatkowego.

Kontrola podatkowa pozornie łagodniejsza dla podatników

Kontrola celno-skarbowa powoduje znaczne ograniczenie możliwości działania podatników. Nie przewiduje ona jakiejkolwiek możliwości dyskusji z wynikiem kontroli – nie istnieje instytucja zastrzeżeń do kontroli. Tryb kontroli podatkowej umożliwia interakcję pomiędzy kontrolowanym a kontrolującym, co powoduje, że obie strony mogą poznać nawzajem swoje stanowiska. Daje to podatnikowi szansę na przekonanie organu podatkowego do odstąpienia od przyjętego na początku kontroli stanowiska.