VAT od sprzedaży nieruchomości: oświadczenie musi być złożone na czas

Przeczytaj także: Sprzedaż nieruchomości w ramach firmy a zwolnienie podmiotowe z VAT

Jakie wątpliwości wyjaśnił organ podatkowy?

W 2018 r. spółka dokonała sprzedaży nieruchomości zabudowanej, która została nabyta w 2008 r., następnie przebudowana dla celów działalności gospodarczej i wniesiona aportem do spółki w ramach przeniesienia prawa własności przedsiębiorstwa w 2012 roku. Nieruchomość została przyjęta do środków trwałych i służyła działalności gospodarczej spółki. W 2013 r. została ona zmodernizowana, a w 2018 r. oddana w najem i sprzedana. Akt notarialny został sporządzony w 2018 roku z zastrzeżeniem, że wydanie przedmiotu umowy nastąpi po zapłacie całej ceny w terminie do 7 dni. W akcie notarialnym obie strony zgodnie podjęły decyzję o opodatkowaniu transakcji w stawce podstawowej 23% i tak dokonano wyceny przedmiotowej nieruchomości. Na sprzedaż została wystawiona faktura.

Nie złożono jednak w urzędzie skarbowym dodatkowego oświadczenia o dobrowolnym opodatkowaniu sprzedaży nieruchomości. Spółka wyszła z założenia, że skuteczną formą oświadczenia o rezygnacji ze zwolnienia, o którym mowa w przepisach podatkowych, jest akt notarialny z urzędu przekazywany przez notariusza naczelnikowi urzędu skarbowego, który w swojej formie zachowuje wymogi formalne dla skuteczności uznania, że strony zrezygnowały ze zwolnienia od podatku VAT.

Zadano pytanie, czy spółka miała prawo sprzedać nieruchomość z 23% stawką VAT? W przedmiotowej sprawie organ podatkowy zajął następujące stanowisko:

„(…) Zgodnie z przepisem art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2018 r., poz. 2174, z późn. zm.), zwanej dalej ustawą, opodatkowaniu ww. podatkiem podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

W myśl art. 7 ust. 1 ustawy, przez dostawę towarów rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel (...).

Towarami – według art. 2 pkt 6 ustawy – są rzeczy oraz ich części, a także wszelkie postacie energii.

Zgodnie zatem z ww. przepisami, zarówno grunty, jak i budynki spełniają definicję towaru wynikającą z art. 2 pkt 6 ustawy, a ich sprzedaż jest traktowana jako czynność odpłatnej dostawy towarów na terytorium kraju.

Kliknij, aby powiekszyć

fot. Gajus - Fotolia.com

Spóźnione oświadczenie? Nie rozliczysz VAT

Co do zasady sprzedaż nieruchomości, w stosunku do których powstało wcześniej pierwsze zasiedlenie, jest zwolnione z podatku. Jeżeli jednak zarówno zbywca jak i nabywca są czynnymi podatnikami VAT, z reguły mogą oni wybrać opodatkowanie takiej transakcji. W tym celu jednakże w ustawowym terminie muszą złożyć do właściwego urzędu skarbowego pisemne oświadczenie o wyborze opodatkowania. Niespełnienie tego warunku skutkuje stosowaniem zwolnienia.

Zgodnie z art. 41 ust. 1 ustawy – stawka podatku wynosi 22%, z zastrzeżeniem ust. 2-12c, art. 83, art. 119 ust. 7, art. 120 ust. 2 i 3, art. 122 i art. 129 ust. 1.

W tym miejscu należy zaznaczyć, że zgodnie art. 146a pkt 1 ustawy, w okresie od dnia 1 stycznia 2011 r. do dnia 31 grudnia 2018 r., z zastrzeżeniem art. 146f stawka podatku, o której mowa w art. 41 ust. 1 i 13, art. 109 ust. 2 i art. 110, wynosi 23%.

W świetle art. 146aa ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy, w okresie od dnia 1 stycznia 2019 r. do końca roku następującego po roku, dla którego wartość relacji, o której mowa w art. 38a pkt 4 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych, jest nie większa niż 43% oraz wartość, o której mowa w art. 112aa ust. 5 tej ustawy, jest nie mniejsza niż -6%:
1. stawka podatku, o której mowa w art. 41 ust. 1 i 13, art. 109 ust. 2 i art. 110, wynosi 23%;
2. stawka podatku, o której mowa w art. 41 ust. 2, art. 120 ust. 2 i 3 oraz tytule załącznika nr 3 do ustawy, wynosi 8%.

Jednakże zarówno w treści ustawy, jak i w przepisach wykonawczych do niej, ustawodawca przewidział opodatkowanie niektórych czynności stawkami obniżonymi lub zwolnienie od podatku.

Zakres i zasady zwolnienia od podatku od towarów i usług dostawy towarów lub świadczenia usług zostały określone m.in. w art. 43 ustawy.

W art. 43 ust. 1 pkt 10 ustawy, ustawodawca przewidział zwolnienie od podatku VAT dla dostawy nieruchomości zabudowanych spełniających określone w przepisie warunki.

Zgodnie z przepisem art. 43 ust. 1 pkt 10 ustawy, zwalnia się od podatku dostawę budynków, budowli lub ich części, za wyjątkiem, gdy:
a. dostawa jest dokonywana w ramach pierwszego zasiedlenia lub przed nim,
b. pomiędzy pierwszym zasiedleniem a dostawą budynku, budowli lub ich części upłynął okres krótszy niż 2 lata.

Z powyższego uregulowania wynika, że dostawa budynków, budowli lub ich części jest zwolniona od podatku od towarów i usług. Wyjątek stanowi dostawa w ramach pierwszego zasiedlenia lub przed nim oraz jeżeli pomiędzy pierwszym zasiedleniem a dostawą budynków, budowli lub ich części upłynął okres krótszy niż 2 lata.

Przez pierwsze zasiedlenie – według art. 2 pkt 14 ustawy (w brzmieniu obowiązującym w przedstawionym stanie faktycznym) – rozumie się oddanie do użytkowania, w wykonaniu czynności podlegających opodatkowaniu, pierwszemu nabywcy lub użytkownikowi budynków, budowli lub ich części, po ich:
a. wybudowaniu lub
b. ulepszeniu, jeżeli wydatki poniesione na ulepszenie, w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym, stanowiły co najmniej 30% wartości początkowej.

Należy zwrócić uwagę, że zwolnienie uregulowane w przepisie art. 43 ust. 1 pkt 10 ustawy ma charakter zwolnienia fakultatywnego, gdyż w myśl art. 43 ust. 10 ustawy, podatnik może zrezygnować ze zwolnienia od podatku, o którym mowa w ust. 1 pkt 10, i wybrać opodatkowanie dostawy budynków, budowli lub ich części, pod warunkiem że dokonujący dostawy i nabywca budynku, budowli lub ich części:
1. są zarejestrowani jako podatnicy VAT czynni;
2. złożą, przed dniem dokonania dostawy tych obiektów właściwemu dla ich nabywcy naczelnikowi urzędu skarbowego, zgodne oświadczenie, że wybierają opodatkowanie dostawy budynku, budowli lub ich części.

Zgodnie z art. 43 ust. 11 ustawy, oświadczenie, o którym mowa w ust. 10 pkt 2, musi również zawierać:
1. imiona i nazwiska lub nazwę, adresy oraz numery identyfikacji podatkowej dokonującego dostawy oraz nabywcy;
2. planowaną datę zawarcia umowy dostawy budynku, budowli lub ich części;
3. adres budynku, budowli lub ich części.

Tak więc ustawodawca daje podatnikom, dokonującym dostawy budynków spełniających przesłanki do korzystania ze zwolnienia od podatku wskazanego w art. 43 ust. 1 pkt 10 ustawy – po spełnieniu określonych warunków – możliwość rezygnacji ze zwolnienia i opodatkowania transakcji na zasadach ogólnych. (…)

Rozpatrując kwestię możliwości rezygnacji ze zwolnienia należy ocenić, czy sprzedaż przedmiotowej nieruchomości podlegała zwolnieniu przewidzianemu dla dostawy budynków, budowli lub ich części, o którym mowa w art. 43 ust. 1 pkt 10.

Należy przypomnieć, że w myśl powołanych przepisów grunt, budynek i budowla spełniają definicję towaru wynikającą z art. 2 pkt 6 ustawy o VAT, a ich sprzedaż stanowi dostawę towarów, o której mowa w art. 7 ust. 1 ustawy.

Jednocześnie przy sprzedaży budynków, budowli lub ich części, dokonywanej wraz z dostawą gruntu, na którym są one posadowione, grunt dzieli byt prawny tych obiektów w zakresie opodatkowania podatkiem od towarów i usług.

Przepis art. 43 ust. 1 pkt 10 ustawy przewiduje zwolnienie od podatku dostawy budynków, budowli lub ich części ustanawiając jednocześnie wyjątek odnoszący się do pierwszego zasiedlenia budynków, budowli lub ich części. Dlatego analizując możliwość objęcia opisanej we wniosku transakcji zwolnieniem z opodatkowania należy ocenić czy dostawa nie będzie wyłączona ze zwolnienia jako dostawa dokonywana w ramach pierwszego zasiedlenia lub przed nim, ani też jako dostawa dla której od pierwszego zasiedlenia upłynął okres krótszy niż 2 lata.

Należy zauważyć, że w kwestii rozumienia definicji pierwszego zasiedlenia wypowiedział się NSA w wyroku z dnia 14 maja 2015 r. o sygn. akt I FSK 382/14. Sąd w wyroku tym stwierdził, że: „Wykładnia językowa, systematyczna i celowościowa dyrektywy 112 wskazuje wyraźnie, że ww. pojęcie należy rozumieć szeroko jako «pierwsze zajęcie budynku, używanie». Zatem w taki sposób powinna być odczytywana definicja przewidziana w treści art. 2 pkt 14 ustawy o VAT. W świetle wykładni językowej, jak i celowościowej systemu VAT, w ocenie NSA, należy więc przyjąć, że jeżeli podatnik użytkował dany budynek, budowlę lub ich części i spełnia warunek korzystania z budynku, budowli lub ich części przez wymagany czas, to do sprzedaży prawa własności tego budynku, budowli lub ich części zastosowanie znajdzie fakultatywne zwolnienie przewidziane w przepisach ustawy o podatku od towarów i usług”.

W przedstawionej we wniosku sytuacji nabywca przedmiotowej nieruchomości nie będzie pierwszym nabywcą lub użytkownikiem otrzymującym w drodze czynności opodatkowanej budynki do użytkowania po ich wybudowaniu, ponieważ pierwsze zasiedlenie budynków nastąpiło najpóźniej po modernizacji nieruchomości dokonanej w 2013 r. (jeżeli poniesione na to ulepszenie wydatki stanowiły co najmniej 30% wartości początkowej nieruchomości) i rozpoczęciem wykorzystywania jej przez Spółkę jako bazy sprzętowo-magazynowej.

Zatem zarówno zgodnie z przepisami oraz w świetle utrwalonego w tej materii orzecznictwa pierwsze zasiedlenie budynku należy rozumieć szeroko jako „pierwsze zajęcie budynku, używanie”. W efekcie, aby w tej sytuacji można było mówić o pierwszym zasiedleniu, musi dojść do zajęcia budynku, jego używania, w tym również na potrzeby własnej działalności gospodarczej. Ostatnia modernizacja nieruchomości miała miejsce w 2013 r.

W konsekwencji powyższego w analizowanej sprawie zostały spełnione warunki do zastosowania dla sprzedaży aktem notarialnym z 21 grudnia 2018 r. zwolnienia od podatku, o którym mowa w art. 43 ust. 1 pkt 10 ustawy. Zatem sprzedaż opisanej we wniosku nieruchomości zabudowanej korzystała ze zwolnienia od podatku na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 10 ustawy.

W myśl art. 43 ust. 10 ustawy, podatnik może zrezygnować ze zwolnienia od podatku, o którym mowa w ust. 1 pkt 10, i wybrać opodatkowanie dostawy budynków, budowli lub ich części. Przepis ten przewiduje warunki konieczne do skutecznej rezygnacji ze zwolnienia dostawy budynków, budowli lub ich części, którymi są:
1. posiadanie przez dokonującego dostawy i nabywcę statusu zarejestrowanych podatników VAT czynnych,
2. złożenie, przed dniem dokonania dostawy tych obiektów właściwemu dla ich nabywcy naczelnikowi urzędu skarbowego, zgodnego oświadczenia, że wybierają opodatkowanie dostawy budynku, budowli lub ich części.

Zgodnie z opisem sprawy Wnioskodawca dokonał aktem notarialnym z dnia (...) 2018 r. sprzedaży nieruchomości zabudowanej, z zastrzeżeniem, że wydanie przedmiotu umowy nastąpi po zapłacie całej ceny w terminie do 7 dni. Tym samym należy zauważyć, że wydanie w sensie prawnym nastąpiło wcześniej niż wydanie w sensie ekonomicznym.

W wyroku z dnia 10 sierpnia 2018 r. Naczelnego Sądu Administracyjnego sygn. akt: I FSK 1208/15 zauważono, że: „Z punktu widzenia definicji z art. 7 ust. 1 ustawy o VAT, przeniesienie prawa własności nie jest konieczne dla zaistnienia dostawy. Istotne jest, by nastąpiło przeniesienie prawa do dysponowania towarem «jak właściciel», czyli, by nabywca zyskał uprawnienia «jak właściciel», choć nie musi się nim stać. Nie można jednak twierdzić, że przeniesienie własności towaru nie skutkuje dostawą. Wszak wskutek przeniesienia własności nabywca nabywa prawo do rozporządzania towarem już nie «jak właściciel» (w przybliżeniu, w sposób podobny, w zakresie tożsamym), a «jako właściciel», mając pełnię tych praw. Inaczej mówiąc dla zaistnienia dostawy towaru nie jest konieczne przeniesienie prawa jego własności, ale wówczas, gdy do niego dochodzi ma, co do zasady, miejsce dostawa towaru w rozumieniu art. 7 ust. 1 ustawy o VAT, stąd podstawową formą dostawy jest sprzedaż towaru, prowadząca do przeniesienia prawa jego własności.”

Uwzględniając powyższe stwierdzić należy, że za dzień dostawy nieruchomości należy uznać dzień podpisania aktu notarialnego dokumentującego jej sprzedaż. Z tym dniem bowiem nastąpiło przekazanie nabywcy faktycznego władztwa nad tą nieruchomością oraz przeniesienie jej własności.

Zgodnie z opisem stanu faktycznego Spółka wyszła z założenia, że skuteczną formą oświadczenia o rezygnacji ze zwolnienia, o którym mowa w przepisach podatkowych, jest akt notarialny z urzędu przekazywany przez notariusza naczelnikowi urzędu skarbowego, który w swojej formie zachowuje wymogi formalne dla skuteczności uznania, że strony zrezygnowały ze zwolnienia od podatku VAT.

Wobec powyższego należy stwierdzić, że w niniejszej sprawie nie zostały spełnione przesłanki wynikające z art. 43 ust. 10 pkt 2 ustawy o VAT, bowiem oświadczenie o wyborze opodatkowania dostawy nieruchomości nie zostało złożone z zachowaniem terminu do jego złożenia, tj. jak stanowi literalnie brzmienie przepisu „przed dniem dokonania dostawy” przedmiotowej nieruchomości, ponieważ oświadczenie zostało złożone w dniu dostawy nieruchomości, tj. zawarcia umowy w akcie notarialnym. Należy również stwierdzić, że to w ustawie zostały określone warunki, na jakich podatnik ma możliwość rezygnacji ze zwolnienia i opodatkowania transakcji dostawy nieruchomości. Należy podkreślić, że obowiązek złożenia oświadczenia o rezygnacji ze zwolnienia jest obowiązkowy co do terminu złożenia, jak i jednostki do której ma być złożone ww. oświadczenie - właściwy naczelnik dla nabywcy nieruchomości - to oba warunki muszą być spełnione jednocześnie.

Wskazany termin ma charakter materialnoprawny, bowiem przepis art. 43 ust. 10 ustawy o VAT określa warunki uprawniające podatnika do możliwości zrezygnowania ze zwolnienia i opodatkowania dostawy budynku, tak więc wpływa na jego prawa i obowiązki. Ponadto termin ten nie podlega przywróceniu, a jego uchybienie powoduje wygaśnięcie uprawnienia.

Ponieważ warunki wymienione w art. 43 ust. 10 muszą być spełnione łącznie, przy braku realizacji wymogu skutecznego złożenia oświadczenia o rezygnacji ze zwolnienia, rozpatrywanie posiadania przez dokonującego dostawy i nabywcę statusu podatników czynnych nie miałoby wpływu na ocenę dopuszczalności rezygnacji ze zwolnienia.

Odpowiadając zatem wprost na pytanie Wnioskodawcy Spółka nie zastosowała prawidłowej stawki podatku VAT dla sprzedaży nieruchomości. (…)”

Pełną treść interpretacji można przeczytać na stronie Ministerstwa Finansów