Podzielona płatność wyprze odwrotne obciążenie

Przeczytaj także: Zmiany 2019/2020: Matryca stawek VAT i podzielona płatność

Tak zakłada projekt nowelizacji ustawy o VAT z dnia 14 maja 2019 r. znajdującego się na stronie internetowej Rządowego Centrum Legislacji (www.rcl.gov.pl; nr UA 45). Projektodawcy zmiany wskazują, że wprowadzenie odwrotnego obciążenia daje wprawdzie efekty, niemniej z uwagi na przenoszenie przestępczej działalności, można zaobserwować jednocześnie wzrost negatywnego wpływu nadużyć podatkowych w innych branżach, nieobjętych odwróconym obciążeniem oraz pojawienie się nowych sposobów unikania opodatkowania w niektórych branżach objętych tym mechanizmem.

Wprowadzenie odwrotnego obciążenia w jednej branży wypycha z niej oszustów i przenosi do innej. W efekcie tego luka w VAT nie zmniejsza się na tyle, na ile chcieliby rządzący, a niekiedy wręcz wzrasta.

Projektodawcy podkreślają też, że mechanizm odwróconego obciążenia nastawiony jest na eliminację oszustw typu karuzelowego, natomiast głębsza analiza prowadzi do wniosku, że sam w sobie może być przyczyną powstawania nieprawidłowości nowego rodzaju i w efekcie rozrostu szarej strefy, gdyż mechanizm ten może być wręcz wykorzystywany do dokonywania oszustw, co w szczególności dotyczy towarów stanowiących dobra konsumpcyjne (np. elektronika).

Lekiem na powyższe ma być … podzielona płatność, czyli mechanizm występujący w polskim systemie podatkowym od lipca 2018 r. jako rozwiązanie dobrowolnie stosowane przez podatników. Polega ono na dokonywaniu dwóch przelewów zamiast jednego (czym technicznie zajmuje się bank bądź SKOK): kwota netto z faktury trafia na rachunek bankowy sprzedawcy, a kwota VAT na rachunek VAT, gdzie może być wykorzystana tylko w określonych celach.

W uzasadnieniu do projektu podkreślono, że mechanizm ten jest oparty na systemie bankowym, co pozwala na przenoszenie środków zgromadzonych na rachunku VAT na inny rachunek VAT i zapobiega wyłudzeniom tego podatku przez znikających podatników, zapewniając jednocześnie ochronę nabywcy.

Projektodawcy przedstawiają metodę podzielonej płatności w samych superlatywach jako lekarstwo na wyłudzenia VAT. Jak to ma wyglądać w praktyce?

Projekt zakłada, że obowiązkowy split payment będzie dotyczył regulowania należności z faktury dokumentującej transakcję, której przedmiotem będą towary czy usługi wskazane w załączniku do ustawy, opiewającej na kwotę przekraczającą 15.000 zł (lub jej równowartość). Nowy załącznik do ustawy o VAT oznaczony numerem 15 ma zawierać aż 150 pozycji towarów i usług objętych obowiązkowym mechanizmem podzielonej płatności. Na te składają się przede wszystkim towary i usługi, do których obecnie stosowany jest mechanizm odwrotnego obciążenia.

Nabywca ma przy tym być informowany już na fakturze o obowiązkowej zapłacie poprzez podzieloną płatność. W jaki sposób? Otóż faktury dokumentujące czynności wymienione w załączniku nr 15 do ustawy o VAT, mają zawierać oznaczenie „mechanizm podzielonej płatności”.

Przestrzeganie tego obowiązku jest obwarowane sankcją. Otóż w przypadku stwierdzenia, że podatnik wystawi fakturę bez powyższego zwrotu, organ podatkowy ustali mu dodatkowe zobowiązanie podatkowe w wysokości odpowiadającej 100% kwoty podatku wykazanego na tej fakturze. W stosunku do osób fizycznych, które za ten sam czyn ponoszą odpowiedzialność za wykroczenie skarbowe albo za przestępstwo skarbowe, dodatkowego zobowiązania podatkowego nie będzie się ustalać.

„(…) oznaczenie będzie wymagane w przypadku faktur dokumentujących transakcje, których przedmiotem są towary i usługi wrażliwe czyli dokumentuje transakcje szczególnie podatne na oszustwa podatkowe. Brak stosownego oznaczenia na fakturze może zatem generować nieprawidłowości w obrocie takimi towarami lub usługami polegające między innymi na pomijaniu stosowania mechanizmu podzielonej płatności i w rezultacie wystąpienia ryzyka znikania podatników wraz z zapłaconym im przez kontrahentów, a nieodprowadzonym podatkiem VAT. Zatem identyfikacja takiej faktury ma istotne znaczenie nie tylko dla nabywcy, w przypadku którego stanowi sygnał o konieczności uregulowania takiej faktury w systemie MPP, ale przede wszystkim pełni funkcje kontrolne z punktu widzenia organów podatkowych. (…)” – czytamy w uzasadnieniu do projektu.

Zapłata kilku faktur

Do tej pory w ramach podzielonej płatności można było dokonywać zapłaty każdej faktury osobno. To się ma jednak zmienić. Mianowicie gdy podatnik otrzyma od jednego dostawcy lub usługodawcy w okresie nie krótszym niż jeden dzień i nie dłuższym niż jeden miesiąc więcej niż jedną fakturę, zapłata z zastosowaniem mechanizmu podzielonej płatności będzie mogła dotyczyć więcej niż jednej faktury.
W takim przypadku komunikat przelewu będzie obejmował wszystkie faktury otrzymane przez podatnika od jednego dostawcy za taki okres oraz kwotę odpowiadającą sumie kwot podatku wykazanych w tych fakturach. Zamiast numeru faktury trzeba będzie tutaj wskazać okres, za który dokonywana jest płatność.

Projekt nowelizacji zakłada, że podatnicy, którzy będą obowiązkowo musieli stosować mechanizm podzielonej płatności (zarówno dostawca, jak i nabywca), będą musieli posiadać rachunek rozliczeniowy lub imienny rachunek w SKOK otwarty w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą (do którego zostanie przypisany rachunek VAT). Rachunki VAT nie są otwierane do prywatnych kont bankowych.

Sankcje dla nabywcy

Jeżeli organ stwierdzi, że podatnik dokonał zapłaty z naruszeniem split payment, ustali mu dodatkowe zobowiązanie podatkowe w wysokości odpowiadającej 100% kwoty
podatku wykazanego na fakturze, której dotyczy płatność. W stosunku do osób fizycznych, które za ten sam czyn ponoszą odpowiedzialność za wykroczenie skarbowe albo za przestępstwo skarbowe, dodatkowe zobowiązanie podatkowe nie będzie ustalane.

Na tym jednak nie koniec. Pominięcie zapłaty w postaci obowiązkowej podzielonej płatności będzie bowiem skutkować także wyłączeniem z kosztów podatkowych takiej transakcji (ta zmiana ma wejść w życie z początkiem 2020 r.).