Odszkodowanie za rozbity samochód nie jest kosztem podatkowym

Przeczytaj także: Wypadek drogowy: przychody i koszty w podatku dochodowym

Jakie wątpliwości wyjaśnił organ podatkowy?

Dnia 24.05.2016 r. spółka cywilna zawarła ze spółką z o.o. umowę użyczenia http://www.podatki.egospodarka.pl/144758,Umowa-cesji-wierzytelnosci-na-samochod-zastepczy-bez-podatku-PCC,1,70,1.html samochodu zastępczego> na czas naprawy jej pojazdu. Samochód zastępczy w dniu 15.06.2016 r. uczestniczył w wypadku drogowym – prowadził go wspólnik spółki cywilnej.

Zgodnie z postanowieniami umowy użyczenia, biorący w użyczenie odpowiada za stan techniczny pojazdu i zobowiązuje się do zapłaty na rzecz użyczającego odszkodowania za wszelkie szkody powstałe w pojeździe w okresie trwania umowy. Na zlecenie spółki z o.o. wykonana została wycena szkody, którą to rzeczoznawca oszacował na 28.800 zł. Spółka zatem wezwała spółkę cywilną do zapłaty za szkodę. Wypłaty jednak odmówiono twierdząc, że samochód posiada ubezpieczenie AC, co nie wynikało z zawartej umowy. Sprawa trafiła do sądu, który zasądził na rzecz użyczającego odszkodowanie w wysokości 24.000 zł wraz z ustawowymi odsetki za zwłokę plus koszty postępowania sądowego w wysokości 2.777 zł.

Wnioskodawca, będący wspólnikiem spółki cywilnej, zadał pytanie czy powyższe może zaliczyć w ciężar kosztów uzyskania przychodu a jeśli tak to w którym momencie? W przedmiotowej sprawie organ podatkowy zajął następujące stanowisko:

„(…) W myśl art. 22 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 roku o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz. U. z 2018 r., poz. 1509 ze zm.), kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 23.

Definicja sformułowana przez ustawodawcę ma charakter ogólny. Z tego względu, każdorazowy wydatek poniesiony przez podatnika powinien podlegać indywidualnej analizie w celu dokonania jego kwalifikacji prawnej. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy ustawa wyraźnie wskazuje jego przynależność do kategorii kosztów uzyskania przychodów lub wyłącza możliwość zaliczenia go do tego rodzaju kosztów. W pozostałych przypadkach, należy zaś zbadać istnienie związku przyczynowego pomiędzy poniesieniem kosztu a powstaniem przychodu lub realną szansą powstania przychodów podatkowych, bądź też zachowaniem albo zabezpieczeniem źródła ich uzyskiwania. Podatnik oceniając związek wydatku z prowadzoną działalnością gospodarczą winien zakładać, że dany koszt może obiektywnie przyczynić się do osiągnięcia przychodu. Ponadto, należy mieć na względzie, że podatnik uznając wydatek za koszt uzyskania przychodu odnosi ewidentne korzyści albowiem o ten koszt zmniejsza podstawę opodatkowania. Na nim więc spoczywa ciężar udowodnienia, że określony wydatek jest kosztem uzyskania przychodu.

Kliknij, aby powiekszyć

fot. Thaut Images - Fotolia.com

Wypadek drogowy: wypłaconego odszkodowania nie zaliczysz do kosztów

Fiskus nie widzi związku pomiędzy uzyskiwaniem przychodu z firmy czy samym źródłem przychodu, a wypłaconym odszkodowaniem za rozbity samochód zastępczy. W rezultacie takiego odszkodowania oraz kosztów postępowania sądowego nie można zaliczyć w ciężar kosztów uzyskania przychodu.

Należy więc przyjąć, że koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów to takie koszty, które są poniesione w trakcie dążenia do uzyskania przychodów. Określony cel musi być widoczny w momencie ponoszenia kosztu. Ponadto poniesione koszty winny omawiany cel realizować lub co najmniej zakładać jego realność. Koszty poniesione na zachowanie źródła przychodu to takie koszty, które poniesione zostały, aby przychody z danego źródła przychodów w dalszym ciągu występowały w nienaruszonym stanie oraz aby takie źródło w ogóle dalej istniało. Natomiast jako zabezpieczenie źródła przychodów powinno się przyjmować koszty poniesione na ochronienie istniejącego źródła przychodów, w taki sposób, aby to źródło funkcjonowało w bezpieczny sposób.

Z przepisu art. 22 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, wynika zatem, że aby wydatki poczynione przez podatnika można było uznać za koszt uzyskania przychodu, muszą być poniesione w sposób celowy. Podatnik więc podejmując decyzję o dokonaniu wydatku musi być przeświadczony o racjonalności, z punktu widzenia prowadzonej przez niego działalności, wydatkowania środków finansowych.(…)

Zauważyć należy, że uregulowania dotyczące odszkodowań posługują się terminologią prawa cywilnego i są zawarte w ustawie z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeksu cywilnego (t. j. Dz. U. z 2018 r., poz. 1025 ze zm.).

Zgodnie z art. 415 ustawy Kodeks cywilny, kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia.

Z kolei, art. 363 § 1 i 2 tej ustawy stanowi, że naprawienie szkody powinno nastąpić, według wyboru poszkodowanego, bądź przez przywrócenie stanu poprzedniego, bądź przez zapłatę odpowiedniej sumy pieniężnej. Jednakże gdyby przywrócenie stanu poprzedniego było niemożliwe albo gdyby pociągało za sobą dla zobowiązanego nadmierne trudności lub koszty, roszczenie poszkodowanego ogranicza się do świadczenia w pieniądzu.

Jeżeli naprawienie szkody ma nastąpić w pieniądzu, wysokość odszkodowania powinna być ustalona według cen z daty ustalenia odszkodowania, chyba że szczególne okoliczności wymagają przyjęcia za podstawę cen istniejących w innej chwili.

Co istotne, odszkodowania są sposobem naprawienia szkody, a zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła. Odszkodowanie jest świadczeniem, jakie należy się poszkodowanemu za wyrządzenie szkody od podmiotu prawa cywilnego, który tę szkodę wyrządził lub ponosi za nią odpowiedzialność.

Zgodzić się należy z Wnioskodawcą, że odszkodowanie, do którego wypłaty został zobowiązany, nie mieści się w katalogu wydatków niestanowiących kosztów uzyskania przychodów, zawartym w art. 23 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Jednakże kwestię możliwości zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów zapłaconego odszkodowania wraz z ustawowymi odsetkami i kosztami postępowania sądowego należy rozpatrywać w kontekście omówionego uprzednio przepisu art. 22 ust. 1 ww. ustawy. Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych nie zawiera wykazu wydatków, który przesądzałby o ich zaliczeniu do kosztów uzyskania przychodów. Przy ustalaniu kosztów uzyskania przychodów każdy wydatek wymaga indywidualnej oceny według kryterium celowości, tj. poniesienia z zamiarem uzyskania, zwiększenia przychodu, względnie dla zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów. Analiza ta nie byłaby pełna bez uwzględnienia, czy powstaniu tego kosztu towarzyszyło racjonalne działanie podatnika.

W sytuacji przedstawionej we wniosku, zapłata odszkodowania wraz z odsetkami i kosztami sądowymi nie miała na celu osiągnięcia przychodów ani też zachowania lub zabezpieczenia źródła przychodów. Odszkodowanie nie przynosi żadnego przychodu osobie, która je wypłaca. Celem zapłaty odszkodowania wraz z ustawowymi odsetkami i kosztami postępowania było zwolnienie się ze zobowiązania, wynagrodzenie szkody wyrządzonej podmiotowi użyczającemu samochód i jednocześnie wykonanie obowiązków nałożonych przez sąd, który rozpatrywał sprawę z powództwa osoby poszkodowanej. Sąd rozstrzygając sprawę, uznał powództwo strony przeciwnej za zasadne, przychylił się do jej żądania, a więc potwierdził istnienie zobowiązania odszkodowawczego. Należy również zauważyć, że decyzja o wypłacie odszkodowania została podjęta dopiero po wydaniu wyroku w tej sprawie. Takie działanie poprzedzał okres, w którym Wnioskodawca nie zaspokoił zgłoszonego roszczenia. Postępowanie Wnioskodawcy po zgłoszeniu roszczenia użyczającego nie świadczy o tym, że zamierzał On uwzględnić jego żądanie. Dopiero na mocy wyroku sądowego Wnioskodawca został zmuszony do zapłaty odszkodowania, co wiązało się również z obciążeniem odsetkami oraz kosztami postępowania sądowego.

W świetle powyższego, wydatki do poniesienia których zobowiązany został Wnioskodawca przez sąd po przegranym procesie, nie mogą być uznane za koszty uzyskania przychodów, gdyż nie występuje tu bezpośredni, czy też nawet pośredni związek pomiędzy poniesieniem tych kosztów, a uzyskaniem jakiegokolwiek przychodu z pozarolniczej działalności gospodarczej. Kosztów tych nie można również zaliczyć do ogólnych kosztów funkcjonowania firmy.

Podsumowując, kwota odszkodowania, zapłacone odsetki a także koszty postępowania sądowego nie mogą być kwalifikowane jako wydatki spełniające omówione powyżej kryteria, o których mowa w art. 22 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Dla uznania wymienionych wydatków za koszty uzyskania przychodów niewystarczającym jest fakt, że koszty dotyczące wypłaty kwoty zasądzonej wyrokiem sądu nie znajdują się w katalogu kosztów niestanowiących kosztów uzyskania przychodów, zgodnie z art. 23 ust. 1 ustawy o podatku dochodowego od osób fizycznych.(…)”

Pełną treść interpretacji można przeczytać na stronie Ministerstwa Finansów