Zniesienie współwłasności spadku w podatku PCC

Przeczytaj także: Spłata spadku z podatkiem od czynności cywilnoprawnych

Jakie wątpliwości wyjaśnił organ podatkowy?

Spadkodawca pozostawił w spadku po sobie samochód i akcesoria oraz środki pieniężne, stanowiące wspólny majątek dorobkowy jego i współmałżonki. Testamentem spadkodawca cały swój udział w spadku zapisał wnioskodawcy – osobie trzeciej.
W efekcie wspomniany wyżej majątek przypadł w 50% wnioskodawcy oraz w 50% żonie spadkodawcy. W postępowaniu o podział majątku sąd dokonał podziału wszystkich składników majątku wspólnego w proporcjach 50% dla małżonki i 50% dla wnioskodawcy. Została zniesiona współwłasność całego majątku, w taki sposób, że: samochód i związane z nim akcesoria w całości otrzymał spadkobierca, ale równocześnie – przy podziale środków pieniężnych – uszczuplono ich wartość – przyznaną w 50% spadkobiercy – o kwotę stanowiącą 50% wartości samochodu i akcesoriów i o tę samą wartość zwiększono udział środków pieniężnych (ponad 50%), przyznając tę kwotę małżonce spadkodawcy.

Wartość środków pieniężnych wchodzących w skład masy spadkowej objętej współwłasnością wynosi 27500 zł. Wartość samochodu wynosi 8000 zł.
Wartość środków pieniężnych przyznanych przez sąd wnioskodawcy jako spadkobiercy wynosi 9750 zł, tj. (27500/2) - 4000 zł. Łączna wartość rynkowa nabytego przez wnioskodawcę majątku (8000 zł samochód + 9750 zł środki pieniężne, razem 17750 zł) nie przekroczy wartości rynkowej udziału we współwłasności, tj. (27500 + 8000)/2 = 17750 zł.

Wnioskodawca zadał pytanie, czy z tytułu zniesienia współwłasności ciąży na nim obowiązek zapłaty podatku od czynności cywilnoprawnych? W przedmiotowej sprawie organ podatkowy zajął następujące stanowisko:

„(…) Przepis art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (Dz.U. z 2017 r., poz. 1150) zawiera zamknięty katalog czynności podlegających opodatkowaniu tym podatkiem. Zgodnie z art. 1 ust. 1 pkt 1 lit. f) ww. ustawy – podatkowi temu podlegają umowy o dział spadku oraz umowy o zniesienie współwłasności – w części dotyczącej spłat lub dopłat.

W myśl art. 1 ust. 1 pkt 3 ustawy – podatkowi od czynności cywilnoprawnych podlegają też orzeczenia sądów, w tym również polubownych, oraz ugody, jeżeli wywołują one takie same skutki prawne, jak czynności cywilnoprawne wymienione w pkt 1 lub 2.

Współwłasność jest instytucją prawa cywilnego, która może mieć charakter albo współwłasności w częściach ułamkowych, albo współwłasności łącznej. Współwłasność łączną regulują przepisy dotyczące stosunków, z których ona wynika. Z kolei do współwłasności w częściach ułamkowych stosuje się przepisy Działu IV Księgi drugiej ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. z 2018 r., poz. 1025 ze zm.).

Zgodnie z art. 195 ww. ustawy własność tej samej rzeczy może przysługiwać niepodzielnie kilku osobom. Każdy ze współwłaścicieli może żądać zniesienia współwłasności (art. 210 i nast. Kodeksu). Zniesienie to może nastąpić poprzez podział rzeczy wspólnej, przyznanie tej rzeczy jednemu ze współwłaścicieli lub sprzedaż rzeczy. Przyznanie rzeczy jednemu ze współwłaścicieli może wiązać się z obowiązkiem dokonania spłaty na rzecz pozostałych.

Jak już wskazano powyżej, zgodnie z przepisami ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych opodatkowaniu podlega zniesienie współwłasności, jeżeli wiąże się ono z obowiązkiem spłat lub dopłat.

Spłata stanowi wyrażoną w pieniądzu równowartość udziału w majątku wspólnym i występuje przy zniesieniu współwłasności wówczas, gdy całość majątku objętego współwłasnością (rzeczy) przyznano jednemu lub kilku ze współwłaścicieli. Natomiast dopłata ma wyrównać różnice powstałe wskutek fizycznego podziału majątku między współwłaścicieli, gdy zachodzą rozbieżności między faktycznie przyznaną im częścią majątku a udziałem w majątku objętym współwłasnością.

Podstawę opodatkowania przy umowie o zniesienie współwłasności w myśl powołanej wyżej ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych stanowi wartość rynkowa rzeczy lub prawa majątkowego nabytego ponad wartość udziału we współwłasności lub spadku (art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy).

W myśl natomiast art. 4 ust. 1 pkt 5 ww. ustawy – obowiązek podatkowy przy umowie o dział spadku lub o zniesienie współwłasności ciąży na podmiocie nabywającym rzeczy lub prawa majątkowe ponad udział w spadku lub we współwłasności.

Podsumowując, umowa o zniesienie współwłasności w części dotyczącej spłat lub dopłat podlega generalnie opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych na podstawie art. 1 ust. 1 pkt 1 lit. f) ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych i obowiązek uiszczenia tego podatku ciąży na nabywającym rzeczy ponad udział we współwłasności. (…)

Jak wyjaśniono powyżej, zgodnie z przepisami ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych opodatkowaniu podlega zniesienie współwłasności, jeżeli wiąże się ono z obowiązkiem spłat lub dopłat. Jednakże podstawą opodatkowania nie jest wysokość spłaty/dopłaty lecz wartość rynkowa rzeczy lub prawa majątkowego nabytego ponad wartość udziału we współwłasności. Istotne zatem jest czy w wyniku zniesienia współwłasności Wnioskodawca nabędzie majątek o wartości większej niż wartość nabytego uprzednio przez niego majątku w spadku (udziału we współwłasności). W wyniku zniesienia współwłasności Wnioskodawca nabędzie na wyłączną własność samochód i akcesoria oraz środki pieniężne w kwocie obniżonej o połowę wartości samochodu i akcesoriów. Zatem w wyniku zniesienia współwłasność Wnioskodawca nie nabędzie majątku o wartości większej niż nabył w wyniku spadku.

W związku z powyższym, jako, że w przypadku umowy o zniesienie współwłasności – w części dotyczącej spłat lub dopłat obowiązek uiszczenia podatku od czynności cywilnoprawnych ciąży na podmiocie nabywającym rzecz lub prawa majątkowe ponad udział we współwłasności, to z uwagi na fakt, iż w wyniku zniesienia współwłasności Wnioskodawca nie nabył rzeczy ponad wartość przysługującego mu majątku nabytego w spadku (czyli sprzed zniesienia współwłasności) – Wnioskodawca na skutek opisanej czynności (zniesienia współwłasności dotyczącego samochodu, tj. 4000 zł) nie będzie zobowiązany do zapłaty podatku od czynności cywilnoprawnych oraz składania deklaracji podatkowych.(…)”

Pełną treść interpretacji można przeczytać na stronie Ministerstwa Finansów