Nie każde odszkodowanie za służebność przesyłu zwolnione z PIT

Przeczytaj także: Wynagrodzenie dla spółki jawnej za ustanowienie służebności przesyłu

Jakie wątpliwości wyjaśnił organ podatkowy?

Wnioskodawczyni 9 czerwca 2017 r. zawarła umowę z Komitetem społecznym reprezentującym społeczność lokalną właścicieli nieruchomości, który to Komitet dąży do zorganizowania przyłącza ich nieruchomości do miejskiej sieci kanalizacyjnej, będącej w dyspozycji Miejskiego Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji. W ramach tej umowy wnioskodawczyni wyraziła zgodę na zajęcie części jej nieruchomości (w postaci gruntu rolnego) na cele przyłącza do gminnej sieci kanalizacyjnej i zobowiązała się do zawarcia umowy z Miejskim Przedsiębiorstwem Wodociągów i Kanalizacji o ustanowieniu na jego rzecz nieodpłatnej służebności przesyłu. Z tytułu ustanowienia służebności przesyłu, zważywszy na utratę wartości działki rolnej z tym związaną, Komitet zobowiązał się do wypłacenia wnioskodawczyni jednorazowego odszkodowania w wysokości 25.000 zł. Wnioskodawczyni zadała pytanie, czy musi zapłacić podatek od otrzymanych pieniędzy? W przedmiotowej sprawie organ podatkowy zajął następujące stanowisko:

„(...) Zgodnie z generalną zasadą powszechności opodatkowania, wyrażoną w art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 2032 ze zm.), opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

Opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych podlegają zatem wszelkie dochody osiągane przez podatnika, z wyjątkiem tych dochodów, które zostały enumeratywnie wymienione przez ustawodawcę jako zwolnione z podatku, bądź od których zaniechano poboru podatku, w drodze rozporządzenia wydanego przez Ministra Finansów.

Kliknij, aby powiekszyć

fot. aleksandar29 - Fotolia.com

Ważne kto wypłaca odszkodowanie za służebność przesyłu

Od wynagrodzenia za ustanowienia służebności na gruncie co do zasady nie trzeba płacić podatku. Ważne jednak tutaj jest to, z kim się zawiera umowę i kto wypłaca to wynagrodzenie. Musi to być bowiem przedsiębiorca, który zamierza wybudować odpowiednią sieć bądź którego wbudowane urządzenia stanowią własność. Gdy wynagrodzenie/odszkodowanie wypłaci innym podmiot, zwolnienie z podatku nie przysługuje.

Stosownie do art. 11 ust. 1 updof, przychodami, z zastrzeżeniem art. 14-15, art. 17 ust. 1 pkt 6, 9 i 10 w zakresie realizacji praw wynikających z pochodnych instrumentów finansowych, art. 19, art. 25b i art. 30f, są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.

Rodzaje źródeł przychodów zostały określone w art. 10 ust. 1 updof, gdzie m.in. w pkt 9 wymieniono „inne źródła”.

W myśl art. 20 ust. 1 updof, za przychody z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9, uważa się w szczególności: kwoty wypłacone po śmierci członka otwartego funduszu emerytalnego wskazanej przez niego osobie lub członkowi jego najbliższej rodziny, w rozumieniu przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, kwoty uzyskane z tytułu zwrotu z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego oraz wypłaty z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego, w tym także dokonane na rzecz osoby uprawnionej na wypadek śmierci oszczędzającego, zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego, alimenty, stypendia, dotacje (subwencje) inne niż wymienione w art. 14, dopłaty, nagrody i inne nieodpłatne świadczenia nienależące do przychodów określonych w art. 12-14 i art. 17.

Użyty we wskazanym przepisie zwrot „w szczególności” dowodzi, że definicja przychodów z innych źródeł ma charakter otwarty i nie ma przeszkód, aby do tej kategorii zaliczyć również przychody inne niż wymienione wprost w przepisie art. 20 ust. 1 ustawy. O przychodzie podatkowym z innych źródeł należy bowiem mówić w każdym przypadku, kiedy u podatnika wystąpią realne korzyści majątkowe.

Zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 120 updof, wolne od podatku dochodowego są odszkodowania wypłacone, na podstawie wyroków sądowych i zawartych umów (ugód), posiadaczom gruntów wchodzących w skład gospodarstwa rolnego, z tytułu:
a. ustanowienia służebności gruntowej,
b. rekultywacji gruntów,
c. szkód powstałych w uprawach rolnych i drzewostanie
–w wyniku prowadzenia na tych gruntach, przez podmioty uprawnione na podstawie odrębnych przepisów, inwestycji dotyczących budowy infrastruktury przesyłowej ropy naftowej i produktów rafinacji ropy naftowej oraz budowy urządzeń infrastruktury technicznej, o których mowa w art. 143 ust. 2 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz.U. z 2015 r., poz. 1774 i 1777 oraz z 2016 r., poz. 65, 1250, 1271 i 1579).

Z kolei zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 120a updof, wolne od podatku dochodowego jest wynagrodzenie otrzymane za ustanowienie służebności przesyłu w rozumieniu przepisów prawa cywilnego.

Powołany powyżej art. 21 ust. 1 pkt 120a updof, został wprowadzony ustawą z dnia 29 sierpnia 2014 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2014 r., poz. 1328).

W myśl art. 14 ww. ustawy zmieniającej przepisy art. 21 ust. 1 pkt 3, 3e i 49 oraz pkt 120a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, w brzmieniu nadanym niniejszą ustawa, mają zastosowanie do dochodów uzyskanych od dnia 1 stycznia 2014 r. (...)

Jak wynika z literalnego brzmienia w art. 21 ust. 1 pkt 120a updof, zwolnieniu z opodatkowania podlega wynagrodzenie za ustanowienie służebności przesyłu w rozumieniu przepisów prawa cywilnego.

W myśl art. 3051ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 459 ze zm.), nieruchomość można obciążyć na rzecz przedsiębiorcy, który zamierza wybudować lub którego własność stanowią urządzenia, o których mowa w art. 49 § 1, prawem polegającym na tym, że przedsiębiorca może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, zgodnie z przeznaczeniem tych urządzeń (służebność przesyłu).

Za urządzenia, o których mowa powyżej, uważa się urządzenia służące do doprowadzania lub odprowadzania płynów, pary, gazu, energii elektrycznej oraz inne urządzenia podobne (art. 49 § 1 ww. ustawy).

Stosownie do art. 3052 § 1 Kodeksu cywilnego, jeżeli właściciel nieruchomości odmawia zawarcia umowy o ustanowienie służebności przesyłu, a jest ona konieczna dla właściwego korzystania z urządzeń, o których mowa w art. 49 § 1, przedsiębiorca może żądać jej ustanowienia za odpowiednim wynagrodzeniem.

Jeżeli przedsiębiorca odmawia zawarcia umowy o ustanowienie służebności przesyłu, a jest ona konieczna do korzystania z urządzeń, o których mowa w art. 49 § 1, właściciel nieruchomości może żądać odpowiedniego wynagrodzenia w zamian za ustanowienie służebności przesyłu (art. 3052 § 2 Kodeksu cywilnego).

W świetle powołanych przepisów, służebność przesyłu jest ustanawiana na rzecz przedsiębiorcy za odpowiednim wynagrodzeniem należnym od przedsiębiorcy na rzecz właściciela nieruchomości obciążonej. Wymaga to zawarcia stosownej umowy przez zainteresowane strony albo wydania konstytutywnego orzeczenia sądu (postanowienia), zapadającego na wniosek strony występującej z roszczeniem o ustanowienie służebności przesyłu.

W przedstawionym we wniosku stanie faktycznym żadna z okoliczności wymienionych w art. 3052 § 1 i § 2 Kodeksu cywilnego nie miała miejsca. Bezsporne jest natomiast zobowiązanie się Wnioskodawczyni do ustanowienia nieodpłatnej służebności przesyłu na rzecz przedsiębiorcy, tj. Miejskiego Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji S.A.

Mając na uwadze powyższe, skoro doszło do wypłaty odszkodowania na podstawie umowy zawartej z Komitetem społecznym, z tytułu zobowiązania tego podmiotu na rzecz Wnioskodawczyni, a nie przedsiębiorcy, który zamierza wybudować lub którego własność stanowią urządzenia, o których mowa w art. 49 § 1 Kodeksu cywilnego, nie sposób przyjąć, że mamy w tym przypadku do czynienia z otrzymaniem wynagrodzenia, czy odszkodowania za ustanowienie służebności przesyłu, w rozumieniu wskazanych wyżej przepisów Kodeksu cywilnego. Ponadto, jak wskazuje Wnioskodawczyni umowa ustanowienia służebności przesyłu ma być nieodpłatna.

Odnosząc się natomiast do kwestii zastosowania w niniejszej sprawie zwolnienia wynikającego z art. 21 ust. 1 pkt 120 updof, uwzględniając zasadę, że przepisy stanowiące ulgi będące odstępstwem od zasady powszechności opodatkowania powinny być interpretowane ściśle, stwierdzić należy, że zwolnieniu określonemu w tym przepisie podlegają tylko odszkodowania wypłacone na podstawie wyroków sądowych i zawartych umów (ugód), posiadaczom gruntów wchodzących w skład gospodarstwa rolnego, w rozumieniu art. 2 ust. 1 ustawy o podatku rolnym z tytułu ustanowienia służebności gruntowej, rekultywacji gruntów oraz szkód poniesionych w uprawach rolnych i drzewostanie w wyniku prowadzenia na tych gruntach określonych inwestycji. Warunkiem niezbędnym do skorzystania z analizowanej preferencji podatkowej jest zatem łączne spełnienie wszystkich warunków wskazanych w treści przepisu art. 21 ust. 1 pkt 120 ww. ustawy.

Umowa opisana w stanie faktycznym, na podstawie której zostało wypłacone przedmiotowe odszkodowanie nie stanowi umowy zawartej w związku z zaistnieniem którejkolwiek z okoliczności enumeratywnie wymienionych w tym przepisie w wyniku prowadzenia na gruntach Wnioskodawczyni przez podmioty uprawnione na podstawie odrębnych przepisów, inwestycji dotyczących budowy urządzeń infrastruktury technicznej, o których mowa w art. 143 ust. 2 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami. Nie można zatem uznać, że Wnioskodawczyni przysługuje zwolnienie z opodatkowania określone w art. 21 ust. 1 pkt 120 updof.

Mając na uwadze powyższe oraz przedstawiony stan faktyczny, stwierdzić należy, że otrzymane od Komitetu społecznego odszkodowanie za obniżenie wartości nieruchomości wskutek ustanowienia służebności przesyłu, w rozumieniu art. 20 ust. 1 updof, stanowi przychód z innych źródeł, który nie korzysta ze zwolnienia z opodatkowania. Przychód ten Wnioskodawczyni powinna wykazać w zeznaniu podatkowym PIT-36 składanym za rok podatkowy, w którym nastąpiła wypłata odszkodowania i opodatkować według skali podatkowej określonej w art. 27 ust. 1 updof. (...)”

Pełną treść interpretacji można przeczytać na stronie Ministerstwa Finansów