Zwolnienie z długu bez podatku dochodowego?

Przeczytaj także: Fiskus chce podatek od umorzonego długu/kredytu przez bank

Jakie wątpliwości wyjaśnił organ podatkowy?

W okresie od grudnia 2015 r. do lutego 2016 r. wnioskodawcza zaciągnął trzy pożyczki u swoich rodziców na kwotę 117 246 zł. Od pożyczek zapłacił podatek PCC.

Pożyczki nie były oprocentowane. Wnioskodawca spłaca je od lutego 2017 r. zgodnie z postanowieniami umów pożyczki. W tym roku rodzice wnioskodawcy chcą go jednak zwolnić z długu (czyli zwolnić z obowiązku spłaty pożyczek nieodpłatnie, bez korzyści, zysku), które odbędzie się w formie aktu notarialnego. Zwolnienie z długu będzie nieodpłatne. Pożyczki zostały zaciągnięte prywatnie na cele mieszkaniowe. Wnioskodawca zadał pytanie, czy zwolnienie z długi będzie skutkować koniecznością zapłaty podatku dochodowego? W przedmiotowej sprawie organ podatkowy zajął następujące stanowisko:

„(...) Na podstawie art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 2032 ze zm.) opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

Kliknij, aby powiekszyć

fot. Adam Machocki - Fotolia.com

Umorzona pożyczka nie jest opodatkowana PIT-em?

Nieodpłatne świadczenia również stanowią przychód w myśl ustawy o podatku dochodowym. Przykładem takich nieodpłatnych świadczeń może być chociażby zwolnienie z długu, czyli zwolnienie z obowiązku uregulowania swojego zobowiązania, np. w postaci pożyczki. Jeżeli z obowiązku spłaty pożyczki zwalniają jednak rodzice, dziecko (pożyczkobiorca/dłużnik) podatku nie zapłaci.

Opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych podlegają zatem wszelkie dochody osiągane przez podatnika, z wyjątkiem tych dochodów, które zostały enumeratywnie wymienione przez ustawodawcę jako zwolnione z podatku, bądź od których zaniechano poboru podatku, w drodze rozporządzenia wydanego przez ministra właściwego do spraw finansów publicznych.

W myśl art. 11 ust. 1 ww. ustawy przychodami, z zastrzeżeniem art. 14-15, art. 17 ust. 1 pkt 6, 9 i 10 w zakresie realizacji praw wynikających z pochodnych instrumentów finansowych, art. 19 i art. 25b i art. 30f, są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.

Powyższa definicja przychodów ma charakter ogólny i znajduje zastosowanie, o ile w przepisach szczególnych ustawodawca nie uregulował tej kwestii odmiennie. Zatem zgodnie z tą definicją, do przychodów zalicza się wszelkie przysporzenia o charakterze pieniężnym, jak i niepieniężnym, w tym wartość otrzymanych nieodpłatnych świadczeń.

O uzyskaniu przychodu w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym do osób fizycznych można więc mówić w każdej sytuacji, gdy podatnik, czy to na skutek otrzymania określonych wartości majątkowych (środków pieniężnych, świadczeń w naturze czy też innych nieodpłatnych świadczeń), czy też gdy na skutek określonego zdarzenia powodującego zmniejszenie jego zobowiązań wobec innych podmiotów, uzyskuje określone przysporzenie majątkowe.

Art. 10 ust. 1 ww. ustawy wymienia źródła przychodów, m.in. w pkt 9 inne źródła. Za przychody z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9, zgodnie z art. 20 ust. 1, uważa się w szczególności: kwoty wypłacone po śmierci członka otwartego funduszu emerytalnego wskazanej przez niego osobie lub członkowi jego najbliższej rodziny, w rozumieniu przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, kwoty uzyskane z tytułu zwrotu z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego oraz wypłaty z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego, w tym także dokonane na rzecz osoby uprawnionej na wypadek śmierci oszczędzającego, zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego, alimenty, stypendia, dotacje (subwencje) inne niż wymienione w art. 14, dopłaty, nagrody i inne nieodpłatne świadczenia nienależące do przychodów określonych w art. 12-14 i 17.

Należy podkreślić, że użyte w konstrukcji art. 20 ust. 1 ww. ustawy sformułowanie „w szczególności” świadczy o przykładowym katalogu przychodów z innych źródeł. Oznacza to, że przychodami z innych źródeł są także inne przychody, niewymienione wprost w tym przepisie. Tym samym uznaje się, że katalog ten nie jest katalogiem zamkniętym. W związku z tym, każde świadczenie mające realną korzyść finansową, o ile nie stanowi konkretnej kategorii przychodu zaliczanego do jednego ze źródeł wymienionych w art. 10 ust. 1 pkt 1-8 ww. ustawy, jest dla świadczeniobiorcy przychodem z innych źródeł.

Przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych nie zawierają definicji pojęcia „nieodpłatnego świadczenia”. Dokonując zatem wykładni gramatycznej, za „nieodpłatne świadczenie” uznać należy świadczenia „nie wymagające opłaty, takie, za które się nie płaci, bezpłatne” (Nowy Słownik Języka Polskiego, PWN 2003 r.). Zatem należy przyjąć, że nieodpłatnym świadczeniem jest takie zdarzenie, którego skutkiem (następstwem) jest nieodpłatne przysporzenie majątku jednej osobie kosztem majątku innej osoby, innego podmiotu. Nieodpłatne świadczenie w znaczeniu prawa podatkowego obejmuje nie tylko świadczenie w rozumieniu prawa cywilnego (działanie lub zaniechanie na rzecz innej strony), ale w jego zakres wchodzą także wszystkie zjawiska gospodarcze i zdarzenia prawne, których następstwem jest uzyskanie korzyści kosztem innego podmiotu lub te wszystkie zdarzenia prawne oraz gospodarcze, których skutkiem jest nieodpłatne przysporzenie majątku mające konkretny wymiar finansowy.

Z przedstawionego we wniosku opisu zdarzenia przyszłego wynika, że Wnioskodawca zawarł z rodzicami trzy, nieoprocentowane umowy pożyczki. Rodzice Wnioskodawcy planują w tym roku zwolnić Wnioskodawcę nieodpłatnie z długu zgodnie z art. 508 Kodeksu cywilnego. Wnioskodawca zwolnienie z długu przyjmie.

W związku z tak przedstawionym opisem, wskazać należy, że samo otrzymanie pożyczki i jej spłata jest obojętna podatkowo, nie rodzi skutków podatkowych w postaci uzyskania przez pożyczkobiorcę nieodpłatnego świadczenia. Jak wynika z art. 720 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2017 r poz. 459 ze zm.) przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości.

Przychód po stronie pożyczkobiorcy pojawia się natomiast w przypadku, kiedy dochodzi do umorzenia udzielonej pożyczki lub jej części oraz odsetek (jeżeli umowa przewidywała), które pożyczkobiorca byłby zobowiązany zapłacić. Wtedy bowiem pożyczkobiorca osiąga konkretne przysporzenie majątkowe o charakterze trwałym.

Niewątpliwie więc na skutek planowanego nieodpłatnego zwolnienia z długu – na podstawie art. 508 Kodeksu cywilnego, zgodnie z którym zobowiązanie wygasa, gdy wierzyciel zwalnia dłużnika z długu, a dłużnik zwolnienie przyjmuje – Wnioskodawca osiągnie przysporzenie majątkowe mieszczące się w kategorii przychodu powodującego powstanie obowiązku podatkowego w podatku dochodowym od osób fizycznych, w postaci nieodpłatnego świadczenia ze strony swoich rodziców – pożyczkodawców.

Za nieodpłatne świadczenie uznać należy bowiem świadczenie nie wymagające opłaty, takie za które się nie płaci, bezpłatne, czyli takie, którego skutkiem (następstwem) jest nieodpłatne – to jest niezwiązane z kosztami lub inną formą ekwiwalentu – przysporzenie majątku danej osobie, mające konkretny wymiar finansowy.

Wskazać jednak należy, że zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 125 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, wolna od podatku jest wartość świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń, obliczona zgodnie z art. 11 ust. 2-2b, otrzymanych od osób zaliczonych do I i II grupy podatkowej w rozumieniu przepisów o podatku od spadków i darowizn, z zastrzeżeniem ust. 20.

Art. 21 ust. 20 stanowi, że zwolnienie, o którym mowa w ust. 1 pkt 125, nie ma zastosowania do świadczeń otrzymywanych na podstawie stosunku pracy, pracy nakładczej lub na podstawie umów będących podstawą uzyskiwania przychodów zaliczonych do źródła, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 2.

Zgodnie z art. 14 ust. 3 ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 833 ze zm.) do poszczególnych grup podatkowych zalicza się:
1. do grupy I – małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów;
2. do grupy II – zstępnych rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępnych i małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonków rodzeństwa małżonków, małżonków innych zstępnych;
3. do grupy III – innych nabywców.

Mając na uwadze powyższe stwierdzić więc należy, że jakkolwiek na skutek zwolnienia przez rodziców z długu wynikającego z umów pożyczki Wnioskodawca uzyska przychód w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, to jednak przychód ten korzystał będzie ze zwolnienia z opodatkowania na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 125 ustawy, pod warunkiem że zwolnienie z długu nie nastąpiło na podstawie stosunku pracy, pracy nakładczej lub na podstawie umów będących podstawą uzyskiwania przychodów zaliczanych do źródła, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 2 (działalność wykonywana osobiście).

W rezultacie Wnioskodawca nie będzie zobowiązany do zapłaty podatku dochodowego od osób fizycznych z tytułu takiego nabycia. (...)”

Pełną treść interpretacji można przeczytać na stronie Ministerstwa Finansów