Wynajem samochodu pracownikowi pozbawia pełnego odliczenia VAT

Przeczytaj także: Samochód zastępczy daje pełne prawo do odliczenia VAT bez ewidencji?

W przypadku wydatków związanych z pojazdami samochodowymi kwotę podatku naliczonego podlegającego odliczeniu stanowi 50% kwoty podatku wynikającej z faktury otrzymanej przez podatnika. Do wydatków związanych z pojazdami samochodowymi zalicza się tutaj wydatki dotyczące:

1. nabycia, importu lub wytworzenia tych pojazdów oraz nabycia lub importu ich części składowych;
2. używania tych pojazdów na podstawie umowy najmu, dzierżawy, leasingu lub innej umowy o podobnym charakterze, związane z tą umową;
3. nabycia lub importu paliw silnikowych, oleju napędowego i gazu, wykorzystywanych do napędu tych pojazdów, usług naprawy lub konserwacji tych pojazdów oraz innych towarów i usług związanych z eksploatacją lub używaniem tych pojazdów.

Dodajmy, że ograniczenia te odnoszą się tylko do samochodów osobowych i ciężarowych o DMC nieprzekraczającej 3,5 tony, których konstrukcja nie wyklucza użytku poza firmą.

Prawo do odliczenia jedynie połowy VAT od takich pojazdów jest tutaj regułą od której występuje jednakże wyjątek. Mianowicie pełny VAT można odliczyć wówczas, gdy przedsiębiorca wykluczy użytek inny, niż związany z działalnością gospodarczą. Mówiąc innymi słowy, pojazd taki ma służyć wyłącznie firmie, co jednak musi być odpowiednio udokumentowane i zgłoszone fiskusowi. Wówczas pełny VAT będzie można odliczać.

Jazdy prywatne pracowników

Dlatego też pracodawca, który udostępnia nieodpłatnie po pracy swoje samochody pracownikom na ich potrzeby prywatne, prawa do pełnego odliczenia VAT (zarówno od ich zakupu jak i wydatków eksploatacyjnych) się automatycznie pozbawia. Z drugiej strony jednakże nie musi VAT-ować takiego nieodpłatnego udostępnienia.

Tutaj sytuacja jest jasna. Czy jednak prawa do pełnego odliczenia VAT pracodawca się wyzbywa także wówczas, gdy samochody po pracy wynajmuje swoim pracownikom, co jest objęte VAT-em?

Pierwotnie sądy administracyjne w pierwszej instancji przyznawały, że wynajęcie pracownikom samochodów służbowych jest sposobem na to, aby móc skorzystać z prawa do pełnego odliczenia VAT (przy zaprowadzeniu oczywiście odpowiedniej dokumentacji potwierdzającej wykluczenie użytku innego niż firmowy).

Niestety obecna linia orzecznicza NSA mówi zgoła co innego.

I tak Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 10.05.2017 r., sygn. akt I FSK 1556/15 uznał, że „(...) skoro podstawowym przedmiotem działalności spółki jest handel zegarkami, instrumentami muzycznymi, terminalami oraz innymi urządzeniami elektrotechnicznymi zaś najem samochodów miał następować wyłącznie pracownikom "w drodze wyjątku dla celów prywatnych" to – zdaniem NSA – wskazuje nie na otwarcie przez Spółkę nowego rodzaju działalności gospodarczej, podjętej w celu osiągnięcia zysku i skierowanej do każdego potencjalnego klienta, a na podjęcie działań mających na celu wyłącznie osiągnięcie korzyści podatkowych, uzyskania prawa do pełnego odliczenia podatku naliczonego. Zakres tej działalności został bowiem w sposób wyraźny ograniczony do tego momentu, który gwarantuje uzyskanie korzyści podatkowych. Działania te, w ocenie NSA, noszą znamiona nadużycia prawa, ponieważ polegają na próbie utożsamienia warunku wykluczającego pełne odliczenie, jakim jest użycie pojazdów do celów niezwiązanych z działalnością gospodarczą, z warunkiem jego uzyskania, czyli wykorzystaniem pojazdów wyłącznie do działalności gospodarczej. Jest to działanie sprzeczne z celem, jakiemu służy regulacja zawarta w art. 86a ust. 3 pkt 1 lit. a) w związku z ust. 4 ustawy o VAT.(...)”

Wywód NSA sprowadzał się do odpowiedzi na pytanie, czy wykorzystanie przez doradców handlowych wyleasingowanych pojazdów samochodowych poza godzinami ich pracy na podstawie komercyjnego najmu do celów innych niż związanych z wykonywaniem pracy można również uznać za wykorzystanie wyłącznie do działalności gospodarczej.

NSA w wyroku z dnia 11.04.2017 r., sygn. akt I FSK 1721/15 wskazał zaś, że „(...) wykładni art. 86a ust. 4 pkt 1 ustawy o VAT należy dokonać z uwzględnieniem jej art. 8 ust 2 pkt 1 (...). O ile bowiem w pierwszym z tych przepisów jest mowa o wykorzystywaniu pojazdów wyłącznie do działalności gospodarczej, a jako przekreślające taki warunek wskazuje się na użycie pojazdów do celów niezwiązanych z działalnością gospodarczą, o tyle w drugim z nich znajduje się wskazanie, że użycie towarów stanowiących część przedsiębiorstwa podatnika do celów osobistych jego pracowników jest użyciem do celów innych niż działalność gospodarcza. Przepis ten stanowi: Za odpłatne świadczenie usług uznaje się również: użycie towarów stanowiących część przedsiębiorstwa podatnika do celów innych niż działalność gospodarcza podatnika, w tym w szczególności do celów osobistych podatnika lub jego pracowników... . Skoro zatem użycie towarów stanowiących część przedsiębiorstwa podatnika do celów osobistych jego pracowników, również wtedy, gdy podlega opodatkowaniu, uznaje się za wykorzystanie do celów innych niż działalność gospodarcza, to nie zostaje spełniony warunek z art. 86a ust. 3 pkt 1 lit. a) i ust. 4 pkt 1 ustawy o VAT. Warunek ten, co należy podkreślić, dotyczy wyłącznego wykorzystania pojazdów do działalności gospodarczej. Jakiekolwiek ich wykorzystanie do celów "mieszanych", to znaczy do celów działalności gospodarczej i jednocześnie innych, nie mieszczących się w tej kategorii, wyklucza pełne odliczenie kwot podatku naliczonego.

Stanowiska tego nie zmienia fakt, że przekazanie samochodów pracownikom do użytku osobistego ma miejsce w oparciu o odpłatną umowę. W świetle art. 8 ust. 2 pkt 1 ustawy o VAT fakt odpłatnego przekazania samochodów przedsiębiorstwa do użytku osobistego pracowników nie zmienia tego, że są one używane "do celów innych niż działalność gospodarcza podatnika".

(...) w sytuacji gdy w świetle art. 8 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (tekst jednolity w Dz.U. z 2011 r. Nr 177, poz. 1054 ze zm.) nie jest działalnością gospodarczą podatnika przekazanie samochodów przedsiębiorstwa do osobistego użytku jego pracowników, takie udostępnienie ich – w tym także odpłatne - wyklucza zastosowanie art. 86a ust. 3 pkt 1 lit. a) ww. ustawy wymagającego, aby pojazd samochodowy wykorzystywany był wyłącznie do działalności gospodarczej podatnika.(...)”

Prawa do pełnego odliczenia VAT w takich przypadkach odmówił także NSA w wyroku z dnia 28.06.2017 r., sygn. akt I FSK 1669/15