Wypadek przy pracy: pracownik nie płaci podatku od odszkodowania

Przeczytaj także: Odszkodowanie za wypadek przy pracy z podatkiem dochodowym?

Art. 12 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych określa, co należy rozumieć pod pojęciem przychodu z pracy. Definicja ta jest tak szeroka, że obejmuje każde świadczenie, jakie otrzymuje pracownik od zakładu pracy, bez względu na to, czy ma ono formę pieniężną czy pozapłacową.

Art. 21 tejże ustawy zwalnia z kolei od podatku określone przychody. Każde zwolnienie jest tutaj jednak bardzo mocno obwarowane, a fiskus dba o to, aby każdy wymagany warunek był spełniony co do joty. W przeciwnym razie uznaje, że zwolnienie nie przysługuje.


Z tego zwolnienia chciała skorzystać spółka wypłacająca swoim pracownikom i byłym pracownikom odszkodowania za wypadki przy pracy. Specyfika jej działalności niesie za sobą ryzyko występowania takich wypadków, a w związku z tym na samej zainteresowanej spoczywa wiele obowiązków o charakterze proceduralno-organizacyjnym. Jednym z jej obowiązków jest tutaj rekompensowanie kosztów wywołanych uszkodzeniem ciała pracownika lub jego rozstrojem zdrowia.

Mianowicie na podstawie art. 444 § 1 Kodeksu cywilnego zwraca ona poszkodowanym w wyniku wypadku przy pracy pracownikom lub byłym pracownikom udokumentowane fakturami i rachunkami koszty leczenia, rehabilitacji (w tym koszty nabycia specjalistycznej aparatury rehabilitacyjnej), koszty przedmiotów ortopedycznych (koszty nabycia kul, protez, gorsetów), koszty aparatów słuchowych lub bezpośrednio finansuje te koszty.

Spółka chciała się dowiedzieć, czy odszkodowania takie są opodatkowane, czy też korzystają ze zwolnienia od podatku (przy czym obstawała). Co na to fiskus?

Fiskus - podatek trzeba zapłacić

Dyrektor Izby Skarbowej wydający odpowiedź stwierdził, że zwolnienie określone w art. 21 ust. 1 pkt 3 przytoczonej ustawy nie obejmuje wszystkich odszkodowań, a jedynie te, których wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów, z wyjątkami wyżej wymienionymi.

Odnosząc się natomiast do przepisów Kodeksu cywilnego organ wyjaśnił, że co prawda prawo cywilne odrębnie odnosi się do „odszkodowań” i odrębnie do „zadośćuczynień”, niemniej na tle podatku dochodowego różnice takie nie występują. Dlatego określone tutaj „odszkodowanie” odnosi się także do „zadośćuczynienia” będącego formą wynagrodzenia szkody.

Jednakże art. 444 Kodeksu cywilnego nie normuje wprost wysokości odszkodowania ani zasad jego ustalania. Na tej podstawie fiskus przyjął, że opisane wyżej zwolnienie nie może tutaj mieć zastosowania.

Sądy - przepisy są precyzyjne i zwolnienie należy stosować.

Fiskusa nie poparły jednak sądy. Sprawa znalazła swój finał przed NSA, który w wyroku z dnia 26.05.2017 r., sygn. akt II FSK 1198/15 wyjaśnił, że wykładni pojęcia „odszkodowania”, o którym mowa w przepisach podatkowych, należy dokonywać zgodnie z przyjętymi w systemie prawa cywilnego regułami. Nie można tutaj pominąć art. 361 § 2 k.c., zgodnie z którym naprawienie szkody obejmuje straty, które poszkodowany poniósł, oraz korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.

NSA podkreślił, że wykładnia językowa art. 444 § 1 k.c., uzupełniona wykładnią systemową wewnętrzną, prowadzi do wniosku, że przepis ten, odmiennie niż czynią to pozostałe regulacje Kodeksu cywilnego odnoszące się do odpowiedzialności odszkodowawczej, określa zasady ustalania wysokości odszkodowania, tj. ustalenia go w wysokości odpowiadającej poniesionym kosztom, a nie jedynie ogólne przesłanki jego ustalenia.

W rezultacie odszkodowania takie są wolne od podatku na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy podatkowej.

NSA ostro o organach podatkowych

W przedstawionym wyroku NSA ostro skrytykował organy podatkowe, zdaje się - świadomie pomijają podejście sądów. NSA przytoczył szereg ostatnio wydanych wyroków wyjaśniających powyższą problematykę (II FSK 1197/15, II FSK 1277/15, II FSK 1278/15, II FSK 1349/15, II FSK 1350/15, II FSK 1535/15, II FSK 1536/15, II FSK 1537/15, II FSK 1538/15).

Sąd podkreślił, że „(...) nie pogłębia zaufania do organów takie działanie, które ignoruje całkowicie - spójne w orzecznictwie sądów administracyjnych stanowisko, uznające na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3 u.p.d.o.f., że wolne od podatku dochodowego są wypłacone lub w inny sposób sfinansowanie pracownikom (i byłym pracownikom) świadczenia (odszkodowania, zadośćuczynienia) z tytułu wypadków przy pracy. Jest to o tyle istotne, że powołany przez skarżącą i WSA we Wrocławiu wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 7 czerwca 2013 r., II FSK 2008/11 - negujący stanowisko organu interpretacyjnego - zapadł w analogicznej sprawie wobec jednego z oddziałów skarżącej spółki. W konsekwencji w tym samym stanie faktycznym i prawnym odnoszących się do podmiotów gospodarczych, jakimi są skarżąca spółka oraz jej oddziały, zostały wydane następnie negatywne dla nich interpretacje podatkowe.(...)”