Kiedy Członek Zarządu nie odpowiada za zaległości podatkowe spółki kapitałowej?

Przeczytaj także: Postępowanie i decyzja podatkowa wydane na złego podatnika

Jednocześnie zwracając uwagę na subsydiarny charakter odpowiedzialności członków zarządu koniecznym jest zaznaczenie, iż obok przymiotu odpowiedzialności subsydiarnej owa odpowiedzialność ma charakter odpowiedzialności solidarnej, która nie ma charakteru odpowiedzialności bezwzględnej, gdyż jak podkreślają przedstawiciele piśmiennictwa: „Mimo że odpowiedzialność podatkowa wymienionych osób trzecich jest solidarna, poszczególne osoby, np. niektórzy członkowie zarządu, mogą się od niej uwolnić w razie spełnienia jednej z trzech przesłanek wymienionych w art. 116 pkt 1–2 Ordynacji podatkowej” (por. Henryk Dzwonkowski red. Ordynacja podatkowa. Komentarz” C.H. Beck 2016).

Wskazanie potencjalnych źródeł majątku, które nie zostały objęte dotychczas prowadzonym postępowaniem zmierzającym do wyegzekwowania zaległości podatkowej stanowi przesłankę oddalającą odpowiedzialność członka zarządu, o ile organ prowadzący postępowanie egzekucyjne nie uzna, iż koszty prowadzenia postępowania egzekucyjnego przekraczają kwoty wpływów możliwych do uzyskania w toku prowadzonego postępowania egzekucyjnego: „Stwierdzenie w toku postępowania egzekucyjnego, że zobowiązany posiada nieruchomość, samo zatem nie przesądza, że egzekucja nie jest bezskuteczna. Niezbędna jest ocena, czy długotrwałość egzekucji z nieruchomości, prognozowane koszty związane z jej prowadzeniem nie przekroczą kwot wpływów uzyskanych w toku postępowania egzekucyjnego” (zob. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 4 sierpnia 2016 r. wydany w sprawie o sygn. akt II FSK 2507/14).

Kontynuując powyższe rozważania dotyczące przesłanek uwalniających od odpowiedzialności członków zarządu należy wskazać, za przedstawicielami piśmiennictwa, iż owymi przesłankami są:
„Pierwszą z przesłanek wyłączających odpowiedzialność członka zarządu, a także innych podmiotów wskazanych w art. 116 § 3 o.p., jest wykazanie, że we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub wszczęto postępowanie zapobiegające ogłoszeniu upadłości (postępowanie układowe) albo niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości lub niewszczęcie postępowania zapobiegającego ogłoszeniu upadłości (postępowania układowego) nastąpiło bez jego winy.
(…) Drugą z przesłanek wyłączenia odpowiedzialności członka zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółki akcyjnej, a także ewentualnie pełnomocnika lub wspólnika tych spółek w organizacji, jest wskazanie mienia spółki, z którego egzekucja umożliwi zaspokojenie zaległości podatkowych spółki w znacznej części. Jednocześnie ustawodawca nie definiuje, co oznacza stwierdzenie "zaspokojenie w znacznej części", pozostawiając to w istocie uznaniu organów podatkowych prowadzących dane postępowanie. Rozwiązanie to należy uznać za co najmniej kontrowersyjne” (zob. Rafał Dowgier „Ordynacja podatkowa. Komentarz” Lex 2013).

„Orzeczenie o odpowiedzialności członka zarządu za zaległości podatkowe spółki, w świetle art. 116 § 1 o.p., nie jest możliwe, o ile w toku postępowania strona wykaże istnienie przesłanek wyłączających jej odpowiedzialność. Należy podkreślić, że wszelkie okoliczności uwalniające członka zarządu od odpowiedzialności obowiązany jest wykazać on sam” (por. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Rzeszowie z dnia 4 października 2016 r. wydany w sprawie o sygn. akt I SA/Rz 577/16).

„Uwalniająca członka zarządu spółki kapitałowej od odpowiedzialności przesłanka zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości w odpowiednim terminie jest spełniona wtedy, gdy członek zarządu zgłosi odpowiedni wniosek niezwłocznie po objęciu funkcji i ustaleniu, że stan interesów spółki uzasadnia zgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości lub wszczęcie postępowania jej zapobiegającemu, a zatem wystąpienie przesłanek upadłościowych przed objęciem funkcji nie zwalnia go z obowiązku zgłoszenia omawianego wniosku”

„Z treści art. 116 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 613) wynika, że w sprawie odpowiedzialności podatkowej członka zarządu za zaległości podatkowe spółki z ograniczoną odpowiedzialnością organy podatkowe obowiązane są wykazać, że zaległości wynikają ze zobowiązań, których termin płatności upłynął w czasie pełnienia obowiązków członka zarządu oraz, że egzekucja z majątku spółki okazała się w całości lub w części nieskuteczna. Są to tzw. pozytywne przesłanki obciążenia odpowiedzialnością. Do negatywnych przesłanek odpowiedzialności zalicza się wykazanie, że we właściwym czasie podmioty te zgłosiły wniosek o ogłoszenie upadłości lub wszczęto postępowanie zapobiegające ogłoszeniu upadłości (postępowanie układowe) albo, że niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości lub niewszczęcie postępowania zapobiegającego ogłoszeniu upadłości (postępowania układowego) nastąpiło bez ich winy, ewentualnie wskazanie przez ww. podmioty mienia spółki, z którego egzekucja umożliwi zaspokojenie zaległości podatkowych spółki w znacznej części. Wykazanie przesłanek, których zaistnienie wyklucza orzeczenie o odpowiedzialności członków zarządu jako osób trzecich, obciąża te podmioty” (vide: wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Białymstoku z dnia 1 kwietnia 2015 r. wydany w sprawie o sygn. akt I SA/Bk 204/15).

„Dla ustalenia, że wniosek o ogłoszenie upadłości nie został złożony "we właściwym czasie" niezbędne jest stwierdzenie, że stan, uzasadniający ogłoszenie upadłości zaistniał w określonym momencie, a w ciągu 15 dni (obecnie 30 dni – dop. Wiktor Ponierierka) od tej daty nie złożono wniosku o ogłoszenie upadłości związku” (por. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z dnia 19 marca 2008 r.

Reasumując, osoby pełniące funkcję członków zarządu spółki kapitałowej winny pamiętać, iż w przypadku, w którym postępowanie podatkowe zmierzające do obciążenia ich odpowiedzialnością za długi owej spółki winny pamiętać, iż jedynie aktywność w ramach prowadzenia postępowania może udaremnić wydanie decyzji ustalającej ich odpowiedzialność podatkową. W okresie natomiast, w którym dana osoba pełniła funkcję członka zarządu jej obowiązkiem jest analiza sytuacji majątkowej spółki kapitałowej, tak aby wniosek o ogłoszenie upadłości został złożony we właściwym czasie, w tym niezwłocznie po objęciu funkcji członka zarządy, jeżeli przesłanki jej ogłoszenia powstały przed objęciem rzeczonej funkcji.