Stopień odpowiedzialności cywilnej i karnej księgowego

Przeczytaj także: Kodeks karny skarbowy: wysokość kary 2013

Obowiązkiem każdego księgowego jest prowadzenie ksiąg swoich klientów na podstawie dostarczanych przez nich dowodów księgowych. Zobowiązany jest robić to w sposób rzetelny, bezbłędny, sprawdzalny i na bieżąco. Kolejno, na podstawie uzupełnionych ksiąg prowadzący je powinien sporządzać w imieniu osób trzecich raporty finansowe, deklaracje i zeznania podatkowe, ubezpieczeniowe czy kadrowe.

Kto jednak odpowie za wypełnione czy nieprawidłowo wypełnione obowiązki finansowe i podatkowe – właściciel działalności gospodarczej czy księgowy?

Zakres odpowiedzialności będzie inny w przypadku księgowego prowadzącego księgi rachunkowe, czyli tzw. pełną księgowość, a inny dla księgowego świadczącego usługi prowadzenia księgi przychodów i rozchodów.

Odpowiedzialność karna skarbowa

Pełna księgowość dotyczy podatników płacących CIT, czyli spółek handlowych. Generalnie np. w spółce z o. o. odpowiedzialność za wykonywanie obowiązków w zakresie prowadzenia ksiąg rachunkowych ponosi kierownik, tj. zarząd (czy członkowie zarządu). Może on natomiast powierzyć to zadanie księgowemu – zatrudnionego na etacie, w ramach umowy cywilnej czy posiadającego własne biuro rachunkowe.

Za powierzeniem zadania nie idzie natomiast scedowanie odpowiedzialności za prowadzenie ksiąg. Zgodnie z art. 69 ust. 1 ustawy o rachunkowości to kierownik jednostki (np. członkowie zarządu w spółce z o. o.) składa roczne sprawozdania finansowe i inne niezbędne dokumenty, czyli w skrócie odpowiada za realizację zadań z zakresu rachunkowości.

Jeśli spółka zatrudnia księgowego na etacie, ta odpowiedzialność ma podwójny charakter – kierownik odpowiada też za nadzór nad fizycznym prowadzeniem ksiąg przez księgowego. Natomiast fakt zapisania w umowie o pracę na stanowisko księgowego prowadzenia ksiąg rachunkowych jako jego obowiązku oraz popełnienie błędu z winy księgowego pozwala pociągnąć księgowego do odpowiedzialności karnoskarbowej, a to oznacza możliwość nałożenia np. grzywny za wykroczenie skarbowe za wadliwe lub nierzetelne prowadzenie księgi lub też brak jej prowadzenia (art. 77 ustawy o rachunkowości). Oczywiście karę taką nakładają organy podatkowe a nie sam przedsiębiorca.

Na takiej samej zasadzie za wykroczenie skarbowe może odpowiedzieć księgowy-przedsiębiorca, który podpisał ze swoimi klientami umowy cywilnoprawne o prowadzenie ksiąg rachunkowych. Fiskus może wszcząć postępowanie karne skarbowe na podstawie art. 9 § 3 Kodeksu karnego skarbowego przeciwko księgowemu niezależnie od wszczynania postępowania przeciwko jego klientowi.

Odpowiedzialność OC

Równocześnie obok przepisów karnych skarbowych w przypadku księgowych-przedsiębiorców pojawią się też przepisy prawa cywilnego. Księgowi z własną firmą wykonujący działalność z zakresu usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych, mają obowiązek wykupienia polisy ubezpieczeniowej OC, która chroni ich przed szkodami wyrządzonymi w związku z prowadzoną działalnością.

Bez polisy mogą za to działać przedsiębiorcy, którzy prowadzą swoim klientom wyłącznie księgę przychodów i rozchodów, czyli zajmujących się głównie PIT-em. Ubezpieczenie nie obejmuje bowiem prowadzenia w imieniu i na rzecz podatników, płatników i inkasentów ksiąg podatkowych i innych ewidencji do celów podatkowych (wraz z udzielaniem klientom porad), a także sporządzanie w ich imieniu zeznań i deklaracji podatkowych.

Katarzyna Miazek,