Amortyzacja środka trwałego oddanego do używania innej firmie

Przeczytaj także: Umorzenie odsetek/pożyczki od wspólnika spółki osobowej

Ustawy o podatkach dochodowych wskazują, że amortyzacji podlegają stanowiące własność lub współwłasność podatnika, nabyte lub wytworzone we własnym zakresie, kompletne i zdatne do użytku w dniu przyjęcia do używania budowle, budynki oraz lokale będące odrębną własnością, maszyny, urządzenia, środki transportu i inne przedmioty - o przewidywanym okresie używania dłuższym niż rok, wykorzystywane przez podatnika na potrzeby związane z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą albo oddane do używania na podstawie umowy najmu, dzierżawy lub umowy leasingu.

Wymaga się tutaj zatem m.in. tego, iż aby dany składnik majątku mógł być zaliczony do środków trwałych firmy, mówiąc w pewnym uproszczeniu, musi służyć prowadzonej działalności gospodarczej.
Nie ma przy tym przeszkód, aby amortyzować środek trwały, który został oddany do odpłatnego używania innemu podmiotowi na podstawie umowy najmu czy dzierżawy. Wówczas też naliczane odpisy amortyzacyjne można zaliczać do kosztów uzyskania przychodu (o ile nie ma innych przesłanek zabraniających takiego zaliczenia w postaci chociażby sfinansowania nabycia środka trwałego z dotacji).

Niekiedy jednakże zdarza się, że taki środek trwały, z różnych przyczyn jest oddany do używania innemu podmiotowi nieodpłatnie. Czy i wówczas odpisy amortyzacyjne podlegają zaliczeniu do kosztów?

Tym samym ustawodawca wskazał tutaj generalną zasadę, zgodnie z którą nieodpłatne udostępnienie środka trwałego zewnętrznej firmie skutkuje tym, że z jednej strony odpisy amortyzacyjne od jego wartości początkowej nadal są naliczane, niemniej z drugiej wartość tych odpisów nie obciąży podatkowych kosztów uzyskania przychodu. Mówiąc innymi słowy odpisy amortyzacyjne za taki okres czasu podatkowo przepadają.

Wyjątki od reguły - świadczenia wzajemne

Ustawy podatkowe nie przewidują wyjątków od wyżej przedstawionych zasad. Niemniej w praktyce, przy stosowaniu tychże regulacji w konkretnych przypadkach, różnie to bywa.
Otóż nie ma wątpliwości, że jeżeli dany podatnik udostępni nieodpłatnie swój środek trwały innemu podmiotowi bez jakichkolwiek świadczeń wzajemnych lub praw z drugiej strony, kosztów podatkowych w postaci dokonanych odpisów amortyzacyjnych za czas takiego udostępnienia nie rozpozna.

Często zdarza się jednak, że środek trwały jest przekazywany do używania kontrahentowi w ramach zawartej umowy wzajemnej (umowy o współpracę), na podstawie której to kontrahent jest zobowiązany do określonego działania bądź świadczenia w zamian za udostępnienie mu tego składnika majątku. Sprawę taką rozpatrywał m.in. Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie w interpretacji indywidualnej z dnia 20.11.2014 r., nr IPPB5/423-879/14-2/KS.

Otóż spółka udostępniała swoim kooperantom bez wynagrodzenia środki trwałe (maszyny) wyłącznie w celu wykonywania przez nich uzgodnionych komponentów na rzecz spółki. Cena tych komponentów miała być niższa od ceny komponentów, gdyby były one produkowane przez kooperantów przy wykorzystaniu ich maszyn i urządzeń. Spółka zadała pytanie, jak powinna rozliczyć w kosztach podatkowych odpisy amortyzacyjne od tych maszyn za okres wykorzystywania ich przez kooperantów.

Zdaniem organu podatkowego „(...) Okoliczność przekazania Maszyn kooperantom, którzy wykorzystują je wyłącznie w celu wykonywania określonych komponentów na rzecz Wnioskodawcy, stanowi dostateczną przesłankę do stwierdzenia, że użyczenie Maszyn związane jest z obowiązkiem wzajemnego świadczenia. (...)
W opisanym przypadku brak jest przesłanek do uznania, że świadczenie związane z przekazaniem Maszyn ma nieodpłatny charakter.
W związku z powyższym, zdaniem organu, istnieje związek przyczynowo - skutkowy określony w art. 15 ust. 1 powołanej ustawy występujący pomiędzy kosztami związanymi z amortyzacją przedmiotowych Maszyn użyczanych kooperantom, którzy zobowiązują się do wyprodukowania na rzecz Spółki komponentów za cenę niższą, niż gdyby produkowane one były przez kooperantów przy wykorzystaniu Maszyn będących ich własnością. Jak podaje Spółka „korzystniejsze będzie dla niej czasowe zlecenie Kooperantom wykonywania dotychczasowych operacji produkcyjnych na Maszynach i zaprzestanie ich samodzielnego wykonywania”. Powyższe działania będą miały wpływ na osiągnięcie przychodów lub też zachowanie lub zabezpieczenie źródła przychodu.

Wobec powyższego, skoro w danej sprawie nie mamy do czynienia z nieodpłatnym udostępnieniem środków trwałych Spółki do używania kooperantom w rozumieniu art. 16 ust. 1 pkt 63 lit. c) ww. ustawy, a koszty związane z amortyzacją przedmiotowych Maszyn użyczanych kooperantom spełniają przesłanki określone w art. 15 ust. 1 ustawy, uznać należy, że w świetle przedstawionego stanu faktycznego i powołanych przepisów prawa, odpisy amortyzacyjne od wartości początkowej udostępnianych kooperantom Maszyn, dokonywane zgodnie z przepisami art. 16a – 16m ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, stanowią koszty uzyskania przychodów Spółki. (...)”

A co z przychodem u podmiotu użytkującego w taki sposób cudzy składnik majątku?
Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach w interpretacji indywidualnej z dnia 28.09.2015 r. nr IBPB-1-2/4510-267/15/AK potwierdził podejście podatnika, zgodnie z którym o przychodzie w takim przypadku nie może być mowy.

W rozpatrywanej sprawie firma wykorzystywała specjalistyczne maszyny i urządzenia należące do jej kontrahentów w celu produkcji określonych elementów samochodowych o wymaganej jakości wyłącznie na ich rzecz.

Wnioskująca uznała, co organ podatkowy poparł, że przychód mógłby wystąpić jedynie wówczas, gdyby spółka odnosiła korzyści, w zamian za które nie byłaby obowiązana do świadczenia wzajemnego na rzecz swoich kontrahentów, co w rozpatrywanym przypadku nie występuje.

Podobny pogląd w zakresie określania przychodu z nieodpłatnych świadczeń wyraził Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach w interpretacji indywidualnej z dnia 01.12.2014 r. nr IBPBI/2/423-1068/14/MO, w której czytamy:
„(...) Dla celów podatkowych, przez nieodpłatne świadczenia należy więc rozumieć te wszystkie zdarzenia prawne lub gospodarcze, których skutkiem jest nieodpłatne, tj. niezwiązane z kosztami lub inną formą ekwiwalentu, przysporzenie w majątku podatnika, mające konkretny wymiar finansowy. Powstanie przychodu ze świadczeń nieodpłatnych należy zatem rozważyć zawsze wtedy, gdy podatnik podatku dochodowego od osób prawnych otrzymuje bez obowiązku świadczenia wzajemnego rzeczy lub prawa, bądź inne świadczenia lub też możliwość korzystania z rzeczy lub praw (w szczególności ze środków pieniężnych).(...)”