Rozwiązanie umowy najmu: odszkodowanie bez podatku VAT

Przeczytaj także: Gmina nie zapłaci VAT od opłat za dworzec autobusowy

Jakie wątpliwości wyjaśnił organ podatkowy?

Budynek, w którym wnioskodawca wynajmował lokal, był sukcesywnie wyburzany, co skutkuje brakiem możliwości prowadzenia w nim działalności gospodarczej. Okres wypowiedzenia umowy najmu przez wynajmującego upływał z końcem marca 2016 r. niemniej zainteresowany został zmuszony do opuszczenia najmowanego lokalu już w połowie stycznia. W związku z koniecznością wcześniejszego opuszczenia lokalu wnioskodawca otrzymał od wynajmującego wynegocjowane odszkodowanie.

Zainteresowany wskazał przy tym, że umowa najmu nie przewidywała wypłaty odszkodowania ani zadośćuczynienia, a jedynie 6-miesięczny okres jej wypowiedzenia. Poprzedni właściciel budynku, z którym podatnik zawarł umowę najmu, sprzedał budynek, natomiast nowy właściciel postanowił go wyburzyć. Wnioskodawca nie miał możliwości pozostania w wynajmowanym lokalu. Lokal był częścią dużego budynku. Prace związane z rozbiórką i wyburzaniem rozpoczęły się około 5 stycznia 2016 r. Do przedwczesnej wyprowadzki przyczyniły się także utrudnienia z dojazdem, pracujący ciężki sprzęt budowlany, odcięcie prądu. Wskutek wyprowadzenia się z lokalu podatnik poniósł pewne szkody. Utracił bowiem możliwość zarobkowania, poniósł koszty wymontowania i przetransportowania swoich maszyn i urządzeń.

Dlatego strony zawarły porozumienie dotyczące wypłaty odszkodowania. Wnioskodawca zobowiązał się do opuszczenia lokalu, a wynajmujący do wypłaty odszkodowania za poniesione straty związane z brakiem możliwości prowadzenia dalszej działalności gospodarczej w tym lokalu.

Wnioskodawca zadał pytanie, czy w takim przypadku od otrzymanego odszkodowania powinien naliczyć podatek VAT? W przedmiotowej sprawie organ podatkowy zajął następujące stanowisko:

„(...) Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz.U. z 2011 r. Nr 177, poz. 1054 ze zm.), zwanej dalej ustawą o VAT, opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

W myśl art. 7 ust. 1 ustawy o VAT, przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel (…).

Natomiast przez świadczenie usług – stosownie do art. 8 ust. 1 ww. ustawy – rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów, w tym również:
1. przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej,
2. zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji,
3. świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa.

Dostawa towarów i świadczenie usług na terytorium kraju, co do zasady podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Świadczenie usług na gruncie podatku od towarów i usług ma szersze znaczenie niż świadczenie usług w rozumieniu potocznym. Stosownie do treści powołanych przepisów, każde świadczenie na rzecz osób fizycznych, osób prawnych lub jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7 ustawy, uznawane jest na gruncie ustawy za usługę. Zatem pod pojęciem usługi (świadczenia) należy rozumieć każde zachowanie, na które składać się może zarówno działanie (uczynienie, wykonanie czegoś na rzecz innej osoby), jak i zaniechanie (nieczynienie bądź też tolerowanie). Przy ocenie charakteru świadczenia jako usługi należy mieć na względzie, że ustawa zalicza do grona usług każde świadczenie.

Pojęcie świadczenia – składającego się na istotę usługi – należy interpretować zgodnie z jego cywilistycznym rozumieniem. Jak wskazuje art. 353 § 2 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 121 ze zm.) świadczenie może polegać na działaniu albo zaniechaniu. Przez świadczenie należy zatem rozumieć każde zachowanie się na rzecz innego podmiotu. Na zachowanie to składać się może zarówno działanie (uczynienie, wykonanie czegoś na rzecz innego podmiotu), jak i zaniechanie (nieczynienie bądź też tolerowanie, znoszenie określonych stanów rzeczy). Na świadczenie mogą się też jednocześnie składać zachowania związane z działaniem, jak i zaniechaniem.

Także art. 24 ust. 1 Dyrektywy Rady 2006/112/WE z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz.Urz. UE L 347, s. 1 ze zm.) wskazuje, że „świadczenie usług” oznacza każdą transakcję, która nie stanowi dostawy towarów.

Zgodnie z artykułem 25 ww. Dyrektywy 2006/112/WE Rady, świadczenie usług może obejmować między innymi jedną z następujących czynności:
a. przeniesienie praw do wartości niematerialnych, bez względu na to, czy są one przedmiotem dokumentu ustanawiającego tytuł prawny, czy nie;
b. zobowiązanie do zaniechania działania lub do tolerowania czynności lub sytuacji;
c. świadczenie usług na podstawie nakazu wydanego przez organ władzy publicznej lub w jego imieniu lub z mocy prawa.