Odszkodowanie za bezumowne korzystanie z nieruchomości z podatkiem VAT

Przeczytaj także: Odszkodowanie za nieruchomość to wartość brutto

Jakie wątpliwości wyjaśnił organ podatkowy?

Wnioskodawca prowadzi działalność gospodarczą. Posiada m.in. budynek gospodarczy, w którym znajduje się stacja transormatorowo-rozdzielcza należąca do pewnej spółki. W związku z powyższym część powierzchni tego budynku była przedmiotem umowy najmu. Umowę tę jednakże wnioskodawca wypowiedział w kwietniu 2013 r., jako że nie gwarantowała ona nawet zwrotu kosztów ponoszonych na nieruchomości oraz najemca nie wykonywał nałożonych na niego obowiązków.

Umowa przestała obowiązywać z końcem września 2013 r. Pełnomocnik wnioskodawcy pismem z 23 września 2013 r. wezwał najemcę do zdemontowania urządzeń elektroenergetycznych znajdujących się w jego nieruchomości do 30 listopada 2013 r. Tak się jednak nie stało.

W związku z powyższym wnioskodawca za okres od października 2013 r. do września 2015 r. obciążał spółkę kwotami za bezumowne korzystanie z jego nieruchomości, na co były wystawiane faktury VAT.
Żadna z tych faktur nie została uregulowana, w związku z czym sprawa trafiła do sądu, który zasądził na rzecz wnioskodawcy odszkodowanie za bezumowne korzystanie z nieruchomości, ale w niższej wysokości, niż tego dochodził zainteresowany. Z uwagi na ograniczenie kosztów postępowania, sprawa sądowa tyczyła się tylko jednego miesiąca (października 2013 r.), niemniej na podstawie wyroku wnioskodawca wezwał spółkę do uregulowania wszystkich kwot za cały okres bezumownego korzystania z nieruchomości.

Wnioskodawca wskazał przy tym, że nie akceptuje sytuacji bezumownego zajmowania jego nieruchomości. Proponował drugiej stronie jej odkupienie bądź zawarcie nowej umowy najmu. Ta jednak nie wykazała zainteresowania tymi propozycjami.

W związku z powyższym wnioskodawca rozważa wystąpienie z wnioskiem do sądu o opróżnienie nieruchomości przez spółkę.

Wnioskodawca zadał pytanie, czy otrzymane kwoty za bezumowne korzystanie z nieruchomości winny być opodatkowane VAT-em? W przedmiotowej sprawie organ podatkowy zajął następujące stanowisko:

„(...) Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2011 r. Nr 177, poz. 1054, z późn. zm.), opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

Z art. 7 ust. 1 cyt. ustawy wynika, że przez dostawę towarów, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel (…).

Natomiast, zgodnie z art. 8 ust. 1 powołanej ustawy przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1 rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7 w tym również:
1. przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej,
2. zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji,
3. świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa.

Definicja świadczenia usług ma zatem charakter dopełniający definicję dostawy towarów i jest wyrazem realizacji powszechności opodatkowania podatkiem od towarów i usług transakcji wykonywanych przez podatnika w ramach działalności gospodarczej.

Pod pojęciem usługi (świadczenia) należy zatem rozumieć każde zachowanie, na które składać się może zarówno działanie (uczynienie, wykonanie czegoś), jak i zaniechanie (nieczynienie, znoszenie określonych stanów rzeczy). Należy jednak zaznaczyć, iż nie każde działanie, powstrzymanie się od działania, czy tolerowanie czynności lub sytuacji, może zostać uznane za usługę w rozumieniu przepisów ustawy. Aby tak się stało muszą zostać spełnione łącznie następujące warunki:
• w następstwie zobowiązania, w wykonaniu którego usługa jest świadczona, druga strona jest bezpośrednio beneficjentem świadczenia,
• świadczonej usłudze odpowiada świadczenie wzajemne ze strony nabywcy (wynagrodzenie).

Dana czynność podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług wówczas, gdy istnieje bezpośredni związek o charakterze przyczynowym pomiędzy świadczoną usługą a otrzymanym świadczeniem wzajemnym, w ten sposób, że zapłacone kwoty stanowią rzeczywiste wynagrodzenie za wyodrębnioną usługę świadczoną w ramach stosunku prawnego lub dochodzi do wymiany świadczeń wzajemnych. Otrzymana zapłata powinna być konsekwencją wykonania świadczenia. Wynagrodzenie musi być należne za wykonanie świadczenia.

Kwestia odpłatności była wielokrotnie przedmiotem rozstrzygnięć Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej.

W wyroku z dnia 1 kwietnia 1982 r. w sprawie Hong-Kong Trade Development Council, TSUE stwierdził, że wskazane w sprawie czynności podlegają opodatkowaniu jedynie wtedy, gdy zostały wykonane odpłatnie. Analizując ten problem Trybunał Sprawiedliwości UE w wyroku z dnia 8 marca 1988 r. w sprawie Apple and Pear Development Council stwierdził, że czynność można uznać za dokonaną odpłatnie, gdy istnieje bezpośrednia i jasno zindywidualizowana korzyść po stronie dostawcy towaru lub usługi, a ponadto odpłatność za otrzymane świadczenie (towar lub usługę) pozostaje w bezpośrednim związku z czynnością, która miałaby być opodatkowana tym podatkiem.