Depozyt nieprawidłowy opodatkowany PCC tak jak pożyczka

Przeczytaj także: Czy umowa depozytu nieprawidłowego zawarta między przedsiębiorcami podlega opodatkowaniu PCC?

Instytucja depozytu nieprawidłowego została uregulowana w przepisach Kodeksu Cywilnego.

Przedmiotem depozytu nieprawidłowego mogą zatem być pieniądze bądź rzeczy oznaczone tylko co do gatunku. W praktyce są to oczywiście często pieniądze. Niekiedy podatnicy nie zdają sobie sprawy z tego, że zawarli taką umowę. Ta nie musi bowiem mieć formy pisemnej, zaś mało kto zagłębia się w lekturę kodeksu cywilnego czy przepisów podatkowych pod takim kątem.

Ustawodawca wskazał, że do depozytu nieprawidłowego stosuje się odpowiednio przepisy o przechowaniu. W pewnym zakresie umowa taka jest bowiem zbliżona do umowy przechowania (elementy przechowania wyrażają się tutaj m.in. w oddaniu pieniędzy czy innych rzeczy oznaczonych co do gatunku na przechowanie, a tym samym w istnieniu samego obowiązku przechowania). W przypadku przepisów o pożyczce chodzi natomiast o obowiązek zwrotu pieniędzy bądź rzeczy (określony w art. 720 § 1 k.c.) oraz odpowiedzialności składającego za szkodę spowodowaną wadami rzeczy.

Wracając do podatków, art. 1 ust. 1 pkt 1 lit. j) ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych mówi, że podatkowi temu podlegają umowy depozytu nieprawidłowego. Obowiązek podatkowy ciąży tutaj na przechowawcy, zaś podstawą opodatkowania jest kwota lub wartość depozytu nieprawidłowego. Stawka podatku wynosi tutaj 2% podstawy opodatkowania.

Jak nietrudno zauważyć, objęcie PCC depozytu nieprawidłowego jest bardzo zbliżone do umowy pożyczki. Tutaj podstawą opodatkowania również jest wartość bądź kwota pożyczki, stawka podatku wynosi 2%, zaś obarczonym do jego zapłaty jest pożyczkobiorca.

Nadto podobnie jak w przypadku umowy pożyczki, stawka podatku rośnie do 20%, jeżeli na fakt zawarcia umowy depozytu nieprawidłowego podatnik powoła się przed organem podatkowym lub organem kontroli skarbowej w toku czynności sprawdzających, postępowania podatkowego, kontroli podatkowej lub postępowania kontrolnego, a należny podatek z tego tytułu nie został zapłacony.

Niestety podatnicy niekiedy nawet nie zdają sobie sprawy z tego, że zawierają umowę depozytu nieprawidłowego. To bowiem nie zawsze jest oczywiste i zamierzone. Przykładem może być tutaj postępowanie jednej z użytkowniczek naszego forum. Jej matka pracuje za granicą, przy czym zarobione tam pieniądze przelewa na polskie konto bankowe. Ponieważ córce nie udało się założyć konto na imię i nazwisko matki, to założyła na siebie. Pieniądze zatem wpływają na konto córki niemniej stanowią własność matki. Czy występuje tutaj instytucja depozytu nieprawidłowego?

Podobną sprawę rozstrzygał Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 10 czerwca 2011 r. sygn. akt II FSK 1722/10. Tutaj środki pieniężne ojca zostały przelane na konto córki. Ta nimi rozporządzała poprzez dokonywanie różnego rodzaju operacji finansowych (różne płatności), w tym pokryła saldo ujemne na koncie czy uiściła opłatę za prowadzenie rachunku jak też płaciła za faktury. NSA w swoich rozważaniach wskazał m.in. że dla ustalenia czynności prawnej w postaci depozytu nieprawidłowego koniecznym i wystarczającym jest, czy środki pieniężne należne skarżącemu zostały przelane na rachunek bankowy prowadzony dla skarżącej oraz czy skarżąca mogła przechowywaną kwotą rozporządzać.

NSA podkreślił, że „(…) Okolicznością kluczową w sprawie, która przesądzała o uznaniu czynności prawnej dokonanej między skarżącymi za depozyt nieprawidłowy (a nie, jak wywodzą skarżący, za "samo przekazanie i tymczasowe zlokalizowanie środków pieniężnych skarżącego na rachunku bankowym skarżącej") był bezsporny fakt dysponowania przez skarżącą pieniędzmi należącymi do skarżącego, za pośrednictwem rachunku bankowego prowadzonego dla skarżącej. Z samej umowy zawartej między skarżącą a bankiem, a także z logiki funkcjonowania instytucji finansowych, wynikało, że konsekwencją operacji przelewu kwoty pieniężnej na rachunek bankowy o ujemnym saldzie będzie w pierwszej kolejności pokrycie zadłużenia względem banku oraz pobranie stosownej opłaty manipulacyjnej. Ponadto zasadnie uznały organy podatkowe, że również zrealizowane na zlecenie skarżącej ze środków skarżącego, zgromadzonych na rachunku skarżącej, operacje zapłaty należności na rzecz firmy telekomunikacyjnej oraz E. Sp. z o.o. należało potraktować jako wykonywanie uprawnienia do rozporządzania środkami pieniężnymi oddanymi na przechowanie.

Stwierdzenie powyższych faktów doprowadziło organy podatkowe do słusznej konkluzji, że stosunek prawny łączący skarżących w sposób ewidentny wskazywał na istnienie między stronami umowy depozytu nieprawidłowego. Z samych bowiem okoliczności sprawy wynikało, że przechowawca miał uprawnienie do rozporządzania pieniędzmi oddanymi na przechowanie, co więcej zaś, z uprawnienia tego faktycznie korzystał.(…)”

Sąd wyjaśnił, że w istocie strony zwarły, choćby w sposób dorozumiany, umowę depozytu nieprawidłowego, w związku z czym organy podatkowe były zobligowane wydać decyzję określającą wysokość zaległości podatkowej w podatku od czynności cywilnoprawnych.

„(…) Stan faktyczny sprawy odpowiadał bowiem hipotezie normy zawartej w art. 1 ust. 1 pkt 1 lit. j) ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych, który stanowi, że umowa depozytu nieprawidłowego podlega podatkowi od czynności cywilnoprawnych. Zgodnie z treścią art. 3 ust. 1 pkt 1 tej ustawy organy podatkowe ustaliły moment powstania obowiązku podatkowego, prawidłowo przyjmując, że umowa depozytu nieprawidłowego stanowi umowę o charakterze realnym i dochodzi do skutku z chwilą wydania pieniędzy bądź innych rzeczy przechowawcy(…)” - czytamy w uzasadnieniu.