Kwota wolna od podatku: skarga do Trybunału Konstytucyjnego

Przeczytaj także: Nieodpłatne świadczenia dla pracowników: podatek zgody z Konstytucją

Zdaniem Rzecznika, należy zweryfikować założenie ustawodawcy, według którego przekroczenie kwoty wolnej od podatku, wynoszącej 3089 zł, pozwala obywatelom na jednoczesne zaspokajanie podstawowych potrzeb życiowych oraz opłacanie podatków. W opinii RPO obecne rozwiązanie krzywdzi podatników, bowiem kwota wolna od podatku została określona w oderwaniu od przyjętych w obowiązującym prawie kryteriów ubóstwa. Wątpliwości Rzecznika budzi również brak stałego mechanizmu waloryzacji kwoty wolnej od podatku.

Zdaniem RPO, wyznacznikiem ubóstwa może być dochód, który jest jednym z kryteriów przyznawania wielu świadczeń z pomocy społecznej. Obecnie dochód ten wynosi dla osoby samotnie gospodarującej 542 zł, dla osoby w rodzinie - 456 zł .

Według RPO, ustawodawca nie powinien tworzyć przepisów prawa, które nakładają obowiązki podatkowe na osoby, które sam uznał za żyjące w ubóstwie. W ten sposób bowiem przyczynia się jedynie do poszerzenia granic tego zdefiniowanego przez siebie ubóstwa i jeszcze bardziej uzależnia takie osoby od publicznego systemu pomocy społecznej. Zdaniem RPO, takie działanie niweczy podstawowy cel instytucji pomocy społecznej polegający na wspieraniu osób i rodzin w przezwyciężaniu trudnych sytuacji życiowych, skoro nałożony ustawą obowiązek podatkowy pogłębia po stronie podatnika stan jego ubóstwa.

Jak uzasadnia RPO, osoba samotnie prowadząca gospodarstwo domowe jest uznawana za osobę żyjącą w ubóstwie, jeśli jej dochód roczny nie przekracza kwoty 6504 zł, czyli kwoty, która jest ponad dwukrotnie wyższa od kwoty dochodu wolnej od podatku. Rzecznik podkreśla, że jest to kwota minimum egzystencji, czyli suma wyznaczająca najniższy standard życia, poniżej którego występuje biologiczne zagrożenie życia i rozwoju psychofizycznego człowieka.

Do kompetencji Trybunału Konstytucyjnego nie należy wprawdzie ustalanie kwoty wolnej od podatku dochodowego od osób fizycznych, ale - jak twierdzi Irena Lipowicz - TK może ocenić czy ustawodawca nie naruszył Konstytucji, łącząc obowiązek podatkowy z ograniczoną zdolnością do jego realizacji. Zdaniem RPO, opłacać podatki może bowiem tylko ten, kto jest do tego zdolny.