Tak sobie patrzę na interpretacje podatkowe:
IPPB5/423-986/11-2/IŚ
oraz
IPPB5/423-1016/11-2/IŚ
i zastanawiam się z czego wynika dość radykalna zmiana interpretacji w
sprawie różnic kursowych. Bo IMHO raczej nie z samych zmian w PIT/CIT.

Konkretnie w IPPB5/423-986/11-2/IŚ dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie
argumentuje:
"Mimo, że przepisy updop nie definiują pojęcia "faktycznie zastosowanego
kursu waluty", to jednak w dotychczasowym brzmieniu ustawy podatkowej
zasadne jest przyjęcie, iż są to wszelkie kursy walutowe zastosowane
przez podatnika, w tym bankowe. Wbrew temu, jak uważa Spółka, faktycznie
zastosowany kurs walutowy nie jest kursem faktycznie zrealizowanym,
dlatego nie należy go wiązać wyłącznie z sytuacjami związanymi z zakupem
lub sprzedażą walut. Jest to kurs faktycznie użyty m.in. do ustalenia
określonej wartości różnicy kursowej. Faktycznie zastosowany kurs to
również taki, po którym dokonuje się faktycznej wyceny w danym dniu,
koniecznej dla ustalenia różnic kursowych, m.in. w dacie wpływu lub
wypływu waluty obcej na/lub z bankowego rachunku walutowego. Co istotne,
przy operacjach bankowych (również w znaczeniu, że operacje dokonywane
są z udziałem banku) - a takie są przedmiotem rozważenia w niniejszej
sprawie - w celu ustalenia różnic kursowych dokonuje się przeliczeń
waluty obcej po kursie bankowym, a więc kursie faktycznie zastosowanym.

Istotnym argumentem w powyższym zakresie wydaje się również fakt, iż
przepisy updop nie zawierają ograniczenia w interpretacji pojęcia
"faktycznie zastosowany kurs waluty" polegającego w szczególności na
wprowadzeniu nakazu, iż pojęcie "kursu faktycznie zastosowanego" należy
utożsamiać wyłącznie z transakcją sprzedaży lub kupna waluty. Pojęcie
"faktycznie zastosowanego kursu waluty" nie jest tożsame z pojęciem
"kursu zrealizowanego", dlatego nie należy go wiązać wyłącznie z
sytuacjami związanymi z zakupem lub sprzedażą walut, gdyż taka wykładnia
stanowiłaby zawężenie analizowanego terminu. Jeśli intencją ustawodawcy
byłoby wprowadzenie obostrzenia w powyższej wykładni, to zgodnie z
zasadą racjonalności ustawodawcy obostrzenie takie zostałoby
wyartykułowane bezpośrednio w przepisach cytowanej ustawy podatkowej.

Zatem do wyceny wartości wpływu i wypływu waluty co do zasady należy
przyjmować kurs bankowy, tj. kurs faktycznie zastosowany. Kursy bankowe
są bowiem realne i mają rzeczywisty charakter, po tych kursach bank
dokonałby wymiany waluty obcej, gdyby podatnik nie korzystał z własnego
rachunku, spełniają więc przesłanki faktycznie zastosowanego kursu walut.

Podkreślić należy, iż nawet jeżeli nie następuje nabycie waluty od banku
lub jej sprzedaż na rzecz banku (nie dochodzi do "przewalutowania") - to
kurs bankowy, tj. banku, z którego usług korzysta podatnik, jest kursem
najbardziej zbliżonym do rzeczywistości, a przecież różnice kursowe w
ujęciu podatkowym winny mięć charakter "rzeczywisty, realny", gdyż mają
one być "mechanizmem" służącym uwzględnieniu dla celów podatku
dochodowego wartości rzeczywistych przysporzeń/ubytków w składnikach
majątkowych podatnika. Cel ten zostanie zrealizowany przy użyciu jako
faktycznie zastosowanych kursów banku, z którego usług podatnik korzysta."

Argumentacja - jak by się wydawało - całkiem rozsądna, chociaż z tą
"zasadą racjonalnością ustawodawcy" to IMHO "pojechali po bandzie" ...

Ale tymczasem w najnowszej interpretacji dotyczącej różnic kursowych
IPPB5/423-1016/11-2/IŚ mamy zgoła odmienne stanowisko:

"W konsekwencji, jeżeli podatnik nie kupuje, ani nie sprzedaje waluty
lub nie następuje faktyczne (rzeczywiste) zastosowanie kursu waluty -
tj. nie dochodzi do przewalutowania otrzymywanej należności lub
płaconego zobowiązania (np. przez bank do przeliczenia wpływu środków z
tytułu otrzymywanej należności lub wypływu środków z tytułu zapłaty
zobowiązania po konkretnym, rzeczywistym kursie przeliczeniowym),
wówczas zastosowanie znajdzie kurs średni ogłaszany przez NBP z
ostatniego dnia roboczego poprzedzającego ten dzień (zdanie drugie wyżej
powołanego przepisu art. 15a ust. 4 ustawy o podatku CIT w brzmieniu
nadanym Nowelizacją Ustawy).

Powyższe rozumienie ww. znowelizowanego przepisu potwierdza m.in.
wykładnia językowa. Zgodnie ze Słownikiem języka polskiego (Słownik
języka polskiego PWN, Wydanie nowe, Wydawnictwo Naukowe PWN Warszawa
2006) pojęcie "faktyczny" należy rozumieć jako "rzeczywisty, realny,
istotny", podczas gdy "zastosować - zastosowywać" oznacza "użyć czegoś w
jakiejś sytuacji".

W świetle powyższych stwierdzeń należy zatem przyjąć, że "faktycznie
zastosowany kurs waluty" jest kursem, który był w istocie, rzeczywiście,
realnie zastosowany. Kurs waluty mógł być rzeczywiście (realnie)
zastosowany tylko wtedy, gdy na jego podstawie, w oparciu o wyrażoną w
nim cenę waluty, doszło do przeprowadzenia operacji finansowej
przewalutowania - do wyrażenia w danej walucie wartości pieniężnej
określonej pierwotnie w innej walucie.

Cechy "faktycznego zastosowania" kursu nie można odnosić do sytuacji,
gdy w istocie nie dochodzi do operacji przewalutowania w następstwie
sprzedaży lub zakupu określonej waluty lub przy otrzymaniu należności
lub zapłacie zobowiązania na rachunek walutowy, ponieważ w takim
przypadku nie następuje rzeczywiste wyrażenie w określonej walucie, np.
złotych polskich wartości pieniężnej wyrażonej pierwotnie w walucie
obcej. Co najwyżej jest to jedynie potencjalne zastosowanie danego
kursu, ale nie jego rzeczywiste zastosowanie, które musi odnosić się do
rzeczywistej, naprawdę przeprowadzonej transakcji."

Dla przypomnienia stosowny zapis w ustawie jest następujący:

art. 24c
" [...]
2. Dodatnie różnice kursowe powstają, jeżeli wartość:
1) przychodu należnego wyrażonego w walucie obcej po przeliczeniu na
złote według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski jest
niższa od wartości tego przychodu w dniu jego otrzymania, przeliczonej
według faktycznie zastosowanego kursu waluty z tego dnia;
[...]
4. Przy obliczaniu różnic kursowych, o których mowa w ust. 2 i 3,
uwzględnia się kursy faktycznie zastosowane w przypadku sprzedaży lub
kupna walut obcych *oraz* otrzymania należności lub zapłaty zobowiązań.
W pozostałych przypadkach, a także gdy do otrzymanych należności lub
zapłaty zobowiązań nie jest możliwe uwzględnienie faktycznie
zastosowanego kursu waluty w danym dniu, stosuje się kurs średni
ogłaszany przez Narodowy
[...]
"
WTF?

Czy nie dało się w ustawie uźyć pojęcia "kursu zrealizowanego" albo
"kursu faktycznej wymiany pieniężnej"?

Wtedy to już chyba nie byłoby wątpliwości. A tak to IMHO zasada
racjonalności ustawodawcy znowu została narażona na szwank ...

Piotrek