Ordynacja podatkowa: Ulgi w spłacie zobowiązań podatkowych

Przeczytaj także: Napaść na podatnika nie zwalnia go z zapłaty podatku

Ordynacja podatkowa, a dokładnie rozdział 7a, przewiduje możliwość skorzystania przez podatnika z ulgi w spłacie zobowiązań podatkowych. W przypadkach uzasadnionych ważnym interesem podatnika lub interesem publicznym organ podatkowy na wniosek podatnika może:

• odroczyć termin płatności podatku lub rozłożyć zapłatę podatku na raty;
• odroczyć lub rozłożyć na raty zapłatę zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę;
• umorzyć w całości lub w części zaległości podatkowe, odsetki za zwłokę lub opłatę prolongacyjną.

Problem z definicją “ważnego interesu podatnika”
Ważny interes podatnika to pojęcie nie wyjaśnione przepisami prawa. Ustalając więc czy w danej sytuacji podatnik ma prawo do ubiegania się o ulgę w spłacie zobowiązań należy zapoznać się z orzecznictwem sądów w tego typu sprawach.

Już w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 22 kwietnia 1999 roku zostało stwierdzone iż:
“(...) ważny interes podatnika to sytuacja, gdy z powodu nadzwyczajnych, losowych przypadków podatnik nie jest w stanie uregulować zaległości podatkowych. Będzie to utrata możliwości zarobkowania, utrata losowa majątku".

W wyroku z dnia 4 sierpnia 2009 roku dodatkowo sąd zgodził się ze stwierdzeniem, że:
“Przesłanka "ważnego interesu podatnika" wymaga ustalenia sytuacji majątkowej podatnika, skutków ekonomicznych, jakie wystąpią w wyniku realizacji zobowiązania dla niego i jego rodziny. Organ podatkowy musi mieć jednak na uwadze między innymi względy społeczne, które wymagają, żeby zobowiązania podatkowe były realizowane, a podatnik pochopnie nie był z nich zwalniany”.

Kolejne wyroki podtrzymują taki stan rzeczy, orzekając indywidualnie w każdej sprawie. Co do samej wyjątkowości to nie uznaje się za wyjątkową sytuację podatnika, który obecnie znajduje się w podeszłym wieku i sam nie widzi szans na zwiększenie swoich dochodów przez pracę zarobkową. Natomiast z pewnością ważnym interesem podatnika będzie sytuacja, gdy w tym samym okresie nałożą się na siebie rożne wyjątkowe okoliczności. Przykładem może być ogólna, trudna sytuacja materialna w połączeniu z utratą części majątku na skutek kataklizmu lub też ciężka choroba, której konsekwencją jest konieczność ponoszenia wysokiego nakładu środków finansowych w połączeniu z rzeczywistym brakiem zarobkowania.

Zakres zobowiązań podlegających uldze
Na wniosek podatnika prowadzącego działalność gospodarczą uldze mogą podlegać zobowiązania:

1. które nie stanowią pomocy publicznej;
2. które stanowią pomoc de minimis - w zakresie i na zasadach określonych w bezpośrednio obowiązujących aktach prawa wspólnotowego dotyczących pomocy w ramach zasady de minimis;
3. które stanowią pomoc publiczną:
   a) udzielaną w celu naprawienia szkód wyrządzonych przez klęski żywiołowe lub inne nadzwyczajne zdarzenia,
   b) udzielaną w celu zapobieżenia lub likwidacji poważnych zakłóceń w gospodarce o charakterze ponadsektorowym,
   c) udzielaną w celu wsparcia krajowych przedsiębiorców działających w ramach przedsięwzięcia gospodarczego podejmowanego w interesie europejskim,
   d) udzielaną w celu promowania i wspierania kultury, dziedzictwa narodowego, nauki i oświaty,
   e) będącą rekompensatą za realizację usług świadczonych w ogólnym interesie gospodarczym powierzonych na podstawie odrębnych przepisów,
   f) na szkolenia,
   g) na zatrudnienie,
   h) na rozwój małych i średnich przedsiębiorstw,
   i) na restrukturyzację,
   j) na ochronę środowiska,
   k) na prace badawczo-rozwojowe,
   l) regionalną,
   m) udzielaną na inne przeznaczenia określone na podstawie § 6 przez Radę Ministrów.

Jak ubiegać się o ulgę?
Ulga w spłacie zobowiązań przyznawana jest na wniosek podatnika. W przypadku ubiegania się o rozłożenie podatku na raty, wniosek należy złożyć przed terminem płatności danego zobowiązania podatkowego. Odroczenie terminu płatności podatku, oznaczające przesunięcie w czasie jego zapłaty, również wymaga złożenia wniosku przed upływem ustawowego terminu wymagalności podatkowej. W przypadku otrzymania zgody na rozłożenie płatności na raty lub odroczenie terminu płatności, bardzo ważnym dla podatnika jest regulowanie zobowiązania w wyznaczonym przez organ podatkowy terminie. Naruszenie terminu będzie się bowiem wiązało z naliczeniem odsetek bez uwzględnienia początkowo przyznanej ulgi.

Wśród dostępnych ulg możliwe jest również skorzystanie z umorzenia całkowitego bądź częściowego należności podatkowej, a także ograniczenie poboru zaliczek na podatek dochodowy. W kwestii zaniechania dochodzenia zaliczek istotną zmianą, która weszła w życie od roku 2013 jest wprowadzenie nowego brzmienia art. 22a Ordynacji podatkowej. Jedynie kosmetyczna poprawka zmieniająca określenie “może ograniczyć” na “ogranicza” ma na celu sprawić bardziej przejrzystymi decyzje podejmowane przez organy podatkowe. To z kolei ma zbliżyć podatników do urzędów skarbowych i poprawić wzajemne relacje i zrozumienie.

Zwolnienie płatnika z obowiązku pobrania podatku może nastąpić na skutek zagrożenia ważnym interesom samego podatnika, a także gdy podatnik uprawdopodobni, że pobrany podatek byłby niewspółmiernie wysoki w stosunku do podatku należnego za rok podatkowy lub inny okres rozliczeniowy. Co ważne dla podatników brak poboru zaliczek w praktyce nie oznacza całkowitego zaniechania poboru należności podatkowej a jedynie brak poboru okresowych płatności podatkowych (zaliczek na podatek dochodowy) na poczet uzyskania należności podatkowej wynikającej z zeznania rocznego podatnika.

W przypadku chwilowej utraty zdolności do spłaty zobowiązań wynikającej z nałożenia się wyjątkowych sytuacji w życiu podatnika warto pamiętać o możliwościach skorzystania z ulg podatkowych jakie przysługują przedsiębiorcom na mocy prawa podatkowego.