Pośrednictwo ubezpieczeniowe w podatku VAT

Przeczytaj także: Zwolnienie z VAT dla usług ubezpieczeniowych

Dopiero zestawienie interpretacji podatkowych jakie się od tej daty pojawiły z orzecznictwem administracyjnym może pozwolić na częściowe przynajmniej rozwiązanie powstałych wątpliwości.

A te powstają w szczególności wokół sformułowania art. 43 ust. 1 pkt 37) w zw. z art. 43 ust. 13 i 14 ustawy o podatku VAT. Zgodnie bowiem z punktem 37) powołanego przepisu, zwalnia się z opodatkowania „usługi ubezpieczeniowe, usługi reasekuracyjne i usługi pośrednictwa w świadczeniu usług ubezpieczeniowych i reasekuracyjnych, a także usługi świadczone przez ubezpieczającego w zakresie zawieranych przez niego umów ubezpieczenia na cudzy rachunek, z wyłączeniem zbywania praw nabytych w związku z wykonywaniem umów ubezpieczenia i umów reasekuracji”. Z pozoru jasną regulację komplikują jednakże dalsze zapisy Ustawy. I tak art. 43 ust. 13 ustawy o podatku VAT stanowi, że: „Zwolnienie od podatku stosuje się również do świadczenia usługi stanowiącej element usługi wymienionej w ust. 1 pkt 7 i 37-41, który sam stanowi odrębną całość i jest właściwy oraz niezbędny do świadczenia usługi zwolnionej zgodnie z ust. 1 pkt 7 i 37-41.”, natomiast w ustępie 14 czytamy, że „Przepisu ust. 13 nie stosuje się do świadczenia usług stanowiących element usług pośrednictwa, o których mowa w ust. 1 pkt 7 i 37-41.”.

Zatem czy usługa pośrednictwa ubezpieczeniowego, stanowiąca element właściwej usługi pośrednictwa, podlega opodatkowaniu czy też nie? Co miał na myśli racjonalny ustawodawca stwierdzając, że z jednej strony usługa stanowiąca element usługi pośrednictwa podlega zwolnieniu, ale z drugiej strony nie korzysta z tej regulacji? Czy wobec powyższego usługi świadczone przez brokera lub pośrednika ubezpieczeniowego, działającego w imieniu innego brokera lub pośrednika, podlegają zwolnieniu czy też nie?

Zagadnienie to generuje dwa problemy. Pierwszym jest znalezienie odpowiedzi na pytanie czy jest istotny, z punktu widzenia podatku VAT, status podmiotu świadczącego czy też odbierającego usługę. Drugi dotyczy wątpliwości co do katalogu cech danej działalności, które zdecydują o korzystaniu ze zwolnienia.

Odnosząc się do pierwszej ze wskazanych kwestii zauważyć należy, że brzmienie przywołanych przepisów wskazuje na przyjęcie przez ustawodawcę modelu, w którym znaczenie ma aspekt przedmiotowy usług. Rozróżnienie na usługi, które korzystają ze zwolnienia i takie, które są opodatkowane, opiera się w tym zakresie jedynie na przesłance rodzaju świadczonej usługi (cech, które ją rozróżniają), przy jednoczesnym pominięciu statusu (cechy) podmiotu świadczącego te usługi oraz ich odbiorcy. Nieco inaczej kwestia ta uregulowana została w Dyrektywie 112. W akcie tym, w art. art. 135 ust. 1 lit. a) przyjęto, ze państwa członkowskie zwalniają od podatku VAT m.in. transakcje ubezpieczeniowe i reasekuracyjne, wraz z usługami pokrewnymi świadczonymi przez agentów ubezpieczeniowych i brokerów ubezpieczeniowych. Natomiast polska ustawa o VAT w art. 43 ust. 13 i 14 w zw. z ust. 1 pkt 37) nie odnosi się do statusu podmiotu świadczącego daną usługę. Istotny jest zatem jedynie charakter świadczonych usług, natomiast fakt uzyskania zezwolenia oraz wpisu do rejestru brokerów ubezpieczeniowych czy też świadczenia usługi na rzecz klienta lub biura brokerskiego, nie ma znaczenia prawnego.

Warto zaznaczyć, że jest ustalonym prawem precedensowym, że zwolnienia określone w Dyrektywie stanowią autonomiczne pojęcia prawa wspólnotowego, którego to celem jest uniknięcie rozbieżności w stosowaniu systemu podatku VAT w poszczególnych Państwach Członkowskich. Zwolnienia te należy interpretować w ogólnym kontekście wspólnego systemu VAT. Dyrektywa nie podaje definicji transakcji ubezpieczeniowych ani usług pokrewnych świadczonych przez agentów i brokerów ubezpieczeniowych. Kwestia ta stała się zatem przedmiotem rozważań Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (dalej: TSUE). Wydaje się przy tym, że , TSUE w swoich orzeczeniach wykazuje znacznie bardziej liberalne nastawienie do kwestii zwolnień niż to wynikające z brzmienia art. 135 ust. 1 lit. a Dyrektywy 112. Zgodnie z przyjętą linią orzeczniczą, dla podatkowej kwalifikacji usługi na gruncie VAT znaczenie ma jej charakter, a nie status odbiorcy czy świadczącego usługę. Taka interpretacja przepisów Dyrektywy 112 zdaje się potwierdzać zasadność unormowań przyjętych w polskiej ustawie.