Praca rodzica w firmie a składki ZUS i koszty podatkowe

Przeczytaj także: Zatrudnienie członka rodziny a koszty firmy

Zatrudnienie mamy czy ojca w firmie oznacza zazwyczaj, że przedsiębiorcze dziecko zyska bardzo lojalnego i oddanego pracownika. Z punktu widzenia polskich przepisów nie ma problemu, by na rzecz przedsiębiorcy pracowały osoby z najbliższej rodziny. Rodzic zatrudniony na podstawie umowy o pracę zyskuje takie same prawa pracownicze, jak pozostałe osoby zatrudnione w firmie – ma prawo do urlopu i ochrony prawnej wynikającej z kodeksu pracy. W niektórych jednak przypadkach status rodzica w firmie dziecka będzie inny, niż standardowego pracownika, bowiem kodeks pracy to jedno, a ZUS – drugie.

ZUS jak za przedsiębiorcę
Jeśli najbliżsi członkowie rodziny – w tym matka czy ojciec – pozostają z prowadzącym działalność we wspólnym gospodarstwie domowym, ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych traktuje ich jako osoby współpracujące z przedsiębiorcą, nawet jeśli są zatrudnieni w firmie w ramach umowy o pracę. W efekcie składki ZUS nie są odprowadzane w takiej wysokości, jak za pracownika, tylko według podobnych zasad, jak u prowadzących działalność – składki na ubezpieczenia społeczne nie zależą od faktycznego dochodu, a podstawa ich naliczania jest nie niższa niż 60 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. Przy czym osoba współpracująca nie ma prawa do tzw. preferencyjnych składek ZUS, płaconych przez początkującego przedsiębiorcę przez pierwsze dwa lata działalności. Oznacza to, że jeśli na przykład dziecko zakłada działalność, ma prawo do niższych składek na ZUS, ale jego rodzice – jako osoby współpracujące – już nie.

Pensja płacona rodzicom jest kosztem firmy
Niski ZUS może być więc zachętą dla zatrudnienia rodziców, tym bardziej że przedsiębiorcze dziecko może zaliczyć w koszty prowadzonej przez siebie działalności zarówno składki na ubezpieczenia społeczne, jak i pensję płaconą rodzicom. Do kosztów mogą być także zaliczane wydatki związane z wykonywaniem przez rodziców-pracowników obowiązków służbowych (np. diety, ryczałt za hotel, wydatki związane z podnoszeniem kwalifikacji zawodowych czy opłaty związane z użytkowaniem prywatnego auta w firmie). Co więcej, tego typu wydatki będą kosztem uzyskania przychodów także w sytuacji, gdy rodzic jest osobą współpracującą, ale nie jest zatrudniony na umowę o pracę.

Gdy rodzic mieszka sam, nie jest osobą współpracującą
Zatrudniając w firmie rodziców należy także mieć na uwadze, że w sytuacji, gdy rodzic nie pozostaje z nami we wspólnym gospodarstwie domowym – czyli mieszka osobno i utrzymuje się we własnym zakresie – w przypadku zatrudnienia na podstawie umowy o pracę będzie miał w firmie status pracownika, a nie osoby współpracującej, a w związku z tym będzie podlegał ubezpieczeniom społecznym w takim zakresie, jak każdy pracownik.

Za emeryta nie trzeba płacić składek
A co w sytuacji, gdy rodzic jest już emerytem? Jeśli jest osobą współpracującą z przedsiębiorcą i ma ustalone prawo do emerytury oraz osiągnął wiek emerytalny – nie trzeba za niego odprowadzać składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe. W takiej sytuacji rodzic nie musi również informować ZUS o podjęciu działalności zarobkowej i w związku z tym obawiać się, że jego emerytura może zostać zmniejszona lub zawieszona (co może mieć miejsce w przypadku osób na wcześniejszej emeryturze).


Agata Szymborska-Sutton, Tax Care