Odliczenia od podatku 2012: ubezpieczenie zdrowotne

Przeczytaj także: Odliczenia od podatku 2011: ubezpieczenie zdrowotne

Odliczanie składek na ubezpieczenie zdrowotne zostało uregulowane w art. 27b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej updof), którego to ust. 1 pkt 1 mówi, iż obliczony podatek dochodowy w pierwszej kolejności ulega obniżeniu o kwotę składki na ubezpieczenie zdrowotne, o której mowa w ustawie z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych:
a) opłaconej w roku podatkowym bezpośrednio przez podatnika zgodnie z przepisami o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych,
b) pobranej w roku podatkowym przez płatnika zgodnie z przepisami o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych.

Składki na ubezpieczenie zdrowotne tym samym pomniejszają sam podatek. Jest to pierwsze odliczenie od podatku, które podatnik winien uwzględnić w rachunku podatkowym. W odróżnieniu od odliczeń od podstawy opodatkowania (jakim jest np. odliczenie składek na ubezpieczenie społeczne), odliczenia od podatku powodują, że zobowiązanie podatkowe zmniejsza się o wartość takiego odliczenia, dzięki czemu korzyść finansowa z tytułu takiego odliczenia jest większa, aniżeli przy odliczeniach od dochodu (gdzie realnie oszczędza się jedynie iloczyn w postaci stosowanej stawki podatku oraz kwoty zastosowanego odliczenia).

Niestety w odróżnieniu od ubezpieczenia społecznego (gdzie płacenie takich składek z jednego tytułu powodowało brak obowiązku ich płacenia z innych tytułów), składkę na ubezpieczenie zdrowotne trzeba opłacać z reguły z każdego tytułu odrębnie. I tak podatnik uzyskujący co najmniej minimalne wynagrodzenie z tytułu umowy o pracę, który ponadto prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą, czy uzyskuje przychody z umów zlecenie zawartych poza działalnością gospodarczą, z firmami innymi, aniżeli jego pracodawca, obowiązkową składkę na ubezpieczenie społeczne musi opłacać jedynie z tytułu przychodów ze stosunku pracy, zaś składkę na ubezpieczenie zdrowotne jest obowiązany opłacać z każdego z tych tytułów odrębnie.

Kiedy składki na ubezpieczenie zdrowotne odliczyć nie można?

Ustawodawca przewidział dwa ograniczenia w zakresie odliczania składek na ubezpieczenie zdrowotne. Przede wszystkim odliczyć nie można tych składek, których podstawę wymiaru stanowi dochód (przychód) zwolniony od podatku na podstawie ustawy oraz składek, których podstawę wymiaru stanowi dochód, od którego na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

Tym samym jeżeli z jakichś względów uzyskany dochód nie podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym, odliczyć nie można także składek na ubezpieczenie zdrowotne, których podstawę naliczenia ten dochód stanowi (podobnie jest w przypadku składek na ubezpieczenie społeczne).

Drugie ograniczenie dotyczy wysokości odliczenia. Należy bowiem pamiętać, że zgodnie z przepisami ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, składka na ubezpieczenie zdrowotne jest obliczana w wysokości 9% podstawy jej wymiaru i w takiej też wysokości należy ją przekazać na odpowiednie konto ZUS-u. Ustawa o podatku dochodowym natomiast pozwala na odliczenie od podatku jedynie 7,75% podstawy wymiaru tej składki. Tym samym różnicę w postaci 1,25% podstawy wymiaru składki podatnik musi zapłacić z własnej kieszeni (nie może jej odliczyć).

Tylko składki zapłacone

W zależności od tego, jaki jest tytuł do obliczania i uiszczania składek na ubezpieczenie zdrowotne, te podatnik musi odprowadzać sam bądź wyręcza go z tego obowiązku płatnik.

Samodzielnie składki na ubezpieczenie zdrowotne muszą obliczać i wpłacać na konto ZUS-u przedsiębiorcy z tytułu prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej (warto pamiętać, że minimalna podstawa wymiaru takich składek jest stała przez cały rok; w roku 2012 należało odprowadzać tę składkę w wysokości co najmniej 254,55 zł, przy czym od podatku można odliczyć 219,19 zł). Sami płacą je także ci, którzy postanowili skorzystać z ubezpieczenia dobrowolnego.

Jeżeli natomiast podatnik jest zatrudniony np. w oparciu o umowę o pracę, umowę zlecenie poza prowadzoną działalnością gospodarczą, czy też uzyskuje rentę bądź emeryturę, to na płatniku (czyli zakładzie pracy czy instytucji wypłacającej świadczenie) spoczywa obowiązek obliczenia pobrania oraz odprowadzenia na właściwe konto ZUS składki na ubezpieczenie zdrowotne.

Trzeba przy tym pamiętać, że podatnik może odliczyć jedynie składki zapłacone. Konieczne jest tutaj posiadanie dowodów potwierdzających ten fakt. I tak ci, którzy opłacają składki samodzielnie (czyli np. przedsiębiorcy), winni legitymować się dowodami ich poniesienia w postaci wpłaty składek na właściwe konto ZUS, czy potwierdzeniami dokonania przelewu tych składek na właściwe konto ZUS.

Z kolei gdy z obowiązku odprowadzania składek podatnika wyręcza płatnik, podstawą do ich odliczenia jest otrzymana od niego informacja PIT-11, PIT-40A/11A. Warto pamiętać, że w tym przypadku w sporządzonej informacji płatnik wykazuje nie wartość składek pobranych lecz wartość składek podlegającą odliczeniu, a więc w wysokości 7,75% podstawy wymiaru tychże składek, dzięki czemu przy wypełnianiu rocznego PIT-a podatnik nie musi dokonywać dodatkowych obliczeń w celu ustalenia wysokości składki podlegającej odliczeniu (jego czynności ograniczają się jedynie do przeniesienia kwoty z otrzymanej od płatnika informacji podatkowej do właściwej rubryki zeznania rocznego). Ponadto w takim przypadku istotna jest kwota składek pobranych przez płatnika, a nie składek wpłaconych przez niego do ZUS (na płatniku spoczywa obowiązek ich późniejszej wpłaty). Jeżeli składka zdrowotna została w danym roku pobrana przez płatnika, to podatnik ma prawo odliczyć ją od swojego rocznego podatku i to nawet wówczas, gdy zostanie ona wpłacona na konto ZUS w innym roku.

---

Warto wiedzieć. Przedsiębiorca prowadzący firmę może odliczyć od podatku kwoty zapłacone na własne ubezpieczenie zdrowotne oraz składki zapłacone za osoby z nim współpracujące. Za osobę współpracującą z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą uważa się małżonka, dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione, rodziców, macochę i ojczyma oraz osoby przysposabiające, jeżeli pozostają z nim we wspólnym gospodarstwie domowym i współpracują przy prowadzeniu tej działalności;