Odwlekana ulga na złe długi w podatku PIT, CIT i VAT

Przeczytaj także: Ulga na złe długi w VAT do Trybunału Sprawiedliwości UE

Przypomnijmy – zgodnie z obecnie obowiązującymi regulacjami ulgi na złe długi (art. 89a i 89b ustawy o VAT), wierzyciel ma możliwość zmniejszenia podatku należnego dopiero po uprawdopodobnieniu nieściągalności wierzytelności, co z kolei następuje po upływie 180 dni od terminu płatności faktury. Autorzy projektu, o którym mowa we wstępie (dostępnego na stronie Sejmu) uważają, że to stanowczo za długi okres czasu i chcą jego skrócenia do 30 dni.

To nie jedyna zmiana przewidziana w projekcie. Przedstawione zmiany są bardzo korzystne dla podatników. Przede wszystkim ulgą miałyby zostać objęte także nieuregulowane wierzytelności z tytułu dostawy towarów i usług dokonanych na rzecz czynnych podatników VAT będących w trakcie postępowania upadłościowego lub likwidacji.
Autorzy chcą przy tym likwidacji punktu, który nakazuje aby na dzień dokonania korekty zarówno wierzyciel jak i dłużnik byli zarejestrowanymi czynnymi podatnikami VAT. Wydłużony miałby zostać także okres, w którym możliwe jest skorzystanie z ulgi. Przypomnijmy iż obecnie korekty podatku należnego z tytułu nieuregulowanych należności można dokonać pod warunkiem, że od daty wystawienia faktury dokumentującej daną wierzytelność nie upłynęły 2 lata, licząc od końca roku, w którym faktura została wystawiona. Projektodawcy chcą, aby okres ten wynosił 5 lat licząc od końca roku, w którym faktura została wystawiona. Miałby także zniknąć obowiązek zawiadomienia dłużnika o zamiarze skorzystania z ulgi.

Z drugiej strony u dłużnika miałby występować obowiązek pomniejszenia podatku naliczonego podlegającego odliczeniu (tudzież w przypadku jego braku powiększenie kwoty podatku należnego) o kwotę podatku wynikającą z faktur nieuregulowanych w terminie 30 dni od dnia upływu terminu płatności. Powyższe miałoby nastąpić w deklaracji za okres, w którym upłynął termin płatności określony w umowie lub na fakturze.

Projektodawcy na tym nie poprzestali chcąc rozszerzenia tej ulgi na złe długi także na podatki dochodowe. Otóż podatnik-przedsiębiorca (dłużnik) miałby zostać zobowiązany do podwyższenia podstawy opodatkowania podatkiem dochodowym tudzież pomniejszenia straty o kwotę niezapłaconych zobowiązań cywilnoprawnych, jeżeli upłynąłby 30-dniowy termin płatności oraz kwota odpowiadająca wartości niezapłaconego zobowiązania została zaliczona przez niego do kosztów uzyskania przychodów lub zwiększyła wartość początkową środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych.

Po stronie wierzyciela miałoby natomiast wystąpić prawo do obniżenia podstawy opodatkowania o kwotę niezapłaconej przez dłużnika wierzytelności w terminie, o którym mowa wyżej.

Powyższe zmiany projektodawcy motywują tym, iż na gruncie podatku VAT dotychczas obowiązujące przepisy umożliwiają wprawdzie zastosowanie „ulgi na złe długi”, jednakże są one w znacznym stopniu sformalizowane i w niektórych obszarach niejasne, przez co w wielu sytuacjach uniemożliwiają skorzystanie z przyznanej podatnikom możliwości.

Co się z kolei tyczy podatków dochodowych, w obecnie obowiązującym stanie prawnym istnieje możliwość zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów wierzytelności odpisanych jako nieściągalne, które uprzednio zostały zarachowane jako przychody należne, jednakże warunkiem uznania takich wierzytelności za nieściągalne, a w konsekwencji zaliczenie do kosztów uzyskania przychodów jest właściwe ich udokumentowanie za pomocą postanowienia o nieściągalności wydanym przez właściwy organ postępowania egzekucyjnego, postanowieniem sądu lub protokołem sporządzonym przez podatnika, stwierdzającym, że przewidywane koszty procesowe i egzekucyjne związane z dochodzeniem wierzytelności byłyby równe albo wyższe od tej kwoty. Taki sposób regulacji powoduje, że aby obniżyć przychód musi zostać zakończone postępowanie sądowe/egzekucyjne, co z kolei odsuwa w czasie możliwość zaliczenia przez wierzyciela nieściągalnych należności do kosztów uzyskania przychodów.

Dodatkowo zdaniem autorów wprowadzenie konstrukcji obligatoryjnego wyłączenia z kosztów uzyskania przychodów, a tym samym podwyższenia przez dłużnika podstawy opodatkowania o kwoty niezapłaconych zobowiązań, stworzy system motywacyjny do terminowego uiszczania zobowiązań pomiędzy przedsiębiorcami. Proponowane zmiany powinny wyeliminować korzystanie z uprawnienia zaliczenia do kosztów wydatków, których podatnik faktycznie nie poniósł, a przez to ochronę interesów Skarbu Państwa.

02 października 2012 r. projektodawcy ustawy wnieśli do niej autopoprawkę w zakresie ujednolicenia w trzech zmienianych ustawach momentu, od którego będzie liczony 30 dniowy termin wywołujący i wierzycieli i dłużnika prawa i obowiązki związane z terminem płatności dłuższym niż 30 dni. Autopoprawka jak i sama ustawa zostały skierowane do opinii Biura Analiz Sejmowych Kancelarii Sejmu i Biura Legislacyjnego Kancelarii Sejmu, zaś 06 listopada 2011 r. zwrócono się do przedstawiciela wnioskodawców o odniesienie się do opinii Biura Analiz Sejmowych Kancelarii Sejmu, które to uznało autopoprawkę za niezgodną z prawem UE.

Tym samym zapowiadane zmiany w zakresie ułatwień stosowania omawianej ulgi na chwilę obecną nie są jeszcze przedmiotem obrad Sejmu. Trudno nawet określić czy w ogóle będą przedmiotem takich obrad i czy projekt, jak i inne korzystne dla przedsiębiorców, nie trafi finalnie do kosza.